Vísir - 22.10.1947, Blaðsíða 2

V 1 S I R
Miðvikudaginn
Menn og málefni Indénesíie.
Dr. Aage Krarup Nielsen
skrifar um aðalmennina
í sáttatilraunum þeim.
V sem nú fara fram í Ame-
L.
ríku um Indonesíuniálin.
í marzmánuði fyrir tutt-
ugu árum, sigldi hollenzka
•skipið „Fomelhout“, sem var
í þjónustu stjórnarinnar, upp
Degoelfljótið, til innhéraða
Nýju-Guineu, með óvenju-
legan farm.
Skipið var á leið til liinna
nýstofnuðu fangabúða ■—
Tana Merah — sem lágu 300
krh. inni í landi, á frumskóga
svæði, þar scm til þessa höfðu
búið frumstæðar . þjóðir,
Papuar, scm voru bæði
mannætur og hausaveiðarar.
Skip þetla flutti um 200
innfædda frá ýmsu'm héröð-
um Hollenzku Austur-Indía
og gætti þeirra öflugur lier-
vörður. Þetta var fyrsta send-
ing pólitískra óróaseggja:
kommúnista, þjóðernissinna
og byltingasinnaðra manna,
sem hollenzka stjórnin liafði
ákveðið að reka í úllegð lil
vztu afkima hins víðlenda ný-
lendurikis, þaðan sem enginn
möguleiki væri að flýja-
Fjöldi útlaga var sendur til
Tana Merali næstu ár, og ,á
timabili var þarna fangabcrg
með yfir 6 þús. ibúuiii. Þarna
var samsafn allskonar þjóð-
féíágsborgara, allt frá lækn-
um, lögfræðingum, verk •
fræðingum og lcennuium til
verkamanna úr sykurvcrk-
smiðjunum og af gúmmi-
ekrunum. Allir voru halcinir
ofstækisfullum uppreistar-
anda og hatri á hollenzku
stjórninni. ____
Fangabúðirnar
heimsóttai*.
Undir þvi yíirskin-, að cg
ætlaði að heimsækja v'U
minn og starfsbróður, sem
var herlæknir við fanga-
búðirnar og bar ábyrgð á
framkvæmd Iieilbrigðisfyrir-
mæla stjórnarinnar, bafði
mér tekist að f'á leyfi til að
fylgjast með þessari fyrstu
sendingu pólitískra fanga til
Tana Merah. Það var í fyrsta
sinn sem eg kynntist frelsis-
hreyfingu Indonesíumanna.
Er eg eftir stuttan tima
kvaddi lækninn, sem var
framúrskarandi duglegur,
fórnfús og i'ullur mannúðar
í starfi sínu, grunaði víst
hvorugan okkar, hvaða
breytingar mundu eiga sér
stað í Hollenzku Austur-
Indíum áður cn við hittumst
næst.
Okkur dreymdi ekki um,
að tuttugu árum eftir heim-
sókn mina lil liinna fyrstu
pólitísku fanga i Tana Merah,
mundi hið volduga og auðuga
hollenzka nýlenduríki vera í
upplausn og frjáls o;
Iýðveldi að rísa á
þess.
Sutan Sjahrir, sem hafði lif-
að þrjú ár innan gaddavírs-
girðinga fangabúðanna viö
Degoelfljótið, væri forsætis-
ráðherra hins nýja lýðveldis.
Önnur
heimsókn.
Einn hinna fyrstu, sem eg
heimsótti eftir komu mína
til Batavia var gamli vinur
minn, læknirinn frá Degoel-
fljótinu. Eg hilti hann á stóra
herspítalanum, og enda þótl
hann væri jiar yfirlæknir, og
ofursti að tign, prísaði hann
sig sælan yfir að hafa fengið
þar íhurðarlaust herbergi,
svo að hann hefði þalc yfir
höfuðið fyrir sig og fjöl-
skýldu sina, og auk þess
fengju þau hinar óbrotnu
mártiðir úr eldhúsi spítalans.
Laim lians hrukku varla fyr-
:r meira. Hann var orðinn
grár fyrir liærum, og margra
ára erfitt læknisstarf í hita-
heltisloftslagi, og meira en
3ja ára dvöl í japönskum
fangahúðum höfðu sett sín
mcrki á hann, en gegnuin
alla erfiðlcika hafði honum
fekizt að halda hinu hlýja
og góðmannlega hrosi sínu
og að taka öllu, sem að hönd-
um har með heimspekilegri
ró.
Við minntumst samver-
unnar í 'J’ana Merah fyrir
luttugu ánim, þegar við sát-
um á hinuni rauðleitu leir-
hökkum við Degoelfljótið og
sáum sólina síga bak við
grænan frumskóginn, og
liorfðum á Papuana, sem
dömluðu hljóðlaust á gulu
fljótinu í einlrjáningsbátum
sínum, en sjálfir sulluðum
við í okkur whiský og kinini
til þess að halda hinni blóð-
Jiyrstu malaríu-mýflugu í
skefjum.
Spurðu Sjahrir.
Hversu miklar breylingar
hafa ekki átt sér stað síðan?
Og hvaða hreytingar cru í
vændum? En ]>að þýðir ekk-
crt fyrir mig, að ætla að fá
vin minn til aðræða hið póli-
tíska ástand.
„Eg er raunar röntgen-
læknir og gct séð gegnum
mcnn,“ segir hann og hrosir
hlýlega, „en cg skil ekki
stjörnmál. Spurðu stjórn-
málamcnnina, sem hafa tck-
ið að sér að' koma heimin-
um á réttan kjöl aftur, þú
skalt spyrja van Móok, hol-
lenzka landstjórann, spurðu
Sjahrirj sem Iiefir tckið
stökkið frá fangahúðunum 3
Tana Merah upp í það að
verða forsætisráðherra indó-
nesíska lýðveldisins, en við
skulum tala um tímabilið
fyrir syndaflóðið.“ — Og það
gerum við.
Vit sitjum lengi og röhb-
um um gamla dagá, uín Pap-
uana á Nýju-Guineu, Day-
og aðra frumstæða ættflokka,
sem liann hefir starfað lijá í
hinu langa læknisstarfi sínu
í Hollenzku Austur-Indíum.
En til livers er að sökkva
sér niður í fortíðina? Tím-
inn líður og einhvernveginn
verður að lifa lífinu, meira
að segja innan um rústir og
reiðileysi.
Ilolland
og Indónesia.
Þegar hollenzku hermenn-
irnir gægjast út úr gadda-
vírsgir'tum varnastöðvum
sínum í mörgum helztu borg-
um Jövu, blasir við þcim hið
l'rjósama land, sem forfcður
þeirra hafa drottnað yfir í
marga' ættliði, en Hollending-
ar búsettir hér fylgjast eft-
irvæntingarfullir mcð hinum
pólitísku átökum, sem nú
eiga sér stað, milli forýstu-
manna lýðveldisins annars-
vegar og trúnaðarmanna
liollenzlai stjórnarinnar hins-
vcgar, um framlíðarskipan
hins fyrrverandi nýlendurík-
is og samband þess við Hol-
Iand.
Þeir tvcir menn, scm mest
ber á í hinu pólitíska tafli,
cru landstjóri dr. Hubertus
.1. van Mook og forsætisráð-
herra lýðveldisins Sutan
Sjahrir. Eg fylgi því ráði
vinar míns og sæki um við-
tal við þá og enda þótt þýð-
ingarmiklir samningar fari
fram milli þeirra um þessar
mundir, urðu þeir báðir fús-
lega við ósk minni.
A tilsettum tíma kom eg
i hina i'ögru landstjórahöll,
sem er með hreiðum mar-
maratröppum og sldnandi
hvitri súlnaröð framan við
hinar breiðu svalir. Eftir
augnablik sit eg í þægilegum
hægindastól í hinni rúmgóðu
og svölu skrifstofu van
Mooks, með whiskyhlöndu
fyrir framan mig, sem land-
stjórinn hafði blandað sjálf-
ur.
Landstjóri
Hollendinga.
ur, rúmlega fimmtugur, stór-
skorinn og rauðbirkinn í
andliti og lilýlegt augnaráð
bak við gleraugun. Hann er
í ermastuttri kakiskyrtu, sem
er flegin i bálsfnn, látlaus í
framkomu. Það er ekkert,
sem bendir til þess að orða-
sveimur um að bann sé
þreyttui* og vonsvikinn mað-
ur sé réttur, engin merki
þess að lún hvassa gagnrýni
og fjandskapur sumra sam-
ianda hans, sem fordæmá
sáttapólitík hans, hafi veikl-
að liann éða komið honum
úr jafnvægi.
Dr. van Mook er fæddur
1894 í borginni Sémarang á
norðurströnd Jövu. Faðir
Iians var óvenju gáfaður ög
atoikusámiu' kenúari. I
bernsku og sem unglingur
umgekkst hann álíka mikið
Ivínverja og Jövubúa og
landa sína. Hann lærði að
þekkja eðli þeirra og Iiugs-
anagang og að þykja vænt
um þá. A þessum árum var
sáð fræinu lil ástar hans á
landinu, þar sem hann var
fæddúr, ástar sém síðan hef-
ir haft mikil áhrif á líf lians
og framkomu. Allt frá náms-
árum sínum við liáskólann í
Leyden, hefir van Mook ver-
ið fremstur i hópi þeirra Hol-
lendinga, sem hafa álitið jiað
sjálfsagða skyldu hollenzku
sljórnarinnar, að leiða þró-
unina í Austur-Indíum á
])ann veg, að íbúarnir yrðu
með tímanum fæi*ir um að
stjórna málefnum sínum
sjálfir. Arið 192G lét hann í
ljósi álít sitt á hollenzku ný-
lendustjórninni með þessum
orðum: „Er ekki bezt að við-
urkenna hina sögulegu ])ró-
un í áttina til frelsis og sjálf-
stjórnar og reyna að ryðja
henni Irraut, í stað þess að
hindra þessa þróun, þannig
að sagan um stjórn Hollands
á Austur-Indíum verði ckki
aðeins saga um valdbeitingu,
heldur einnig frásögn um
það, hvornig þjóð leiðbeindi
hræðraþjóð sinni á leið henn-
ar til sjálfstæðis, hamingju
22. október 1947
og velsældar. Aðeins með
þessu móti er hægt að koma
í veg fyrir að nýlendusaga
Hollands endi sem blóðugur
sorgarleikur, heldur sem
friðarsáttmáli milli tveggja
sjálfstæðra þjóða.“
Þróunin
og álit Mooks.
Þessi hyggilegu og fram-
sýnu orð, töluð fyrir meira
en tuttugu árum, sýna hver
helir verið stefna van Mooks
í margra ára starfi hans í
þágu fæðingarlands hans,
sýna það sjónarmið, sem
hann hefir Iátið stjórnast af,
þrátt fyrir flóðbylgju af reiði
og skammsýni, sem árum
saman hefir flætt yfir hann
frá pólitískum andstæðing-
um.
Þróu'n þessara mála hefir
fullkomlega staðfest skoðun
hans. Eftir að háfa verið ný-
lendumálaráðhen-a í útlága-
stjórninni í Löndon og per-
sónulegur ráðunautur Wil-
helmínu drottningar í ný-
lendumálum, var van Mook
falið vandásamasta og ör-
lagaríkasta Störf, sem nokkr-
um holíenzkum stjórnmála-
manni hefir verið falið, neí'ni-
lega að skápa með sanming-
um varanlegan grundvöll
fyrir friðsamt og frjótt sam-
starf milli Hollands og' frjáls
og sjálfstæðs Indónesíuríkis.
Á þessum klukkutíma, sem
eg dvel hjá van Mook, segir
liann blátt áfram frá þróun-
inni í Indónesíu meðan á
stríðinu stóð og eftir það, og
frá þeim verkefnum, sem
verður að leysa og hvernig
háún litur á framtíðina.
Verður
ekki breytt,
„Hin félagslega og póli-
tíska breyting, sem átt hefir
sér stað meðal íbúa Indó-
nesíu, og japanskur áróð-
ur kynti undir, ér stað-
reynd, sem við Iiollendingar
verðum að heygja okkur l'yr-
ir og engin valdbeiting
megnar að breyta,“ bætir
hann við til frekari árétting-
ar. „Enda þótt Hollendingar
gætu lagt undir sig landið
með hervaldi, mundi það
kosta blóðsúthcllingar og só-
og að einn , fanggnnæ
•ibíi !• uiúiS
iœf’. .
Atjeleætlflpkkana á Súmötni
.II, í’ {'< ,}.í/-..'i
; IflÖHújgjV’’ ,
Hann er hár og herðabreið-
Frá hinum miklu verksmiðjum
LES CABLES ÐE LYON, FRAKKLANDI.
Stofn. 1897. Verksm.: Lyon, Bezons, Calais,
útvegum við alíar tegundir af
Raímagns-YÍrum
Vörarnar viðurkenndar
Verðið hagkvaimt.
ÞðRÐUR SVEINSSðN & €0. H.i
Símar 3701 —- 4401.
zbiS,. :)>! í ifíx . u4
------nr-rr.—r’X-----rr-----------
‘ií H 4i SÚ % n'ái k . .>a 13 /
.C ^ .4 i ÚQ * - « l íte *
j i » !■ < g‘» li ð&'llú t nninb'
‘ J xf •ti.líeí i tx firí X6x jyvmi
óliáð
rústum
akkana á Borneo, Batak- og
I