Vísir - 13.11.1947, Qupperneq 4

V 1 S I R
Fimmtudaginn 13. nóvember 1947
VESIXl
DAGBLAÐ
Útgefandi: BLAÐAUTGÁFAN VlSIR H/F.
Ritstjórar: Kristján. Guðlaugsson, Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12. Símar 1660 (fimm línur).
Lausasala 50 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
TEiNÞÓR SIGURÐSSON,
„Réltvísin og valdstjórnin".
QJíðan stríðinu lauk hefir það einkennt gang málanna í
austan- og suðaustanverðri Evrópu, að kommúnista-
ílokkariiir hafa jafnt og þétt fært sig upp á skaftið, hrifs-
að til sín æ meira af völdunum. I lok stríðsins voru komm-
únistaflokkarnir víðasthvar litlir, þótt þeir væru harðsnún-
MAGiSTER.
~J‘\uehja ^rá . Jjaít
amoaaam.
Þjóðin Iiefir löngum mátt
þola grimm örlög af völdum
náttúrunnar og orðið að
sætta sig við þá staðreynd, að
„Merkið stendur þótt maður-
inn falli.“
I sambandi við fráfall
Steinþórs Sigurðssonar ma-
gisters minnumst við einnig
annarra frumherja náttúru-
vísindanna á Islandi, sem
féllu ungir í viðúreigninni
við liinn eilífa mátt náttúru-
um í
þjóðarsorg fyrir okkar fá-
níenna þjóðfélág er slíkir
menn hverfa úr vinahópn-
um.
Fáir voru hetur til forystu
fallnir en Steinþór Sigurðs-
son; bar þar margt til: Áhugi,
ésérplægni, skjótræði og
mikil félagslund. Ilver einn,
sem unnið hefir að áliuga-
málum með honum mun
samþykkja' það og eins liitt,
að þá var fokið i flest skjól,
ef hann vissi ckki úrræði.
þeir hrífa alla með sér.
. . . .. . „ . . - *.. . , aflanna. Sumum er askapað
ír. Hvergi attu þeir svo miklu fylgi að fagna, að þeir gætu . , . . , .
, 1 , , ,. ,v ’. , að vmna fullgilt ævistarf a
nað voldunum samkvæmt rettum lyðræðisreglum, að , ., ,v ,
istuttumtima — að fara ham-
minnsta kosti ekki eftir þeim reglum, sem hefð hafa feng- .... , , ... . ,v
A ,-t, ’ , b Iforum í starfinu. Það er
ið í vestrænum londum. En fyðræðiskerfi vestrænna og
; ustrænna þjóða eiga heldur ekkert sameiginlegt nema
i.afnið.
En þótt fylgi kommúnistanna væri ekki fyrir að fara,
var aðstaða þeirra þó mun betri en annarra flokka að
ýmsu öðru leyti. Sú þjóð, sem hafði lagt undir sig lörid
jieirra eða hrakið fjandmennina úr þeim hafði þai íögl og
kágldir, réð lögum og lofum. Hún hafði þar mikinn her,
bneði til þess að vernda flutningsieiðir sínar um löndin og
svo einnig lil þess að hafa tangarhald á þjóðunum, Þessi her
var undir stjórn kommúnista, vildi einungis austrænt lýð-
ræði og hann studdi því minnihlutaflokkana til valda eða
11 svo mikilla áhrifa, sem hentugt þótti — til að byrja með.
lin hersveitirnar gatu líka séð svo um, að hinir raunveru-
! gu lýðræðisflokkar störfuðu ekki hindranalaust og létu
ckki kosiiingar fram fara á viðurkenndan lýðræðishátt.
Þannig var í öndverðu búið um hnútana og eðlilegt að svo
fór sem fór, enda að því stefnt alla tið, og kommúnistar
cru ekki vanir að vera vandir að meðulum, þegar þeir
halda, að sér sé óhætt að beita ldækjum.
Þróunin varð á þá leið, að kommúnistaflokkarnir færðu
rig smám saman upp á skaftið, án þess að aðrir flokkar
fengju að gert, því að kommúnistamir höfðu að haki sér
það vald, sem sterkast var í landinu, hinn útlenda her.
Þeir kröfðusl og férigu ýmis mikilvægustu ráðherratmharil-
in, en þeir sóttust einna helzt eftir að verða innanríkis-
ráðherrar, því að með því ráðuneyti fylgdi ríkislögreglan.
Þegar þeir höfðu náð tangarhaldi á lögreglunni, tjóaði lílt
að leita á náðir hennar, þegar kommúnistarnir voru ann-
ars vegar. Lögreglar horfði aðgerðalaus á það, að and-
stæðingar húsbænda hennar yrðu fyrir ofbeldi og meið-
ingum.
Smám saman leiddi yfirgangur kommúnista með hjálp
h.inna útlendu herja til jiess, að þeir urðu öllu ráðandi í
löndunum og aðeins fáeinir hugprúðir menn þorðu enn
að láta í ljós skoðanir sínar á framferði þeirra. Það má
nefna Jovanovitch í Júgóslavíu, Petkov í Búlgaríu, Milcol-
atsyk í Póllandi og Maniu í Rúmeníu. En af því, sem á
rndan var gengið, gátu ráðamennirnir, kommúnistarnir,
ckki látið þeim haldast slikt uppi lengi. Það varð að ryðja
þeim úr vegi með einhverju móti.
þór lieitin og störfuðum
með honum, munum ávallt
minnast liins ötula forvígis-
manns og góða drengs og
finna sárt til að hafa misst
þann félaga og samferða-
mann.
Margs er að minnast, ó-
gleymanlegra ferða á jökl-
um og skemmtilegra stunda
í vinahópi. Fáir liöfðu meiri
reynslu eða voru öruggari i
ferðalögum en þú. Oft átt-
um við erfitt með að fylgja
þér í brattanum eða þá á
fundum þegar þinn leiftrandi
áhugi braut upp á nýjum
viðfangsefnum. I Ferðafélagi
íslands, meðal Fjallamanna
og í öllum skiðafélögum
landsins eru vinir og sam-
verkamenn, sem taka undir
er eg segi: Við höfurn misst
bróður, sem ávallt var reiðu-
búinn að vinna örðugasta og'
vandasamasta starfið sjálfur.
Þú hafðir farið um fjöllin og
jöklana — ferðazt j tvo ára-
tugi um liættusamar slóðir.
Lært að varast hættur og yf-
irstíga þær. Við, sem eftir
Slíkir menn eru leiðarljós lifum og allir okkar afkom-
mannkynsins, sökum þess að endur, munum njóta þess
löguni. Starf þitt í eldfjalla-
visindum var að hefjast fyr-
ir alvöru og einmitt þar gátu
skipulagshæfileikar þínir
nptið sín sem bezt.
Við vitum, að enginn verð-
ur grátinn úr Helju og að
skarðið i hópinn verður ekki
létt að fylla. Orð eru fánýt i
slilcum tilfellum, og við, sem
höfum lært í hinum þögla
skóla fjallanna, ættum að
Igeta tekið hverju sem að
. höndum ber með ró og
skilningi.
Við félagarnir munum þig
og geymum mynd þína í
fylgsnum hugans eins og við
munum liana úr fjölda ferða-
laga.
Guðm. Einarsson
frá Miðdal.
starfs. Þannig er einnig um
Við, sem þekktum Stein- starfið í iþrótta- og ferðafé-
60.000 skip hala far-
ið um skurðinn.
Um miðjan október höfðu
60.000 skip farið um Falster-
bo-skurðinn í Svíþjóð.
Skurður þessi var grafinn
á stríðsárunum í gegnuni
suðvesturodda Svíþjóðar, til
þess að draga úr siglinga-
liætlu á þessu svæði. Það
skipið, sem var liið 60.000 í
röðinni var sænska björgun-
arskipið Dan. Skurðurinn er
27 km. lapgur og styttir sigl-
ingaleiðina um 40 kin. (SIP).
BERGMÁL
Vinsamleg orð um Leikfélagið. laust verða öllum leiklistar-
Mér
hefir borizt bréf frá
manni, sem kallar sig „Leik-
listarunnanda" og hrósar hann
mjög Leikfélaginu. Ennfremur
kemur hann me'ð tillögur um
skipan hlutverka í næstu leik-
ritum. Þykir mér sjálfsagt að
birta bréf þetta leikhússgests
og fer það hér á eftir:
Finnst leikhúsið illa sótt.
„Leikfélag Reykjavikur hefir
í hafið vetrarstarfsemi sína
llver af öðrum voru menn þessir sviptir þinghelginni,1 og farið vel af stað, þar sem
íeknir og dæmdir, ýmist til dauða eða í svo langa fang-
clsisvist, að þeir munu ekki framar taka þátt í opinber-
um málum. Einum harst að vísu til eyrna, hvað til stæði,
og honum —- Mikolatsyk hinum pólska * tókst að kom-
t st úr landi. Hann hefði ef til vill verið álitinn meiri hetja
og fulihugi, ef h: in hefði verio. uin kyrrt, látið liandlaka
•sig og dæma. Hann liefði ])á orðið píslarvottur í augum
■margra. Hann lcaus þó lieldur að flýja land, því að hann
vissi, að ef hann lifði, mundi hann enn geta barizt fyrih
í'relsi þjóðar sinnar. Dauður mundii Jiannaekki géta 'það.'
En um leið og þessir menn hafíi verið dæmdir cða
flúnir land, er ekki framar um neina andstöðu gegn komm-
únistum að ræða. Enginn þorir að mæla því í mót, sem
þeir gera og þá er um leið skapaður jarðvegurinn til þess
að hægi sé að telja þjóðinni trú um, hvaö sem vera skal
Þannig hafa kommúnistar hegðað sér, Jiegar þcir hafa
haft aðstöðu til og þannig munu þeir hegða sér, þar sem
þæir þora. Þar sem þeir hafa í hendi sér „réttvisina og
valdstjómina“, eru allir andstæðingar þeirra Xeigir, því að
réttvísin verður úr sögunni með valdatöku þeirra og of-
beldið-sett-j.hásaeih------—------------------------- -------
það byrjaSi að sýna leikriti'ð
„Blúndur og blásýra“. Ber
mjög að fagna svo ágætlega
völdu leilcriti, aö maður tali
ekki um meðferð hlutverkanna.
En það- eru eins og ósjálfráð
víti á öllu eða flestu því bezta,
sem Leikfélag Reykjavíkur geiv
ir, að fólk ý|íl ekki leggja þa i hlutverkið og má segja sem
á sig að fara í leikhús til þes. I svo, að það hafi tekizt eftir at-.
að sjá lifandi list, sem er á borb | vikum vel. En þess ber þó að
unnendum hér í bær til hinnar
mestu gleði, en á milli þessara
tveggja leikrita ætlar svo félag-
iö að taka um stundarsakir á
svið leikritið Skálholt, hið
stórbrotna verk Guðmundar
Kambans og það var um þessa
ákvörðun félagsins, sem eg
vildi fara nokkurum orðum.
„Skálholt".
Þegar í upphafi, er byrjað
var að æfa þetta leikrit haust-
ið 1945, þótti sýnt, að ekki
fengist sá ungi maður sem
sþyldi, til þess að leika hlut-
verk Daða. Þá yoru þrír lík-
leþijstu mennirnir erlendis við
leakl og söngnám, þ'eir Ævar
Kíváran, Róbert Arnfinnsson og
Kleménz Jónsson. Þá var ráð
íekijð að fela Val Gíslasyni
við það bezta, sem við eigum
kost á að sjá hér heima. Ef ;i!
vill væri ráð að reyna eina eða
tvær ókeypis leiksýningar.
Gæti þaö ekki orðið til þess að
íylla Iðnó, eins og hér um árið ?
Jólaleikritið.
Búiö er að ákveða jólaleikrit.
ið-og íHun-valið á því tvímæla^-
U'æta. að ekki fer vel á þvi að
svo roskinn maður íari með
híutverkið, því að vitað er, að
Daöi var um 23 ára gamall er
atburðir Jiessir gerðust. í sjálfu
sér ;etlaði eg ekki að ráðast að
leik Vals, því að honum tókst
víða mjög vel, en men'n verða
aö bevgja sig fvrir staðreynd-
unum.
Vill yngri Daða.
Nú eru tveir áður getinna
manna komnir heim. Því ekki
fela öðrum hvorum þeirra hlut.
verkið? Þess var getið í orð-
sendingu frá félaginu, að verið
væri að æfa nýtt fólk í smá-
blutverkin. Það er beinlínis
krafa okkar, sem sækjum leik-
húsið og sérstaklega okkar,
sem unnum svo mjög þessu
stórbrotna verki, að Ævari
Kvaran, þessum unga, gáfaða
og menntaða leikara verði falið
að leika Daða að þessu sinni.
Það er að vísu satt, að það er
lítill fyrirvari, en eg álít, að
það sé ekki of mikið fyrir hann
og það gæti einmitt verið til-
valin prófraun á hæfileika,
kunnáttu og þjálfun þessá mjog
svo efnilega unga leikara.
Sýningum getur seinkað.
Mér er það vel ljóst, að sýn-
ingum getur seinkað, en mér
finnst, að við leikhúsgestir
verðum að leggja einhverja
þolinmæði af mörkum, jafnvel
þó að allur þorri bæjarbúa þrái
að íá þetta vinsæla stórverk
sett á svið aftur. En ekki fleira
að sinni. Eg vona, að Leikfé-
lag Reykjavíkur taki þetta þeg-
ar í stað til vinsamlegrar at-
bugunar^" ........— ---—„•—•---