Vísir - 10.06.1948, Síða 2

2
V I S I R
Fimmtudaginn 10. júní 1948
WINSTON S. CH URCHILL:
Bliku dregur á loft 32
Admiral Graf Spee gat sigraíl en beiií dsigur.
/ þessum kafla qreinir Churchill frá haráttu Breta
viö þau hérsídp, sem Þjóðverjar sendu í víking út
um hofin í upphafi stríðsins, en hún náði hámarki,
er Admiral Graf Spee var sökkt undan Montevideo.
Enda ]>ótt kafbátarnir bökuðu okkur mest tjón, liefði
okkur stafað enn meiri liætta af þeim lierskipum Þjóðverja,
sem ofansjávar hörðust, ef þeim hefði reynzt unnt að halda
áfrani viking sínum. Þjóðverjar liöfðu nieð framsýni ætlað
þeim þrem vasaorustuskipUm, sem þeim leyfðist að smíða
samkvæmt Versalasáttmálanum, að verða víðföriir kaup-
sjkg^nllar. [fe'íjh -s'éX1 'tl-þunil.- I)ytssum, 'hrað.
inn var 26 linútar óg L'rynvaiiúii'úá't'úhiklör, sVö að^fttrðáni
legt hugvit þurfti til að húa 10,000 smál. skip slikum kost-
um. Ekkert beitiskipa okkar stóð þeim á sporði. Við minnt.
umst vikingaferða Emdens og Königshergs árið 1914 og að
þurft Iiafði sameigmleg átök 30 eða fleiri hcrskipa til að
granda þeim.
1 upphafi stríðsins fréttist, að vasaorustuskipin þýzku
mundu hafa látið í haf. Heimafloti okkar leitaði, en varð
einskis visari. Okkur er nú kunnug, að Deutscliland og Ad-
miral Graf Spee fóru frá Þýzkalandi 21. -24. ágúst og voru
þegar komin yfir hæltusvæðin, er striðið hófst og við byrj -
uðum eftirlit okkar. Deutschland. hafði tarið um Græn-
landshaf og var á vakki í grennd við Grænland. Graf Spee
hafði farið þvert yfir siglingaleiðir N.-Atlanlshafsins, án
þess að eftir þvi væri tekið og var þegar kom'ið langt suður
fyrir Azor-eyjar. Ilvoru um sig fvlgdi skip með nauðsynj-
ar og vistir. Bæði voru fyrst aðgerðarlaus og hærðu ekki á
sér. Þau gerðu ekki gagn nema þau létu til skarar skriða
voru liinsvegar ekki í neinni hættu, nema þau gerðu það.
15. nóvember söklcti það litlu brezku olíuskipi á Mosambik-
sundi, milli Madagaskar 'og meginlandsins. Þegar Langs-
dorff skipherra, var þaniiig húinn að gera vart við sig á
Indlandshafi, snéri hann við, sigldi langt suður fyrir Góðr-
arvonarhofða og hélt aftur út á Atlantshaf. Við áttum von á
þessu, en liaun var of fljótur á sér, til þess að við næðum
honum. Vissum við ekki, livort þarna væri uin eitt skip að
ræða eða tvö og héldum um skeið, að þetta væri Admiral
Scheer en ekki Graf Spee. Við vorum í vafa um, hvernig
við æltum nú að liaga leltinni, én okldií- létti hiikið, ]>egar
tVéim skipum var sökkt á siglingaleiðínni frá Höfðaborg
norðltr lil Frectown, öðru 2. des., en hinu 7. des.
r* f r - r r * I . f , - ../■', . '• /,. * . -t . ;:•> , #rif.
Gral Spee stefnir til La Plata-ósa.
I' rá upphafi striðsins hafði það verið verkefni Harwoo&s
kommodojs að vernda brezkar siglingar undan ósum La
Plala-fljóts og Rio de Janéiro. Ilann var sannfærður um,
að fyrr eða siðar mundi Graf Spee haída þangað, enda var
þar ofl úr íniklu að moða. Hafði hann hugsað sér út í æsar,
hvernig liann ælti að haga haráltunni við þýzka skipið, ef
það kærni. Hann hafði tvö heitiskip húin 8-þuml. fallhvss-
um og tvö búin (i-þuml. hyssum og gat þar af leiðandj unu-
ið á vasaorustuskipinu. En líkur voru ekki til þess, að skip
hans gætu <">IL verið á réttum stað, þegar til kastanna kærni,
þvi að stundum þurflu þau að hregða sér frá, til þess að
afla sér eldsneytis og nauðsynja. Væru þau öll saman, var
enginn vafi um úrslitin.
Þegar Harwood frétli, að Doric Siar hefði vei’ið sökkt þ.
2. des., sannfærðist Iiann um, að tilgáta sín væri rétt. Ilann
Þ. 4. ágúst hafði þýzka flotamákuáðunevtið gefið út fyr- ^erði ráð fyrir, að fundum mundi bera saman þann 13. og
gaf slupun um, að öll skip sin skyldu vera á tilteknum stað
degi fyrr. Þvi miður var Cumberland í viðgerð við Falk-
irmæli um, að skipin ættu að vinna á kaupskipum en eldd
ráðast á herskip tiema það gæli horið verulegan árangur.
Mikið þótti undir þvi lcomið, að skipin færu sem viðast lil
að trufla siglingar okkar eftir inætti.
Fyrsta skipinu sökkt á S.-Atlantshafí.
Þ. 30. septemher var brezka farþegaskipinu Clemenl
(5000 smák) sökkt, er það var eitt síns liðs á siglingu undan
Pernambuco i Brasilíu. Nú varð uppi fótur og fit í flota-
málaráðuneytinu og inargir leitarflokkar gerðir út, en í
þeini voru öll flugstöðvarslcip, sem við höndina voru, or-
ustuskip, orustubeitisldp og heitiskip. í hverjum Jeitarflokld
voru tvö skip eða fleiri, sem átlu að véra nógu öflug til að
ráða niðurlögum fjandmannanna.
Næstu mánuði var leitin að þessum. tveimur vikingaskip-
um haldið uppi með níu leitarflokkum, en i þeim voru alls
23 öflug skip. Auk þess urðum við að herða cftirlit með
skiþalestum á N.-Atlantshafi og hæta þar við þrem orustu-
skipum og tveim heitiskipum.
Um þetta leyti höfðum við ekki hugmynd um, að þrem
kaupskipum hafði verið söldd við S.-Afríku dagana.5.—10.
olvtóher. Þau liöfðu öll verið á norðurleið og ein síns liðs.
Þau sendu elvki út neyðarmerki, og menn fóru ekki að ótt-
ast um þau, fyrr en þau komu eklci fram á tilsettum tíma.
Leið ]>vi nokkur timi, áður en menn fór að gruna, að vík-
ingaskip mundi hafa orðið kaupförum þessum að grandi.
Deutschland átti að gera óskunda á siglingaleiðum á
NVrAtlantshafi og yfirmaður þess túlkaði skipanir sínar
þannig, að liann ælti að auðsýna mikla gætni. Reyndi hann
svo mjög að forðast lierskip oklvar, að liann sökkti aðeins
tveim kaupförum og var annað norskt og litið. Ilið þriðja,
ameríska skipið City of Flint, sem varð á vegi Deutscli-
lands, var fyrst sent til Murmansk en síðan látið laust i
norskri liöf
heiín aftur.
iandseyjar, en snemma morguns þ. 13. sást revkur úti við
sjóndeildarhringinn og voru Exeter, Achilles og Ajax þá á
miðri siglíngaleiðiuni frá La Plata-ósum.
Harwood, sem var sjálfur á Ajax. liafði alllaf ællað sér
að í’áðasl á f jandmanninn úr öllum áttum í einu, til þess
að hann kæmi siður vörnum við og liélt liann nú til móts
við Jiann með fullri ferð. Langsdorff héll, að hanu ætti að-
eins i höggi við eitt heitiskip og tvo tundurspilla, svo að
hann dró ekki úr ferðinni og breytti lieldur ekki um
stefnu. En rétt á eftir sá hann hið sanna og að nú mundi
barizt, unz yfir lvki.
Stuttur en harÓur bardagi.
Bnetar höfðu komið auga á Graf Spce kl. 6.14 um mörg-
uninn. Orustan liófst skömmu siðar og stefndi Graf Spee
þá á Exeter í stað þess að heygja undan og hagnýta sér lang-
drægari fallbyssur sínar og meiri liraða til þess að vinna á
fjandmönnum sinum. Ivúlur Exeters hæfðu Spee frá upp-
hafi, en hráðlega varð stjórnpallur hrezka skipsins fyrir
skoium, svo að þar féllu nær allir menn og rofnaði um
leið alll samhand frá honum við aðra hluta skipsins. En þá
ióku Jvúlur smærri skipanna að hæfa Spee, svo að Þjóð-
verjar liættu að skjóta á Exeter, sem var nær óvígt og fékk
það þá nokkurn frið um liríð. En Spee fannst Bretar of
harðir í horn að taka, svo að skipinu var nú stefnt til fljóts-
ósanna, sem gera hcfði átt i öndverðu. Jafnframt var skot-
hríðin liafin aftur á Exeter, sem svaraði með einum fall-
byssuturni, unz skipið varð óvigt með öllu kl. 7,30.
Smærri skipin liöfðu einnig orðið fyrir tjóni og afréð
Harwood að liætta viðureigninni og bíða mvrkurs, er unnt
Langsdorff á Graf Spee sýndi áræði.
_____________________________________ mundi að koma við litlum byssum og .jafinvel tundurskeyt-
•skri höfn. Snemina i nóvember laumaðist Deutschland j um. Hafði viðureignin þá staðið alls einá'klukkustund og
tuttugu mínútur.
Það sem eftir var dagsins stefndi Graf Spee til Monte-
video og tók liöfn þar, lagði á land sára menn og sendi for-
ingjanum skýrslu. Höfðu Ajax og Achilles elt skipið allan
daginn og skotið á það einstaka sinnum og stóðu nú vörð
fyrir utan höfnina. Cumherland hafð farið með fullri ferð
frá Falklandseyjum og aðfaranótl þ. 14. kom það i staðinn
fyj’ir Exc-ter. Yoru hcrfur ]>á mun hetri en áður.
Mörguin skipum var nú stefnt til ósa La Plata-fljóts, en
leitarlióparnir höfðu verið dreifðir viða, svo að enginn var
i minna en 2000 mílna fjarlægð.
Þann 16. sendi Langdorff þýzka flotamálaráðuneytinu
skýrslu, þar sem liann taldi vonlaust að komast undan og
spurði, hvort liann ætti að sökkva skipi sínu, þrátt fyrir
Krh. á 7. síðu
Langsdorff, yfirmaður á Admiral Graf Spee, sýndi hins-
vegar meira áræði og huginyndaflug. Áður en varði snórust
hugsanir allra um ferðir þess á S.-Atlantshafi og uní níiðj,-
an október var mildum brezkum flotastyrk einheitt við leit
að því. Meðal annars var flotadeild undan'ósúm La.Plata-
fljótsins, beitiskipin Cumberland, Exeter, Ajax og Acliilles,
sem voru undir stjórn Harwoods kpmmodors.
Graf Spee liegðaði sér þaimig, að það birlist skvndilega á
einhverjum stað og hvarf síðan aftur. Þegar skipið birtist
suður hjá Góðrarvonarhöfða, grunaði marga, að það mundi
nú stefna austur á Indlandshaf og reyndist það rétt, því að
SKIPAUTG6RÐ
RIKISINS
//Esja"
til Isafjarðar hinn 15. þ.m.
Tekið á móti flutningi til á-
ætlunarhafna milli Patreks-
fjarðar og Isafjarðar á morg-
un. —
Pantaðir farseðlar óskast
sóttir í dag. Athygli skal vak-
in á því, að Esja fer ekki
lengra en til Isafjarðar í þess-
ari ferð, snýr þar við og tek-
ur sömu hafnir í bakaleið.
Súðin
til Snæfellsness- og Breiða-
fjarðarhafna á laugardaginn
í stað Skjaldbreiðar. Frá
Flatey fer skipið til Isa-
fjarðar, og gengur þar imi í
áætlun Esju. Tekið á móti
flutningi til Isafjarðar, Siglu-
fjarðar, Akureyrar og Húsa-
víkur í dag. Farseðlar með
Súðinni óskast sóttir í dag.
Ford 10
Til sölu Ford-Pre-
fect, módel 1946.
Uppl. í síma 4315 eftir kl.
4 í dag.
Nýtt vörubílshús
og vélsturtur af Inter-
national til sölu. Uppl. í
Bílasmiðjunni.
Kvenreiðhjól
til sölu í góðu standi.
Vitastíg 7, kjallara.
Hárgreiðslusfúlka
óskast sem fyrst í 10—14
daga út á land. — Fríar
ferðir. — Frítt uppihald.
Hátt kaup. Uppl. í síma
5187 til kl. 7 í dag.
Matsvein
vantar á gott síldveiðiskip.
Uppl. hjá Sveini Bene-
diktssyni, Hafnarstræti 5.
Sjmi 4725.