Vísir - 30.05.1949, Qupperneq 4

A
V I N • H
Mántidngirin 30. maí 1940
irisiR
DAGBLAÐ
Dtgefandi: BLAÐADTGÁFAN VlSIR H/F.
Bitstjórar: Kristján Guðlaugsson, Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Austurstræti ?,
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12. Símar 1660 (fimm Iínur).
Lausasala 50 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Við samningaboiðið.
Sámvinna horgaraflokkanna við kommúnista hefur leitt
margt það í ljós, scm forsjálir mcnn óttuðust og vör-
uðu við, áður en efnt var til samvinnunnar, cn nú ættu
menn að vcra náminu ríkari. Alþýðuflokkurinn hefur
lýst yfir þvi, að samvimia við kommúnista komi ckki til
gi’eina, — aðstaða Sjálfstæðisflokksins nnm vera svipuð,
en Framsóknarflokkurinn einn er klofinn í málinu og
liclmingur þingflokksins muil tclja samstarf við kommún-
ista enga firru. Þrátt fyrir ótvíræðar yfirlýsingar borgara-
flolikanna, bcr hins að minnast, að samskonar yfirlýsing-
ar voru gefnar af þeíhi öllum, áður en efnt var til stjórn-
arsamvinnu við kommúnista, og er sliku valt að trcysta.
Kommúhistar í öllum löndum lieims eni sérstæð mann-
tegund. Þeir hafa kastað fyxár róða borgaralegu siðferði
og „foi'num dyggðum“. Þeir keppa að ákveðnu marki
og missa aldi-ci sjónar af því. Þcir eru í’eiðubúnir til allra
samninga, en jafn fúsir til að rjxífa þá, ef slikt lientar í
sókniruii að mai'kinu. Borgaralegir ski'ifstofu-pólitíkusai’,
sem þykjast samninguin vanir, halda að þeir séu alltaf
að vinna, þegar þeim tekst að scmja um dægm'inálin við
komnninista, en athuga ekki að komnninistar hugsa lengra
og setja mai'kið Jiærra, og miða alla sína samninga við
jxað, en af jxví leiðir, að jxeir sem þykjast vei'a að bjarga
stundarvci'ðmætum með samningagerð, eru í’aunverulega
á undanhaldi og stöðugt að tapa. Nægir í því efni að skír-
skola til yfii'lýsingar kommúnista um, að þeir myndu
koma í veg fyrir kauphækkanir, meðan þeir ættu sæti í
ríkisstjói'h, — nema til „lagfæi'ingár og sannæmingar“,
Sanmingamenn bbi’gai'aflokkánna héldu, að jxessu mætti'
treysta, en jafnframt fullyrtu jxeii', að þegar að ]>ví ræki,
að ráðist yrði gegn verðbólgunni, myndu komniúnistar
ljá þvi máli lið, þannig að auðvelt myndi reynast að skapa
trygg atvinnuskilyi'ði i landinu.
Þeir menn, sem triiðu kommúnistum illa, töldu, að
þrátt fyrir allar yfii'lýsingar }>eii’ra, myndi stjómarseta
Jieiri'a leiða til sífelldra grunnkaupsliækkana og aukinnar
verðbólgu, en er í'áðast jxyi'fti gegn verðbólgumh, myndu
kommúnistar svíkjast úr leilcnum. 'Sú varð líka í'aunin á.
Kommúnistar vildu í'áðstafa sti'íðsgi'óðaniun, — vildu
ennfremur auka á öngþvcitið í fjárhags- og atvinniunálum,
en er þeim hafði tekizt hvorttveggja, og sýnt þótti, að
nú yi’ði að bjarga því, sem bjargað yrði, með róttækum
<Iýrtiðai'ráðstöfunum, gei'ðu kommúnistar verkfall í ríkis-
stjórninni, undir Jxvi yfirskýni þó, að barátta þeirra lxeiiuJ-
ist gegn Keflavíkui’samninginum. Þótt jietla væri yfir-
skynið eitt, var hyggilcga haldið á trompunuxn, frá sjónar-
Jiól kommúnistanna séð, og að þessu leyti fóru þeir með
fullum sóma úr ríkisstjórn og tókst meira að scgja að
vekja nokkra samúðai'öldu í landinu, sem enn er ekki að
íullu hnigin við fjörusahd, en xiokkrir drýlar sjást enn
eftir á grunnsævinu innan Þjóðvarnai'hreyfingarinnar.
Kommúnistar hugsa sér gotl til glóðarinnar og gei'a sér
vonir um, að jxeim takist að loklca einhverja borgaraflolck-
ana til stjórnarsamstai'fs, meðan þeir enn njóta nokkurs
trausts innan verkalýðssamtakanna. I þessu augnamiði
er efnt til verkfalla um land allt, áður en sumarannir
hefjast fyrir alvöru. Kommúnistar lialda því fram, að
ekki sé unnt að stjórna landinu, gegn verkalýðnum, sem
jxeir sjálfir þylcjast berjast lýrir, — en raunverulega þýða
slíkar yfirlýsingar, að ekki sé unnt að stjórna lamlinu
gegn kommúnistum. Nokkur liluti Framsóknarflokksins
er reiðubúinn til að sctjast við sanmingaborðið, enda er
róið að því öllum árum, að núverandi stjórnarsámstarf
verði rofið. AlJar horfur eru á, að slílc áforrn takist og
efnt verði til kosninga ineð haustinu. Annar ráðherra
Framsóknarflokksins lýsti yfir J>ví í útvarpsumræðum
Framsóknarflokksins lýsti yfir }>vi i útvarpsumræðum
nýlega, að flokkurinn vildi verja sumrinu til samninga.
Vafalaust er þetta rétt, en þeir samningar miða að sundr-
íing JiorgarafloJckanna, en samvinnu við lconmu'inista og
jfylgilið þeirra í Þjóðvörn. Þetta er opinbert leyndarmál,
JÓSEP G. ELÍESERSSON
M I N N I N G
I dag cr til grafar borinn
Jósef Gottfreð Eliescrsson,
fyrrum bóndi og kaupmað-
ur á Signýjarstöðum í Hálsa
sveit i Borgarfjarðarsýslu.
Jósef var fæddur árið
1863, J>anii 20. október, að
Melralvkadal i Víðidal og ólzt
j>ar upp við venjuleg sveita-
stöff. Utjn'á og námslöngun
niun Jionuni J>ó Iiafa verið
rílvulega í blóð borin, þótt
hvorki efni né áðstæður
J>eirra linia Ievfðu honum
að fullnægja þeirri J>rá. Þó
mun hann hafa sótt nokk-
urt nám til Reykjavíkur,
einkum í }>eim greinum er
að verzlun Iaut. Var liann
vel að sér i reikningi og
skrifaði afbragðslipra og
læsilega lihönd. Nolckru fyr-
ir aldamót réðisl liann i
vinnumennsku að Húsafelli
i Borgarfirði og 8. júlí 1898
kvæntist hann heimasætu
þar, Ástríði Þorsteinsdótíur,
bónda Magnússonar og Ast-
ríðar Þorsteinsdótlur konu
hans. Hófu itngu hjónin bú-
skap að Lækjafkoti i Víði-
dal, en fluttust árið 1901 að
Signýjarslöðum i Hálsasvcit
og bjuggu þar frain til sið-
ustu ára. Þau hjónin eign-
Úðust þrjú börn: Þorstcin,
, blaðamann við Visi, er hann
kvæntur Jósefinu Gísladótt-
ur, Astríði, konu Hauks
j Stefánssonar Iistmálara á
Akurevri, og son er J>au
misslu ungan. Á síðastliðnu
ári fluttu þau hjónin til son-
ar síns og tengdadóttur hér
í Reykjavik og lézt hann á
sjúkrahúsi 21. þ. m.
Þella eru örfáir drættir
úr sögu langrar og að ýmsu
lelyli mjög sérstæðrar ævi.
Væri verl að um Jósef væri
ritað ýtarlcgar en hér er tími
og aðstaða lil. Aðai ævistarf-
ið fór fram á Signýjarstöð-
um, enda var hann jafnau
við J>ann stað kenndur. Þar
var hann bóndi og þar hafði
lumn sveilaverzlun mestan
Iiluta veru sinnar þar. Nokk-
ur ár verzlaðí háriií einnig
við Kláffoss, en J>ar liafði
haun reist verzlunarskúra.
Sóttu inargir til lians, enda
var hann útvegagóður og
liafði einatt upp á inargt að
bjóða, en sjálfur lipur og
skjótur við alla afgrciðslu.
Sem bóndi var liann þekkt
ur að þvi að eiga góða bú-
fjárstofna og að fara vcl
með ]>á, enda var hann i eðli
sínu glöggur á skepnur og
kosti þeirra og dýrayinur
liinn mesti, var það honuin
i blóð borið.
Þótt þetta tvennt, búskap-
ur og verziun, virtist vera
eiuum manni nægilegt við-
fangsefni, var það J>ó margt
fleira sem Jósef tók sér t'yr-
ir hendur. M. a. má riefna,
að Jiegar bóllusetning við
bráðapest í sauðfé hófst
lærði Jósef ]>á list og vaim
)>að verlt lyrir fjölda bænda
um langt skeið. Þá léði liaun
og ferðamönnum liesta i
lengri og skemmri ferðir og
gerðist fylgdarmaður ]>eirra.
Veit ég að líanri eignaðisl á
J>ann hátt, sem og í öðruin
greinum slarfs sins, marga
vini. Mátu allir að makleg-
leikum ósérhlífni fylgdar-
mannsins og umhyggju
lians fvrir ferðamönnuiuun

'argaa Reykvíkinginn furöar
hversu litlum breytingum
niiSbær höfuðstaSarins Iiefir
tekiS tmdaníarin velgengnisár,
samtímis því, sem liverju ltix-
usvilluhverfinu á fætur öSru
heíir skotið tipjí í útjöSrum
bæjarins. Telja sumir orsökina
framtaksleysi einstaklingsins,
aSrir vilja skipulaginu um
kenna, fyrir vöntun á staSfest-
tun skipulagsuj>pdrætti af þess-
um hluta borgarinnar. En hvor
sem orsökin er, þá er sennilega
ekkert aS harma. ]>ví j sann-»
leika sagt. þá virSist sem viS
séum þess alls ekki megnug
íjárhagslega, aö endurbyggja
miSbæiiin þannig, aö uppfylltar
verSi nútíma-kröfur.-bvaS þá
lieldur kröfur framtíSarinnar.
1
' . . >
J|||egin hluti eklri hverfa liiif-
uSstaSarins ertt litlar eign-
arlóSir, margar hvcrjar einir
200 íerm. meS 6o—8o íerm.
íbúSarhúsum. Þessi eldri hverfi
verSa aSeins aS litlu leyti end-
urbyggð sem íbúðarhverfi, lield-
ur sem verlzttnar- og skrif-
stofubyggingar. Jtf ttm endttr-
hyggingtt íbúðarhverfa væri aS
ræða, þá yrði þaS há fjölbýlis-
hús en ekki einbýlishús eins og
nú á sér slaS.
Hinar einstöku einbýlishúsa-
lóðir eru oí litlar, hver i síntt
lagi, lil ]>ess aS endurbyggjast
stórhýsum, belditr verSur aS
satneina fleiri lóðir til þeirra
hluta. Nú hefir gangverS lóða
í miSbænum nálega tuttugufald-
azt síðan fyrir striS, og er fæst-
um einstaklinguni íært aS
leggja í slík lóSarkaup. Af þess-
um orsökum er bæriím kominn
i einskonar sjálflieldu. Til þess
aS losa bæinn úr þessum viðj-
ttm, verða einstakir lóðareig-
endttr aS slá sér sattian, mynda
einskonar hlutafélag um endur-
byggingu á lóSum sínum. Þá
mætti einnig meS lijggjöf gera
bæjarfélaginu fært aS taka
eignarnámi ákveStia bæjarhluta
til endurbyggingar. Að slíku
eignarnámi loknu gæti bærinn
gert natiSsynlegar skipulags-
breytingar og síðan selt hæfi-
legá stórar íóSir til nýbygg-
inga. A þann hátt mætti íram-
kvæma skipulagsáform án veru-
legra litgjalda fyrir bæjarfé-
lagiS. Eins og þessum málum
er nú háttaS er livorki hægt að
framk væma skipulagsbreyting-
ar né endurbyggja miðbæinn.
j^gætur prófsteinn á núverandi
ástand i málum þessum eru
fyrirhugaSar sk i ptt 1 agsbrev t-
ingar í Grjótaþorpinu. Liggja
nú U]>pdrættir frammi almenn-
ingi til sýnis og hlutaSergandi
aSiltim gefinn kostur á aS koma
meS athugasemdir og kvartan-
ir.
JJaS mtmtt vera 22 ár síSan
reynt var aS framkvæma á hliS-
stæðan hátt skipulag og fá
staSfestan uppdrátt af höfuS-
staSnum, en máliS dagaSi uppi,
aSallega vegna mótspyrnu og
krafna af hálíu þeirra, er hlut
áttu aS tnáli.
|jari'ir höiuðsta'Sarins eru nit
mjög aSkallandi um endur-
byggingti miðbæjarins. ÞaS
vantar tilfinnanlega lóðir uridir
ýms stórhýsi, svo seni ráðhús,
pósthús, lögreglustöð og hótel,
auk þarfa ríkisins fyrir opin-
berar byggingar.
Þar eð mestur hluti miSbæj-
ariris þarf að endurbyggjast,
er eSlilegt aS þessum bygging-
um verði þar fyrir komið. Viða
í erleiidum stórborgum hefir
þaS átt sér stað að miðbærinn
(city) hefir veriS fluttur og
myndaöur nýr borgarkjarni.
ÞaS er ekki ástæða til að ætla,
aS þess sé þörf fyrir Reykjavik
í fyrirsjáanlegri íramtíS. Eins
og áSttr er sagt er miSbær höt'-
ttÖstaSaris svo illa byggðttr. að
hann ]>arf að endurbyggja, og
ætti liann þá að geta fullnægt
þörfum þeim og kröíum, sem
gerðar verða ttm langa íramtíS:
J^úverandi eigendur lóSaskika
í hjarta bæjarins verða að
gera sér ljóst, aS þarfir höfuS-
staðarins verða að ganga fyrir
óskum einstaklinga utn endttr-
byggingu á þessum gömltt lóð-
um. Eins og lóðaskiptingin er
nú i miðbænum, ertt litlir eða
engir möguleikar fyrir ein-
staklinga aS byggja hver í sínu
lagi, enda tiiyndi þaS hefta allar
skipulagsbreytingar á' um-
ræddtt svæSi.
v
■J*iI þess að færa miSbæinn í
viSttnandi horf, þannig að
sæmi höfuSstaS landsins, þarf
bæði róttækar aðgerSir af hálfu
bæjaryíirvaldanna og skilning
borgaranna á þörfunt höfttS-
staðarins. Ef við getitm ekki
endurbyggt niiðbæinn samkv.
fyllstu kröfum nútímans og
skilaS homun í hendur eftir-
komendum okkar, án þess að
draga yfir okkur áfellisdóm
þeirra. ]>á látum heldur niiðbæ-
inn grotna niSttr og bíða þeirr-
ar kynslóSar, sem telur sér fært
að endurbyggja hann þannig,
að til sórita sé fyrir höfitðstaS
hins ttnga íslénka lýSvéVdis.
Gunnlaugur Pálsson.