Vísir - 27.01.1948, Side 4

4
V I S 1 H
Þriðjudaginn 27. janúar 1948
^fisxxt
DAGBLAÐ
Utgefandi: BLAÐAUTGÁFAN VlSIR H/F.
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson, Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12. Símar 1660 (fimm Iínur).
Lausasala 50 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
LEIKFELAG REYKJAVIKUR:
Einu sinni var.
Sambúð stóiþjóðanna.
Blöð um allan heim hafa að undanförnu rætt um inni-
hald skjala þeirra sem nýlega hafa verið birt í Bret-
landi og Bandaríkjunum, varðandi samning þýzku naz-
istastjórnarinnar við Ráðstjórnarrikin í stríðsbyrjun. Sam-
kvæmt þeim samningum hlutu báðir aðilar allnokkur fríð-
indi. Þjóðverjar gálu átölulaust el'nt til styrjaldar á megin-
landi Evrópu, ráðist inn í Pólland og sundurlimað það
enn einu sinni, en þó gegn því, að Rússar hlytu myndar-
lega skák af því austanverðu, sem og smáríkin við Eystra-
salt, er að Rússlandi liggja. Jafnframt vildu Ráðstjórnar-
ríkin liafa óbundnar hendur, að því er varðaði Litlu-Asíu,
Balkanríkin og Rúmeníu auk nokkurra fríðinda annarra,
'einkum í Asíu.
Er Þjóðverjar höfðu lagt undir sig Pólland voru þeim
sendar þakkir og heillaóskir, að því er stórblöðin telja.
Er þeir óðu yfir Noreg og Ðanmörk var enn hið sama
uppi á tcningnum. Ráðstjórnarríkin virlust ekki hafa við
það að athuga. En eldi heitari brennur með illum vinum
friður fimm daga. Þótt Rússar hefðu heimilað Þjóðverjum
vöruflutninga um Murmansk og aðrar norðlægar hafnir
þeirra, til ]æss að koma í veg fyrir hafnbann Breta, sem
stóðu einir gegn Þjóðverjum, fóru leikar svo, að Ráð-
stjórnarríkin töldu hagmunum sínum teflt í hættu, en
þá fyrst lögðu þau i styrjöld við Þjóðverja.
Styrjöldin reyndist Rússum erfið og engin þjóð hefur
orðið fyrir meira tjóni á mönnum og mannvirkjum, en
Ráðstjórnarríkin sigruðu að lokum í skjóli bandarískra
og brezkra vigvéla og vista, sem þangað voru fluttar.
Þetta hafa Ráðstjórnarríkin ekki viljað viðurkenna heima
fyrir, en höfðu þó hljótt um, meðan á styrjöldinni stóð.
Nú er hinsvegar komið annað liljóð í strokkinn. Er nú
háð „taugastríð“ milli Ráðstjórnarríkjanna og Vestur-
veldanna, og er þess skemmst að minnast, er járnbrautar-
lest undir brezkri stjórn var stöðvuð á hernámssvæði
Rússanna, gegn lögum og rétíi, sátlmálum og samningum,
en auk þess munu hótanir hafa verið hafðar í frammi
við setulið Vesturveldanna i Bei’lin, að þvi er erlend blöð
herma og ekki hefur vei’ið horið til haka, af foringjum
Vesturveldanna, sem með stjórn fai’a í Þýzkalandi.
Nú er svo komið málum að ræt.t er um atom-styrjöld,
ekki einvörðungu i heimsblöðunum, lieldur og í löggjafax-
samkundum þjóðanna. Merkustu stjórnmálamenn lýsa
yfir því, svo að segja daglega, að þeir telja nauðsyn til
bcra, að gengið verði frá endanlegum samningum við
Ráðstjórnari’íkin, sem tryggi friðinn í framtíðinni, eða
þá að skorið verði úr ágreininginum með vopnavaldi.
Viðsjár eru víða um heim og fullyrða má að óhöpp geti
leitl til styrjaldar, þvert gegn vilja þeirra manna, sem
með stjói’n fara í Ráðstjórxjarríkjunum eða hjá Vestux’-
veldunum og hafa tímarnir aldrei vei’ið ótryggari en nú.
Er ástandið í heiminum sízt betra en það var á áruniun
fyrir stríðið, er borgai’astyrjöldin stóð sem hæst á; Spáni
eða innrás Itala í Ahessiníu liófst, en hvorttveggja var
undanfari styrjaldarinnar.
A styi’jaldarárunum nutu Ráðstjórnarríkin vinsælda
meðal almennings í Bandarikjunum og Bretlandi, en ef
dænia má eftir blaðaskrifum nú í þeim löndum þáðum,
hafa þær vinsældir þorrið svo, að vart eimir eftir af þeim.
Flestar friðarráðstefnnr hafa fárið út um þúfur, vegna
þrákelkni Rússa, að því er talið er. Þeir gera frekustu
kröfur hverju sinni og lxalda fast við þær, nema því að-
eins að þeir lelja það með öllu tilgangslaust, þannig að
þeir hafi ekki óbeinan hag af kröfunum, lxvað þá meira.
Þegar fréttaþjónustan nýtur frjálsræðis verður slíkt
framferði ekki dulið almenningi, en í samræmi við það
mótast afstaðan trl einstakra þjóða cða þjóðfulltrúa. Nú
er svo komið að allar þjóðir Vestur-Evrópu styrkja sam-
tökin sín á milli vegna ágengni og stórveldadrauma Ráð-
stjói'nari’íkjanna. Verði komið í veg fyrir styrjöld mætti
það teljast ki’aftaverk, — en að vísu geta stórbreylingar
einnig oi'ðið skyndilega í sambúð stórþjóðanna.
Allt frá því á jólum hefir
Leikfélag Reykjavíkur sjuxt
ofannefndan leik, eftir eitt-
livert vinsælasta skáld Dana,
Holger Drachmann. Hér á
landi mun Di’achmann njóta
öllu meiri vinsælda fyrir ljóð
sín en leikritagerð, enda eru
leiki’itin óf þrungin dönskum
hugsunax’hælli, ef miðað er
við íslen^ka staðliætti og
lyndiseinkunn.
Leikrit það, senx hér um
í'æðir er ævintýraléikur fyrst
og fi’emst og við það verða
menn að miða, er þeir dænxa
meðfei’ð þess og framsetn-
ingu. Slíkir leikir eru öðr-
um fremur ætlaðir til skraut-
sýninga, en á sviðinu í Iðnó
er tæpast unnt að ætlast til
að slíkum sýninguijn vex-ði
fyrir komið með góðu móti.
Auk þess vantar okkur þjálf-
aða krafta til slíkra sýninga,
eii slíkt stendur lil bóta. Leik-
i’itið „Einu sinni var“ er
gömlum Reykvíkingum að
góðu kunnugt. Var það sýnt
hér ái’ið 1925, en þá hafði
Adam Poulsen leikstjórn á
liendi og þar gat Anna Borg
sér góðan orðstír, sem síðar
leiddi með öðru til frekari
frama, svo sem kunnugt er.
Að þessu sinni .má segja,
að önnur kona vinni stórsig-
ur á leiksviðinu, en það er
frú Alda Möller. Skal tekið
fram, að sá er jietta ritar sá
elvki frumsýningu leiksins,
en ætla má að leikendur geri
hlutverkum sínum betri skil,
eftir ]iví, sem þeir fara með
þau oftar. Orkar ekki tví-
mælis, að öll leikmeðferð frú
Öldu er með afbrigðum og er
hún góð leikkona og vaxandi.
Ævar Kvaran fór mjög vel
með lilutverk sitt, og er með
öllu ástæðulaust að amast
við honuni, sem leikara, svo
sem gert liefir verið, að því
er virðist af hótfyndni einni.
Vel má vera að öll leikmeð-
ferð hails sé ekki svo sterk,
að liana megi elcki gagnrýna,
en í heild er hún prýðileg og
verðskuldar sina viðurkenn-
ingu.
Þetta eru aðalhlutverk
leiksins, en hið. þriðja má
lelja hlutverk Lárusar Páls-
sonai’, sem liann fer prýði-
lega með, svo sem lians er
vandi. Lárus er mikill svip-
hrigðaleikari og framsögn
hans er prýðileg. Lárus mun,
að öllu samanlögðu, einliver
færasti stjórnandi, sem við
eigUm á að skipa, en auk
þess frumlegur og sjálfstæð-
ur í list sinni. Má nokkuð
dæma það af leikritavali, sem
hann hefir fjallað um, en þar
hfefir gætt viðleitni til að sýna
þjóðinni nokkurar nýjungar
og einmitt það, sem bezt eða
frumlegast liefir verið talið
nieð öðrum þjóðum.
Haraldur Björnsson lék
hlutverk konungsins með
ágætum og sama má segja
um hirðmeyjarlilutverk ung-
frú Iielgu Möller. Voru hirð-
meyjarnar raunar allar vel
æfðar og tókst að sýna það,
sem -lröfundurinn ætlast til,
— undirlægjuhátt og apa-
mennsku hirðlifsins. Þrír
söngvarar, — auk Ævars
Kvaran, — koma fram i
leiknum. Má þar fyrst nefna
frú Guðmundu Eliasdóttur,
sem er ein i hópi hirðmeyj-
anna, Birgi Halldórsson, er
syngur að tjaldabak; og Pét-
ur Jónsson, sem fer með lilut-
verk Franz veiðimanns, með
slíkum myndarbrag, svo sem
hans venja er á leiksviðinu.
Svo virtist, sem söngur Birg-
is nyti sín sízt, en sennilegt
er að það eitt valdi, að liann
'syngur að tjaldabaki.
Kaj Smith hefir séð um
dansa í leiknum og sýnir.
sjálfur einn dansinn. Er liann
þjálfaður „ballett-dansari“
og sker sig mjög úr í shkum
sýningum, enda er það að
vonum.
Leiktjöld hefir Lárus Ing-
ólfsson málað af smekkvisi.
Þess er ógetið að „Einu
sinni var“ má telja með vin-
sælustu leikritum svipaðrar
gerðar i Danmörku. Ber vafa-
laust að þakka það í og með
söngvunum i leiknum, en
lögin eru eftir Lange-Möller
og eru enn á hvers manns
vörum í Danmörku. Eru þau
mjög fögur og sum þeirra
vel kunn hér á landi. Þórar-
inn Guðmundsson annast
hljómsveitarstjórn og ferst
það vel úr liendi svo sem
vénja hans er.
Menn liafa nokkuð rætt
um, livort leikrit þetla hafi
verið heppilega valið lil jóla-
sýningar. Þólt slíkt hafi ekki
mikla þýðingu þegar svo
Framh. á 3. síðu.
•fr
BE
RGM
--♦-
Ál L
Séntilmenn á stjái.
Fregn sú, er birtist á dögun-
um í Vísi um hina framtaks-
sömu menn, er létu greipar sópa
um ýmislegt nýtilegt i bruna-
rústunum viö Kirkjústræti, bef-
ir vakið nokkra athygli. Hafa
sumir furöaö sig á því, aö slikt
megi takast, svo aö segja viö
nefiö á lögreglu bæjarins. Virö_
ast séntilmenn þeir, er hér hafa
verið aö verki, orðið hart úti í
innflutnihgsvandræöunum og
hugsaö sem svo, að vatns-
leiðslur, kranar og annar illfá-
anlegur varningur, er þarna var
að firiria, hafi veriö fundiö fé
og hverjum heimilt aö hiröa er
vildi. Vísir hefir borizt bréf um
þetta og fer lfér á eftir megin-
efni bréfs þessa, eftir „Orm í
auga“:
„Á ekki pólitíið að passa
þetta?‘‘
„Þegar eg var aö lesa fyrir
fólkiö mitt á láúgardagskvöld-
iö smágrein i Visi, er nefndist
„Stolið úr Tjarnarlundi",
spuröi mig lítil dóttir min, sjö
ára: „Heyrðu, pabbi. Á pólitííð
eklci aö passa svona lagað?“
Jí' hver á aö paása þet'ta eg
hvar er lögreglan? Furöar
nokkurn mann á því, aö spurt
sé um, hvar lögregla bæjarins
hafist viö í vinnutímanum þeg-
ar, eins og Vísir orðað þaö, „ó-
ráðvandir náungar“ fá aö hag--
nýta meö kurt og pí líklega
nokkra tugi hreinlætistækja og
annarra muna úr húsi, sem er á
næstu grösum viö aðalbæki-
stöö lögregunnar, jafnvel þó aö
ekki sé liafður fastur vöröur
við brunarústirnar.
Ber lögreglan ábyrgð:
Ber ekki lögreglunni skylda
til að gæta þess, aö ekþi sé.í
rólegheitum hægt aö stela ölíú,
sem unnt er aö flytja meö sér
á bifreiðum, þar til búiö er aö
skera úr því, hverjir séu eig-
endur nVstanna, tryggingafé-
lagiö eöa fyrri eigendur? Það
myndi margur næturvörður
lögreglunnar hafa gott af því
aö viðra sig á „rúntinum“, þótt
ekki væri nema einu sinni eða
tvisvrar á nóttu.
Ný tillaga.
* En eg legg það eindregið til,
að lögreglan veröi elcki hrakin
út í þennan -ólukkukuldasperr-
ing, sem veriö hefir
heldur
verði fengnir einn eöa tveir
verkamenn til þess aö vaka yfir
hinum yfirgefnu brunarústum
og að almenningur í borginni
veröi beðinn að skjóta saman
nokkurri fjárupphæö, er nægja
myndi til greiðslu á vinnulaun-
um mannanna. Annars væri
óskandi, að hið hörmulega út-
leikna hús verði ekki lengur lát-
ið tróna þarna í hjarta borgar-
innar. p- Með þakklæti fyrir
birtinguna. „Ormur í auga.“.
Eftirlit sjálfsagt.
Bréf „O. í auga“ var allmiklu
lengra, en ekki viöráðanlegt í
því formi og er hér nokkuð
stytt. En það viröist ekki órétt-
mætt að ætlast til þess, að frek-
ari gætur en ella væru haföar á
brunarústum. Það nær ekki
nokkurri átt, að láta óþjóðalýð
þann ,er í þessu tilfelli var á
ferðinni, vaða bótalaust uppi.
Lögreglan í Reykjavík hefir
sjálfsagt nógum störfum að
sinna og sizt munu lögreglu-
menn vera of margir eins og er,
en samt ætti að vera unnt að
koma í veg fyrir frekari að-
geröir af hálfu þjófahys&isúas.