Vísir - 01.11.1949, Qupperneq 4

4
V I S I R
Þriðjudaginn 1. ■ nóvember 1949
ITXSXR
DAGBLAÐ
Dtgefandi: BLAÐACTGÁFAN VISIR H/F.
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson, Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Austurstræti 7.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12. Símar 1660 (finun linur).
Lausasala 50 aurar,
Félagsprentsmiðjan hi.
• Þegar hreinsunin fer fram.
Svo sem menn rekur minni til biðn kommúnistar í Noregi
herí'ilcga kosningaósigur fyrii* nokkrum vikum. A
síðasta kjörtímabili áttu þeir eliefu þiugfulltrúa í stór-
þinginu, cn að kosningum loknuni engan. Þótt svona fceri,
er norslti kommúnistaflokkurinn allfjölmennur, en kosn-
ingalög og lcjördæmasldpan er með þehii hætti, að minni-
hlutaflokkar verða að sætta sig við að fá engin uppbótar-
sæli, svo sem hér tíðkast, þótt atkvæðatala þeirra í heild
sé allmikil. Vegna þessara hrakfara hefur mjög skoríst
i odda milli norskra kommúnista að imdanförnu, og má
segja, að þar í'ari fram allsherjarhreinsun, svo sem gjarnan
Jíðkast austan járntjaldsins. Aðalritara l'lokksins og fleiri
starfsmönnum hans hei'ur verið vikið frá störfum, cn
ldögumálin ganga á vixl milli leiðtoganna, þannig, að
dómsmálaráðherrann hefur séð ástæðu til að fyrirskipa
opiubera rannsókn á starfsemi flokksins, sem virðist liafa
leynilegum lier á að skipa og haga störfum símun að öllu
þannig, að um þjóðskaðlcga starfsemi geti verið að ræða.
Norsku lýðræðisflokkarnir hafa ekki amast við starfsemi
konunúnista allt til þessa, en sjálfir leiða þeir ósköpin yl'ir
sig ineð innbyrðis ásöknnmn, sem ent svo alvarlegs cðlis,
að ekki er mmt að láta þæi* liggja með öllu í þagnargildi.
Tnnan íslenzka komniúnistaflokksins eru átök háð, sem
vel eru þess virði, að þehn sé nokkur gaumur gefin. Sann-
ti úaðir Moskva-kommúnistar rcyna með öllu móti að hola
tækifærissinnuin og henfisteí'miniöiinuin frá lilluin trúnaði
innan flokksins, en ljósasta dæmi þessa var, er Brynjólfur
Bjarnason krafðist öruggs þingsætis liér í höfuðstaðnmn,
en lét Sigíus Sigurlijartarson víkja um set og í vonlaust
sadi að honum nauðugum, En þetta er aðeins upphafið að
því, sem verða vill. Innan skamms má vænta frekari tíð-
inda af átökunum innan kommúnistaflokksins og ekki
mun hann ganga ókjofinn til næstu kosninga. Þótt íslenzkir
kommúnistar hafi allt til þessa reynt að skjóta sér lijá að
taka opinbera afstöðu til átakanna, sem nú l'ara fram
austan járntjaldsins, komast þejr ekki hjá að sýna réttan
lit fyrr eða síðar, svo sem Brynjólfur Bjarnason liefur raun-
ar gcrt, hafi hann fengið i'æri á að hat'a sig í frannni. Það
<t engin tilviljun, að Hermann Guðmundsson hefur lirökkl-
asl úr flokknum, og ei lieldur að Jónas Haralds var ekki
í framhoði. Báðir þessir irjenn þóttu ekki nógu auðsveipnir
i flokksþjónustunni og því urðu þeir að víkja. Þetta vita
ídlir, sem nálægt kommúnistum hafa koinið, þótt enginn
Jiávaði hafi verið liafður um þetta í flokksblöðunum.
Ástæðan til Jiess, að nokkur dráttur liefur orðið á
hreinsun innan íslenzka kommúnistaflokksins, er fyrst og
fremst' sú, að liinir sanntrúuðu eru tiltölulega fáir og
treystast því ekki til að beita meiri hlutann ofbeldi enn
sem komið er. Hhisvegar munu þeir nota fyrsta tækilæri,
sem hýðst til )>ess að tryggja völd sín innan flokksins,
einkum þar sem sannast hefur í síðustu kosningum, að
flokkurinn hefur ekki aukið fylgi sitt, þótt liann ha.fi leflt
fram mislitu fé, scm reynt hefur með öllu móti að villa
á sér heimildir til þess að laða kjósendur til fylgis við
kommúnista. Svo langt var gengið í slíkri starfsemi flokks-
ius, að flokkurinn sjálfur vildi ckki við nafn sitt kannast,
en háði kosningabaráttu sína undir nafninu,, hin sam-
einaða stjórnarandstaðá44 og dugði þó ekki til. Sanntrú-
aðir Moskva-kommúnistar telja, að sú reyn/.la, sem |iegar
er fengin, sanni þeim að hezl sé að koma hreint til dyr-
mma, jafnvel þótt þeir geri sér ljósl, að ))á haldi þeir ekki
því flokksfylgi, sem þcir nú njóta. Þeim mun meiri
xiinJiun munu þeir hinsvegar hljóta frá æðstu stöðum, sem
cr þeim að sjálfsögðu fyrir öllu. Innan skamms mun
hreinsunin hefjast innan íslenzka kommúnistaflokksins
og verður það ekki óskemmtilegt atferli. Minnast má þess,
að margt kcmur upp þá hjúin deila, en það eru ekki em-
•vörðungu norskir kommúnislar, sem hala mörgu og mis-
jýiínu að leyna hman flokksstarfseminuar.
Hugleiðingar húsmóður um
ýmislegt sem betur
mætti fara.
Töluvert hefir verið rætt
uin bókmenntasmeldc fólks-
ins, og ýmsum fuudizt liann
ekki upp á marga fiska, því
fjöldinn allur veldi sér tii
lesturs revfara af verstu teg-
und.
En eg get nú ekki belut*
séð, en að bókaútgefendur
ráði þar mildii um, bæði til
góðs og ills. Ef reyfarar af
„verstu tegund“ væru ekki
gefnir út, hefði fólkið ekki
tækifæri til að kaupa þfi og
lesa. En fólkið myndi áreið-
anlega liaida áfram að lesa
bækur þótt ruslið hyrii af
markaðinum. Maður heyrir
oft að hægt sé að þroska
lista- og músik-smekk fólks
ineð því að kynna því ]iað
bezta. Sama held eg gihii um
bækur.
Nýlega er komin á mavk-
aðinn skrudtfei, sem sannar-
lega hefði ekki átt að sjá
dagsins ijós. Þessi skrudda
heitir „A1 Capone, inesti
glæpamaðiu* heiuis". Eg
liejTÖi að hún væri mikið
keypt, aðallega af ungling-
um, og lék niér forvitni á,
hvað nú væri verig að hera
á borð fvrir unglingana.
tilfæringum í lirifningartön.
Skruddur af jæssu tagi
geta spillt hugarfari ungling-
anna og ankið iinyndunai-
afl þeirra til tiins verra. Við
þurfum engrar uppfræðslu
með á framferði og háttum
)>essa hræðilega glæpamanns.
l'lgáfa á slLku rtjsli, sem
Jiessu, á stranglega að banna.
1 i>eim gjaldeyri er ilta varið,
scm fer í slíkar „bókmennt-
ir." Virðist ekki síður þurf'a
að hafa eftirlit með útgáfu
btika en kvikmynda.
Svo éru.það bíóin.
Eg á níu ára garnlan dreng.
Fyrir nokkuvu síðan le\*fði
eg honum að fara í bíó, á
sunnudegi ld. 5. Ilaim var
mjög hróðugur Jægar liann
kom heim, því honuin haföi
tekizt að' komast á „spenn-
andi“ mvnd sem vav bönnuð
iyrir börn. (Tripóli).
Kunningi minn, sem var á
þessari sömu sýningu sagði
mér, að fjöldinn allur af
börnum hefði verið á henni.
Mörg hörn eru þanuig gerð,
að þeim leikur forvitni á að
sjá eininitf það, sem þeim er
bannað'. En þegar mynd er
auglýst „bönnuð fvrir börn“,
Þeir aðiljar, sem úrskurða
hvaöa myudii' aén óhæfar til
sýninga fyrir hörnin, eiga að
háfa strangt eflirJit með að
þeini fyrirmælum sé hlýtt.
Eitt er það ennþá, sem
mig langar að minnast á.
Tvær vinkonui* mípar
kpmu nýlega inn á veitiuga-
hús og báðu mn kaffi. I»elta
veitingaliús er eitt af þeirn
snotrari liér í borg.og er rnjög
þrifalegt að sjá. En livað
skeður? Þegar önnur stúlknn
ætlar að neyta kaffisins,
verður Iienni litið á undir-
skálina hjá vinkonu simii.
Sér liún Jxi að stór tyggi
giumníklessa er undir skátar-
brúninni. Stúlkurnar misstu
kaffi-lystina, stóðu upp og
íoru.
Eg ior að Juigieiða það
með sjálfri sér, að viða væri
víst uppþvoltinum á veitinga-
stöðunum ábótavant. En
l'leslir vita, að illa uþpþvegin
matarílát eru með allra
mestu smitherum.
Margar ungar stúliíur ráða
sig á veitingaslaðina, en
suniai* þeirra eru mjög fá-
kunnandi í eldhúsverkum.
Þær gera sér ekki grcin fyrir
live skaðleg ilta Jivegin mat
arilát geta verið. Og skyldu
t. d. allir þeir, sem á slikuin
stöðúm vinna, þar sem allt
snýsl uin mal og malarílát,
atluiga það,- hve áríðandi er
að þvo vel hendur eftir sal:
ernis-ferð. Mér í'innsl að
Eg held að engin mikil-
menni á sviði þess góða, hafi
verið titluö eins rældlega og
þessi ósvífnasti þorpari og
morðingi, sem uppi hefir
verið. Hann er kallaður „kon-
ungur“, „keisari“, „stórveldi“
„snilliniörðingi“ o. fl. Jæssu
likt. Einnig er talað nm
„meistaraverk“ lians og
,,undirbúning að meistara-
legum morðum“. Auk ]iess
er skruddan lcrydduð nreð
nokkrum myndum af drepn-
uni mönnum, sem „Al" kom
fyrir katlarnef með „«111111“
sinni. Sá, sem skrifar þessa
sknuklu, rirðist hafa dálæti
á AI „snilli-morðingjamim",
og segir frá hans ógeðslegu
verður að framfylgja því
hanni annars eru slik fvrir-
■>
mæli tilgangslaus.
Dyraverðir bíóamia eru í
áhyrgðai'niikilli stöðu. Það
er þeirra að gæta þess, að
barnið sjái ekki myndir, scm
því er bannað að sækja. Þeir
eiga miskunnarlaust að neita
hörmmum um inngöngu
þ()tt þau hafi miða. Það leyn-
ir sér eldd hvort barnið er
9 ára eða 12 ára. Þótt forehír-
ar leyfi bárninu að sækja
bíó ,og ákveði í samráði við
það hvaða mynd sé bezt fyr-
ii* það að sjá, gelur Jiað Iiill
félaga, sem freistar þess að
sækja einmilt þá mynd, sem
er bönnuð.
lyrstu timarnir á veitinga-
stöðununi fyrir nýliða í
starfinu eigi að vera kennsiu-
tímar í uppþvotti og þrifnaði
almennt.
Annars finnst mér blöðin
gætu látið mikið gotl af sér
leiða í þessum máluni. Þau
gætu séð um, að birtir væru
öðru hvcrju pistlar heilsu-
furlegs eðlis, og hiýnt fyrir
fólki [)i*ifnað og liáltprýði.
En slíkar greinar eru mjög
sjaldséðai*.
Enn þann dag í dag er l. d.
algéng sjón á götum Revkja-
víkur stórar,. ógeðslegat*
hiákaklessur, sem hæði eru
til skaða og skaimnar. Þenn-
Framh. a 6. síðu.
________ >
+ 11 £ K €« Hfl Á JL +
„Hefirðu séð Tarza
núna?“ spurði snaggarleg-
ur strákur kunningja sinn á
Rauðarárstígnum í fyrradag.
Þessir tveir heiðursmetin,
sem hér um ræðir, voru á
að gizka 8 ára. Sá, er spurði
var freknóttur og mikill fyr-
ir sér, hinn öllu rolulegri,
eins og gerist og gengur og
haföi bersýnilega ekki öðl-
azt í huga sér þann hetju-
skap, sem jafnan fylgir Tarz-
an á ævintýralegum ferða-
lögum hans um myrkviði
Afríku. Hann var bara úr
Norðurmýrinni.
*
„Þett.a er ægilega mikil hasa-
niynd," sagöi röski stnikuvinn,
,,þú verður a'fi sjá hana". I linn
strákurinn játti þessu og lyíaði
að sjá Tarzan viö fyrstu hent-
ugleika, Ilver vill ekki sjá Tar-
zan? l ivaöa Reykjavikurstrák-
ur hefir ekki fylgt Tarzan eftir
á óhugnanleguin sfiguin i svört-
um frumskógi, þar sem dauöinn
bíður viö hvert íótmál, en kona
hans elskuleg á næsta leiti, um-
kringd illa innrættum dóninn,
en allt fer vel. Tarzan. tnaður-
inn, setn gát öskraö meö þeim
hætti, aö allir innbyggjarar
frumskóganna stóöu á öndinni,
en var alltaf (og ér ) sami séntil-
maöurinn. ■
Tarzan-myndir eru út af
fyrir sig ágætar fyrir börn.
Það verður enginn vondur
maður af að horía á þær. En
þessar viðræður hinna ungu
vina minna á Rauð'arárstígn-
um, sem eg minntist á áðan
gefa tilefni til ýmissa hug-
leiðinga urn það, að betur
mætti greina milli barna- og
fullorðiusmynda á kvik-
myndahúsunum en gert er
hér í bæ.
* .
Stundum eru sýndar bráö-
skemmtilegai* myndir, verulegar
grínmyndir, sem unun er a’>
horfa á en aöallega „hlusta á“.
Eg tek dæmi af handahóíi, ér
eg nefni síöustu mynd Danny
Kaye, sem sýnd var liér fyrir
skemmstu og nefndist „Dag-
draumar Waíter Mitty“. Bless-
uö börifln höföu gaman af
þessari myud. en ærslin í þeim
og hlátrasköilin geröu þaö aö
verkum, aö ftillorðiö (og ensku-
skiljandi fólk) naut ekki
,,braiidaranna“, sem þarna voru
á hverju strái. Þessar líntir eru
skrifaöar cingöngu í þeim lil-
gangi aö skora á eigendur kvik-
myndahúsa, aö hafa alveg sér-
stakar sýningar fyrir Lörn.