Vísir - 22.01.1948, Side 4

V I S 1 H
Fimmtudaginn 22. janúar 1948
wxsim
DAGBLAÐ
Utgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VlSIR H/F.
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson, Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12. Símar 1660 (fimm línur).
Lausasala 50 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Nýfing hiáeína.
piestar ú’tflutningsvörur okkar mega lieita lítt eða ekki
• unnar, er þær berast á erlendan markað. Er svo um
fleslar sjávarafurðir og hið samá er að „segja um fram-
leiðsluvörur landbúnaðarins. Sumar þessar vörur eru síð-
an fullunnar erlendis og fluttar aftur hingað til lands í
ýmsum myndum, og þá keyptar hingað dýru verði. Að-
staða okkar er að ýmsu leyli erfið, mcð því að vörumagn-
ið er svo lítið, að tæpast borgar sig að byggja dýrar verk-
smiðjur til vinnslu hráefnanna, en lielzt kemur stóriðja
til greina að því er varðar sjávarafurðir.
Islendingar munu standa framarlega í síldariðnaði og
eru þar i rauninni lengst á veg komnir í nýtingu sjávar-
afurða. Mjög skortir þó á að nýting síldarinnar sé svo
fullkomin, sem æskilegt væri. 1 því sambandi má vekja
athygli á skýrslu h.f. Kveldúlfs til ríkis og hæjarstjórnar,
sem gefur góða hugmynd um nýtinguna, eins og hún cr
nú og eins og hún gæti verið, ef ný aðferð er við höfð,
sem félagið hefur tryggt sér rétt til, en byggir þar. á eigin
reynslu vegna undanfarinnar tilraunastarfsemi.
Samkvæmt ofangreindri skýrslu tapast milli 20 og 30%
af jjurrefnis hráefnisins og 2—3% af fitu þess, með Jjeirri
aðferð, sem nú er notuð við vinnsluna. IMeð liinni nýju
aðl'erð er talið að koma megi í veg fvrir öll vinnslutöp,
ei; auk þess verði framleiðslan mún verðmætari. Má í því
sambandi nefna, að gert er ráð fyrir að limvatnið, sem
rennur nú ónytjað frá verksmiðjunum, verði eimað, þannig
eftir verði soðkjarni, sem inniheldur helming af vatni og
föstu efni. Er talið að tonn af slíkum soðkjarna verði selt
á Ameríku-markaði i’yvir kr. 570,00. Getur þá hver maður
gert sér grein fyrir hve miklúm verðmætum er kastað á
glæ, ef hann þekkir á annað horð nokkuð til síldarvinnslu.
I skýrslunni er gert ráð fyrir að úr 800,000 málum síldar
fáist 10,000 tonn af soðkjarna, eða kr. 5,700 þús. að frá-
dregnum flutningskostnáði.
Sú var tíðin að öllum fiskúrgangi var kastað í sjóinn,
og í sumum verstöðvum var úrgangurinn svo mikill að
hann var jáfnhár bryggjum frá sjávarbotni, en við bryggj-
urnar hafði úrganginum verið flcygt. Hafa þar ótalin
verðmæti farið forgörðum, auk fyrirhafnarinnar, sem af
þessu hefur leitt og óþrifnáðarins, sem því er samfara.
Menningarþjóð verður sú þjóð tæpast talin, scm nytjar
gæði sín á slíkan veg, enda hefur þetta breyzt.mjög til
hatnaðar á seinni árum, þótt v!ða fari úrgangurinn enn
til spillis. Nýting ’hfáefnánna sker oft og einatt úr um
hvort rekstúr getur borið sig sómasamlega eða ekki. Þeim
mun betur, sem hráefnin eru nýtt, þeim mun liærri tckjur
falla framleiðendunum í slcaut, og veltur ekki sízt á slíku
í stóriðju.
H.f.. Kveldúlfur hel’ur hyggt fullkomnustu síldárverk-
smiðju hér á landi, en forstjórar félagsins hafa ráðið sér-
fræðinga í Jijónustu sína, sem rannsakað hafa hvcrjar um-
bætur megi gera á vinnslu sildarinnar og er skýrsla fé-
lagsins ýrangur af störfum bcggja J)gssara aðila. Er hér
um lofsvert framtak. að ræða, sem ástæða er til að yerð-
launa á þann veg, að greitt verði fyrir félaginu, vilji það
koma upp verksmiðju, sem nýtir síldiná betúr og ’skapar
aukin útflutningsverðmæli. Allar umbætur í iðnaði .koma
þjóðfélaginu í heild að nptum, og stuðla að auknum þjóð-
arauði, — aukinni atvinnu og auknum vörugæðum. Slíka
viðleilni ber að slyðja á hvaða sviði, sem er. Hér er ckki
rasað um ráð fram, en væntanlegar framkvæmdir myndu
hyggjast á innlendri og erlendri tilraunastarfsemi og
reynslu.
Þótt gott sé að búa við öruggan fiskmarkað erlendis,
verður almenningur a,ð gera.sér grein fyrir, að J)ar getur
oltið á ýmsu. Bætt nýting hráefnanna er hið eina, sem
tryggt getur J)jóðina gegn verðsveiflum og jafnvel mark-
áÓ’stapi. Nýting og íjölbreytni í framleiðslu ætti öðru frek-
ar að tryggja söluna. Að slíku ber að vinna með öllum
Fyrstu hljómleikar sym-
fóníuhljómsveitarinnar.
Sýmfóníuhljómsveit
Reykjavíkur hélt fyrstu
hljómleika sína á þriðjudags-
kvöld í Austurhæjarbíó. Lék
hún Coriolan-forleik Bée-
thovens og symfóníu í g-dúr
nr. 100 eftir Haydn undir
stjórn Urbantschitsch, en
Rögnvaldur lék með hljóm-
sveitinni 4. píanókonsert
Beethovens í g-dúr.
I liljómsveitnni eru 16
fiðlur, 4 lágfiðlur, 3 knéfiðl-
ur og 2 bassafiðlur. Vel er
J)ví séð fyrir strengjahljóð-
færum og fullkomið jafn-
vægi. Að blásturhljóðfærum
er hljómsveitin strax fátæk-
ari, og má þó segja að yfir-
byggingunni, strengjunum
hæfi ekkj sterkari undirstaða.
Þó værj sveitin auðugri að
( möguleikum, ef í henni væru
| fleiri stráhlásturshljóðfæri,
i en Jæirra er elclci völ ennj)á.
,Þau verk, sem flutt voru,
I gera heldur ekki kröfu til
tilbreytni í hljóðfæravali,
nenia ef vera kynni Coriolan-
forleikurinn. Markmið sveit-
arinnar hlýlur að verða J)að,
Jægar tímar líða, að auka
hljóðfærakostmn, að ó-
gleymdri hörpunni, sem er
nauðsynlcg til flutnings á
mörgum verkum.
En Jjegar á allt er litið, cr
J)að undrávert að hægt skuli
iiafa verið að stoi'na slíka
hljómsveit i ekki stærri borg.
Þætti mér ekki ótrúlegt, að
J)að reyndist satt, að Reykja-
vík sé mirinst þeirra borga,
sem talið geta sýmfóníu-
hljómsveit sér til gildis. Þetta
ber fyrst og fremstað J)akka
Tónlistarskólaniún, enda eru
flestir hljóðfæraleikararnir
nemendur skólans, eða kenn-
arar. Sérstaka ánægju hlýtur
konsertmeistarinn, Hans
Stepanek, að hafa haft af
þessum fyrsta konsert full-
skipaðrar sýmfóniuhljóm-
sveitar, J)ví að hann er elzti
kennari skólans og nú nýlega
heimtur aftur hingað úr
hers höndum.
Það væri að bera í bakka-
fullan lækinn að lofa smekk.
vísj dr. Urbantsehitsch. Hitt
vill fremur gleymast, að það
kostar mikla vinnu að J)jálfa
nýstofnaða hljómsveit. En
afköst og vinnugleði hins
ágæta doktors eru líka mörg-
um kunn.
Samleikur Rögnvalds og
hljómsveitarinnar tókst með
afbrigðum vel. Fór J)ar sam-
an öryggi, styrkur og mýkt,
svo sem hinu mikla verki
hæfði. Má það telja mikla
framför, að færum einleik-
ara gefst nú loks kostur á að
leika stórverlc með hljóm-
sveit, J)ví að J)að er veiga-
mikið atriði í J)róun hvers
meistara.
Áheyrendur fögnuðu ó-
spart (meira að Segja full-
óspart, þegar J)eir klöppuðu
á millj J)átta), og hljómsveit-
arstjóranum og einleikaran-
unx bárust fagrir bómvendir.
En eitt er það i fyrirkomulag-
inu, senf' eg kann ekki við.
Það er að draga tjald fyrir
og frá konsertpallinum. Mér
finnst að verið sé að svipta
áheyrendur naulninni af
eftirvæntingunni, sem vérður
J)egar liljóðfæraleikarari.i:'
stréyma inn á pállinn, taka
sér sæti og fara að stillá iri-
strúriientin. Mér finnst J)áð
falleg venja, að konsertmeist-
arinn taki sér siðastur sæli
og takj við lófaklappi fyrir
hönd hljómsveitarinnar, og
mér finnst eitthvað vanta,
J)egar hljómstjórinn stendur
á sviðinu Jægar tjaklið er
dregið frá, í stað J)ess að
ganga upp á stjórnpallinn að
öllum ásjáanth. Þetta er auð-
vitað atriði, sem um má
deila, en eg held tæplega, að
við íslendingar getum kennt
öðrum J)jóðum neitt að ráði
i konsertmenningu.
Það ætti ekki að skorta að-
sókn að hljómleikum sým-
fóníunnar á næstunni. Að
J)essu sinni seldust miðarnir
upp löngu fyrir konsertinn.
Það er mildð fagnaðarefni, ef
almenningur liefir gert sér
ljóst, að fátt er meiri unun
og líklega ekkert meira
þröskandi, en að sækja sým-
fóníukonsert vel og reglulega.
En undir aðstoð og áhuga al-
mennings er J)að ekkj siður
komið en hljónxsveitinni, að
starf hennar beri J)ann ár-
angur, sem forystumenn
liennar ætlast til: að hún
verði hornsteinn tónlistarlífs-
ins i þessu landi.
Bjarni Guðmundsson.
ÍVIörg skip í
smíðum í Bref-
landi.
. .1 Bretlandi eru um Jæssar
mundir í smíðunx skip, er
nema 2 milljónir 173 lestir.
Þetta er meiri smálesta-
tala, en nokkru sinni hefir
vérið í smíðum á sama tíma
í landinu í s.l. 25 ár. Þess
ber þó að geta, að mörg skip
hefir ekki verið hægt að full-
géra vegna skorts á nauð-
synlegum efnum.
BERGM
ráðum.
; rrv i
„Björg“ aftur á dagskrá.
Sjóma'Sur skrifar á þessa
lund: „ÞaS hefir mikjö veriS
rætt og ritaö um hrakniriga vél-
bátsins Bjargar og er þaS ékki
neraa eðijegt, aö meipi gleöjist
lyfir slikum fréttnm sem bárust
! lírn bæinn, og síöar, meö út-
varpinu um land allt eftir aö
hiriii J)ýzki togari haföi loksins
náö sambandi viö land. Nöfn
Jtessara manna: var búíði, afi
birtg. í sþýrslu ’ Slysavarnafél.
íslands i tölu þeirra, .sem farizt
Höjöti á s. 1- ári. -
Fjársöfnun.
Nú er hafin fjársöínun til
Jteirra félaga, svo þeir geti
fengiö annan bát og er vonandi,
aö fólk skilji hér góöan til-
gang og bregöj fljótt viö, svo
að hinir duglegu sjómenn megi
sjá draum sinn uppfylltan og
þeir geti tekiö J)átt í aö afla sér
og þjóöinni tekna á komandi
vertíö'.......—...............
Má ekki eiga sér stað.
Er viðburður sem þessi ekki
til J)ess að vekja menn til um-
lmgsunar um aö gera eitthvað
til Jtess að atburður sem þessi
geti ekki endurtekiö sig, aö bát
í hafsnauð geti rekið viö
strendur landsins á- siglinga-
leiðuny, án J).ess aö geta yakiö
athygli á sér? Þaö er að skilja,
áö aöeins sé þrennt sem treyst
sé á, nefnilega vél bátsins, tal-
stööina ög að björgunarskip sé
ijJtíö i námunda, ef eitthváð ber
iyt ;af. 15;
i| am i .-ú. ■ > öúdí :; •
Flugeldar.
En hvernig er J)aö meö flug-
elda ? Er ekki. skylda aö hafa
þá á hverju skipi? Eg veit að
skylt er aö hafa þá á stærri
skipum, en er J)ess ekki krafizt
á fiskibátum? Sé svo ekki, J)á
er full ástæða til aö taka þaö
strax til athugunar og fyrir-
skipa að flugeldar skuli hafðir
á öllum fiskibátum á komandi
vertíð. Eg minnist J)ess að
Slysavarnafélagið var með
flugelda fyrir nokkuru og lof-
aöi þá mikið, J)ar sem þeir létu
frá sér blys í lofti uppi svífandi
í fallhlíf nokkura stund.
Hver var tilgangurinn?
Ilefir J)etta falliö úr hugsun
manna og J)ví yeriö algerlega
gleymt? Eöa hver var tilgang-
urinn meÖ„ J)essari sýnirigu? Við
skulum hugsa okkur,. aö skip-
verjar á Björgu . heföu , getað:.
sent ,upp flugeld, er Jyeir íieyrðu
til ílugvélarinnar. Gæti elíki
hugsazt, að flugmennirnir hefðu
séð til þeirra? Við skulum ekki
gera lítið úr þátttöku hinna er-
lendu flugmanna í leitinni aö
bátnum, þeim ber að J)akka, og
hafi skipverjar heyrt til flug-
vélarinnar, J)á sýnir þaö, aö hún
hefir ekki veriö langt írá hin-
um nauðstadda bát, þótt J)eir
Frnmk. é 7. sáSu. ,