Vísir - 14.06.1947, Blaðsíða 7

Laugardaghm 14. júní 1947
V 1 S I R
DýrafeæSi handa barnaskálum
eítir Pálma Jásepsson
I „Yísi“ birtist fyrir nokk-
uru greinarkorn eftir Ólaf
Gunnarsson, kennara, frá
Vík i Lóni, með fyrirsögninni
„Kennslubók forlieimskunar-
innar“.
Greinarkorn þetta virðist
eiga að vera einskonar rit-
dómur um ofanskráða bók.
Hin gleiðgosalega fyrirsögn
greinarkornsins gefur til
kynna, að ekki sé mikið á
henni að græða, né að þar sé
feitan gölt að flá. Greinar-
liöfundur fordæmir bók
þessa mjög, en gerir harla
lítið að því að finna þeim for-
dómi rök; enda fjallar aðeins
lítill liluti greinarinnar um
hana.
Meginhluti ununæla Ólafs
um bók þessa er mjög rang-
ur og ósanngjarn. Og til að
finna þessum orðum mínum
stað, vil eg leyfa mér að birta
hér útdrált úr ritdómi mín-
um um liana, er birtist i 1.
liefti Menntamála þ. á., en
það rit mun í fárra liöndum
liér í bæ. Þar segir:
„Allmörg undanfarin ár
liefir verið tilfinnanleg vönt-
un á kennslubók i dýrfi’æði
fyrir barnaskóla landisns. —
Ágrip Bjarna Sæmundssonar
var viðfelklin lcennslubók í
þessari grein. En hún er að
mestu alveg liorfin úr umferð
fyrir löngu, því að Rikisút-
gáfa námsbóka gaf hana
aldrei út af einhverjum
ástæðum. Skólarnir liafa þvi
um langan tíma orðið að not-
ast við dýrafræði í þremur
lieftum, alls 250 bls., eftir
Jónas Jónsson. Gefur að
skilja, að slik bók er allt of
s'tór kennslubók i þessu efni.
Enginn timi til að komast
vandlega yfir liana, og þvi
erfitt að búa börnin undir
próf í lienni. Hins vegar
mætti nota þá bók fyrir les-
bók.
Nú er bætt úr brýnni þörf.
í vetur kom út kennslubók í
dýrafræði handa barnaskól-
um eftir Pálma Jósefsson, yf-
irkennara við Miðbæjarskól-
ann í RejJvjavik.
Bók þessi, sem er 95 bls.,
nær til allra fylkinga dýra-
rikisins. I henni eru um 100
myndir auk yfirlitsmynda
yfir spendýr og fugla í öft-
ustu opnu. Myndirnar eru vel
valdar og vandaðar. Gera þær
bókina aðgengilega og hýr-
lega fyrir börnin. Taka þær
yfir allt að helming bókar-
innar. — „Mynd er á við
milljón orð.“ —
Niðurröðun efnis er með
öðrum hætti en við hér eigum
að venjast i slikum kennsíu-
bókum. Dýrunum er yfirleitt
skiþað niður eftir stöðum og
umhverfi því, sem þau dvelj-
ast i.
Bókin skiptist raunveru-
lega i þrjá meginkafla, ís-
lenzk dýr, erlend dýr og þró-
un og flokkun dýranna. Er
fyrst nefndi kaflinn lang-
lengstur, en síðasti stytztur.
Byrjað er að segja frá hús-
dýrum okkar og alifuglum.
Fer að sjálfsögðu vel á þvi,
að yngri börnin lesi fyrst um
þau dýr, sem þau hafa mest
kynni af, enda þólt þau dýr
scu ekki öll í sama flokki.
Næst koma meindýr. Það
cr nýyrði í fyrirsögn i
kennslubók. Til þeirra eru
talin þau dýr úr ýmsum fylk-
ingum og flokkum, sem valda
olikur tjóni og við eigum
bágt með að lifa í sambýli
við. Er gott'að fá þau helztu
þeirra þarna saman.
Þá koma næst önnur ís-
íslenzk dýr. Og er þeim skip-
að saman, eftir þvi livar þau
halda sig.
Loks koma erlcndu dýrin.
Þeim er raðað niður, eftir þvi
liver álfan er aðalheimkynni
þeirra. Þetta á g'óða stoð i
landafræðinni, og tel eg það
til bóta.
Ýmsum mun, ef til vill, við
fyrstu sýn finnast þessi ný-
breytni i efnisröðun orka
tvímælis. En þcss ber að gæta,
| að börnin, einkum þau yngri,
tileinka sér lýsingu dýrsins
sem einstaklings, en ekki
hluta úr ilýi'afræðilegii heild.
Og éf dýfin eru tckin i nánis-
bókinni i sömu röð og þeim
er- skipað í fylkingar, þá nær
barnið ekki nema um sum
dýranna, sem þau liafa einna
mest fvrir augum, fyrr en
seint og síðar meir, t. d. sum
skordýr.
Hins vegar er sjálfsagt að
fara út i flokkun dýranna í
heild, þegar kemur upp í efri
bekkina, einkum betri bekk-
ina. Kemur þá síðasti kafli
bókarinnar, þróun og flokk-
un dýranna, að góðu haldi.
Furðanlega mörg dýr kom-
ast fyrir í þessari stuttu bók.
En ætíð verður nokkurt á-
litamál, livað á að taka og
hverju á að slejipa, þegar slík
bók er samin. Að sjálfsögðu
liefir ýmislegt orðið að sitja
á hakanum, enda þótt það séu
fornkunningjar; t. d. fýll,
úlfur, kanínur, liéri, mold-
varpa o. fl. En þessi dýr eru
talin með í flolckun dýranna
aftast í bókinni ásamt fleiri
tegundum, sem ekki er þar
annars staðar getið. Þarna
gefst tækifæri lil aukaverk-
efna, ef lími vinnst til í skóí-
anum.
Bókin virðist hæfilega
löng. Höfundur hefir verið
hagsýnn i vali og vinnu-
brögðum við samningu þessa
litla kvers, og satt að 'segja
eru þar gerð ótrúlega miklu
efni ýtarleg skil. Lýsing
margra dýranna cr með á-
gælum, einkum sumra ís-
lenzku dýranna. Ilún er lát-
laus, sönn, tæmandi og laus
við óþarfa mælgi. Yíða er
skotið inn vel völdum spurn-
ingum. Er það til liægðar-
auka bæði fyrir kennara og
nemendur.
Vert er að geta þess, að i
frásagnarhætti höfundar og
lýsingum gætir hvarvetna
skilnings og vinsemdar til
dýranna.
Höfundur á þakkir skilið
fyrir þessa bók. Við kennarar
fögnum lienni, og vel get eg
trúað, að hún eigi eftir að
verða vinsæl meðal barn-
anna.“ Jón Kristgeirsson.
Málsmekkur
og
minnisafriði.
Pálmi Jósefsson sendir
mér kveðju sína og „hóf-
dýranna“ i Vísi 30. maí. —
Ivveðjuna skrifar P. J. til
þess að svara ritdómi um
„kennslubók“, sem hann
samdi i dýrafræði.
Eg styð af Iieilum huga
ósk P. J. um að fólk kynni
sér bókina. Lesi kverið menn,
scm hafa þroskaðri mál-
smekk cn P. J„ efast eg ekki
um dóm þeirra að lestrinum
loknum.
P. J. bendir á, að hann hafi
ekki baft svigrúm til mál-
skrúðs eða skáldlegra tilþrifa
i slutlum lýsingum. Þelta er
alveg rétt hjá P. J„ en eg
gagnrýndi einmitt m. a. bök-
ina, sökum þess hversu stutt
hún er og lýsingar allar
bragðdaufar og tilþrifalaus-
ar.
P. J. á að vita, að fjöldi
barna hefir mjög þroskað
sjónminni, en miður .gott
heyrnarminni; þainiig er
minni fullorðinna einnig og
verður þar litlu um þokað,
enda engin ástæða íil þess.
Fái kennnari barni með
sterku sjónminni bók P. J. í
hendur, getur það ef lil vill
kvalið sig til að lesa hana, en
afleiðingin hlýtur að verða
sú, að það haldi, að dýrafræði
sé öllú leiðinlegu leiðinlegri.
P. J. gerir ráð fyrir að góð-
ir kennarar bæti bókarkorn
hans upp með því að segja
börnunum eilthvað skemmti-
legt um dýrin. Þetta gæti
góður kennari nú gert án
leiðbeiningar kennslubókar,
en árangurinn af slíkri
kennsluaðfcrð verður alltaf
hæpinn þar eð mikill hluti
barnana liefir ekki nægilega
þroskað heyrnarminni til
þess að nema á þennan hátt,
nema sama frásögnin verði
margendurtekin, en við það
missir hún oftast skemmti-
legan hlæ.
Og svo eru það klaufsku
kennararnir, sem P. J. ‘minn—
ist á. lánginn. "néitai- því, að
kennarar geti verið klaufa-
fengnir í frásögn þótt þeijr
séu nýtir kcnnarar t. d. |í
reikningi. Nemendur, sem
eru svo óheppnir að læra t. d.
dýrafræði hjá slikurn kenri-
urum, eru þeim mun ver sett-
ir sem námsbókin er leiðin-
legri.
Eg er algcrlega andvigur
þeirri skoðun P. J. að náms-
bækur eigi að vera sem allra
slylztar. Börnin eiga að læra
og lesa sem mest á kjarnyrtri
íslenzku og kennararnir eiga
ekki að láta neitt tækifæri ó-
notað til þess að glæða mál-
smekk þeirra og benda þeim
á leiðir til að heyja sér auk-
inn orðaforða.
Nú er í ráði að skipta skól-
anum i bóknámsdeild og
verknámsdeild. Mun þá svo
fara, að námshæfari börn
lenda í bóknámsdeildinni. Ef
lil vill mætti að skaðlitlu
nota dýrafræði P. J. i verk-
námsdeild, en greindum
börnum verður hún alltaf
hefndargjöf.
P. J. vill endilega apa eftir
Svíum og reyndar fleiri er-
lendum náttúrfræðingum er
hann telur kúna hófdýr. Eg
lield að P. J. hefði fyrirhafn-
arlitið getað fundið margt
skynsamlegra i sænskum
kennsiubókum heldur en
þessa flokkun. Allir óspilltir
íslendingar hafa vanizt þvi
að kýrin væri talin klaufdýr
og allt annað finnst þeim
bæði kátbroslegt og klaufa-
legt.
Ólafur Gunnarsson
frá Vík í Lóni.
Stiíílza
!
getur fengið atvinnu í ;
sumar í Kaffisölunni
Hafnarstræti 16. Hátt !
kaup. Húsnæði, ef óskað j
er. Upplýsingar á staðn ]
um eða Laugaveg 43, 1.1
hæð. Sími 6234.
C & Æumufké;
¥ ■ Ai fík N ****
Tárzan geklc nú urrt stund um göt-
urnar og hugsaði ráð sitt. Satt að ségja
Jiafði hann eklii hngmymi uni, iivað
þann œtti að gera tnæst. -ifin þá varð.
nann allt í eýKí ÍaKlviM, fðfináfc
cltur.
Þarna var kannskc tækifæri lil þéss
að komast að livar höggfarnir voru
geynidir. Rann lél þvi seni hann tæki
•< elvlii eftir eftirförinni og hélt áfram.
M l«1ii.stefndi nú niður að liöfninni.
Á'niéðan sat Mindu litli við cldinn
úti i skógi og beið kömu Tarzans. Kuid-
inn tók að ásækja harin þvi nóttin 'var
köld og bálið var farið að dvína. Hann
bætti því sprekum á eldinn.
Ekki all iangt í burtu þhðaii sem
Mindu sat og ornaði sér við eldinn, \i:r
bófaflokkurinn að brjótasl gegmmj
fruinskciginn í áttina til þorpsins. NYl
sáirÞeiýífekírmf^un, ffá báfí'Míftdu ástla.