Alþýðublaðið - 22.09.1928, Blaðsíða 2

s
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
] ALÞÝÐUBLAÐIÐ
J kemur út á hverjum virkum degi.
} Afgreiðsla í Alpýðuhúsinu við
< Hveriisgötu 8 opin trá kl. 9 árd.
} til kl. 7 síðd.
« Skrifstofa á sama stað opin kl.
J 91/*—101/* árd. og kl. 8—9 siðd.
í Simar: 988 (aígreiðslan) og 2394
} (Bkrifstoian).
* Verðlag: Áskriftarverð kr. 1,50 á
J mánuði. Auglýsingarverðkr.0,15
* hver mm. eindálka.
J Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan
« (í sama húsi, simi 1294).
i 4 JlÍI >>
Bví unir alpýðan pvi,
að rctti hennar sé traðkað ?
Alþýðan er hér á landi eins og
annars staðar fjölmennasti hluti
þjóöarinnar. Hún getur því, bæði
á stjórmnála-. og atvinnuvega-
sviðinu, rá’ðið, hversu öllu er hag-
að. Alþýðan er það og, sem vinn-
ur úr skauti náttúrunnar verð-
mæti. Hún er því rétti aðilánn
tíl að ráða. Alþýðan héfir" einniig
ómengaðri réttlætistilfúnningu og
yfirleitt heilbrigðari skynsemi en
hinar svo kölluðu yfirstéttir, sem
hafa orðið fyrir þeim ósköpum
í trykiu kapphlaupi um mýksta
sessinn og munntömustu bltana,
að fá meðfædda réttlætistilfinn-
ingu og heilbrigðá skynsemi lim-
lesta og lamaða.
En hvernig stendur þá á því, að
alþýðán hugsar ekki um sína
heii.1 og þar með heill meginhluta
þjöðarinnar -og tekur völdin á
sviði aívinnuvega og stjórnmála,
úr þvi að hún 'er fjöimennust,
henni ber rétturinn til að ráða og
hún er gædd hæfileikum, sem
gera hana hæfa til að ráöa.
Það stendur svo á því, að hún
iætur villa' sér sýn og heyrn
gaspur og blekkingar þeirra
manna, er lifa á sveita hennar,
þjánnigum hennar og barna benn-
ar. Miklu.fé verja þeir til þess ár-
Iega, að varpa ryki í augu alþýð-
unnar. Peir standa á móti alþýðu-
fræðslu, því að þeir vita, að hún
er hið versta vopn gegn þeim,
sem finst. Peim manni, sem hefir
óskerta réttiætistilfinningu og
frumræna skynsemi, en fengið
hefir nútíðarmentun og aukna yf-
irsýn, þeim manni er ekki eins
létt að varpa rýki í augun. á og
fáfróðum heimaalningi í andlegri
og veraidlegri merlringu.
Alþýðan stynur undir þungum
byrðum óréttlætis og kúgunar. At-
vinnutækin eru í höndum ein-
sta'kra ófyrirleitinna burgeisa, og
alþýðan fær að eins einn eyri
af hverjum tíu, sem hún. vinnur
inh. Þá er slys henda alþý.ðu-
manninn við viinnu hans, fær hann
skammarhætur, þó að alt, sem
gert er, sé hanis verk, bræðra hans
íjg systra. ’ Ef hann deyr, verða
kona hans og böm að sætta sig
við svo að segja algert rétt-
leysi Pau eru flutt þangað, sem
andlega dofinni sveitastjórn þókn-
ast, börnin hrifsuð frá móður-
knjám og móðurbrjóstum og
þéim dreift hér og þar. Síðan er
konu og börnum skamtað úr
hnefa og þeiim við hvert tækjfæri
sýnt, að þau séu að þiggja náöar-
hrauð. Og verkamanninum eða
verkakonunni, sem hefir orðið
farlama fyrir tímann af ofþungu
ur af stökustu náð, eru látin
finna, að þrátt fyrir alt þeirra,
strit og stríð, séu þakkirnar að
eins eftirtölur, er fylgi hverjum
bita og sopa. Þetta er fyrii' auð-
valdsherrana að tvennu leyti hag-
kvæmt: I fyrsta lagi fást lítil-
menni frekar til að hafa gamiái-
mennin fyrir lítið, þegar vitanlegt
er, að ráðandi mönnum þykir eigi
vandgert viö þau. I öðru lagi
hlýtur það að stytta líf gamaJ-
mennanna að ganga me'ö þungah
úhyggjur og sjá vart glaðan dag.
En hví líður alþýðan slíkt ó-
réttlæti? Hví lætur hún gaspur
hógiífiismannanna og burgeisamna
blekkja sig? Sér hún þá eigi, að
meðan alt er svo á hverfapda
hveli í þjóðfélaginu,. sem það er
nú, getux það komið fyrir hvern
og ei-nn, að hann þurfi að sæta
þeiim afarkjörum, sem hér hefir
verið iýst ?
Alþýðan getnr breytt slripulag-
inu. Hér á landi er flokkur mánna,
sem þegar hafa bundist samtök-
um um að skapa réttlátara þjóð-
skipulag og hafa unnið gott -starf
í þágu alþýðunnar. 1
Með ,því að styðja þann flokk
getur alþýðan. verið örugg um rétt
sinn og hfii.il sína. Hen-raar er
valdið, og hún er skyldug til að
nota það.
FélagsmálafundurinD
í Helsingsfors.
--- Frh.
Priðja fyririesturinn bélt féiags-
málaráðherra Norðmanna, Lars
Oftedal, og var hami um atvimnu-
leysistryggdngar. Ræðumaður
kvað atvinniuleysið vera eitt af
mestu vandanxálum nútímans, en
var svo bjartsýnn að búast við
að ráða mætti bót á því böli. Á
sfoustu 20 árum hefir að meðal-
tali 3,3 o/o af norsfcu þjóðinni ver-
ið atvinnulaus. T;ifl samanburðar
nefndi hann Bretland, þar sem at-
vinirauleysáð á sama tíma hefir
verið 4,3o/o. Atvininiuleyslð í Nor-
egi hefár þó á örðugustu tímum
komist upp í 17“/o. Á síðustu ár-
um hefir ríkið og bæjarfélögin í
Noregi varið 175 millj. kr. til at-
viranuleysisVinnu og í atviininiulleys-
isstyxki.
Árið 1926 var í Noregi skilpuð
raefnd manna til þess að gera
tiilögur um atvirarauleysistrygging-
ar. Nefnd þessi lagði til að lög-
fest yrði skyldutrygging, gagn-
stætt því, sem nú er lögákveðiði
þar í landi. Frumvarp nefndarinn-
ar var borið fram á stórþingirau
af vinstrinraannastjóm, en náði
ekki fraim að ganga. Atvinnuleys-
iistryggnigunum er nú fyrir koniið
þamiig í Noregi, að verkamenn
stofna sjóðii til þess að tryggja
siig gegn atvinrauleysi. Sjóðir þess-
ir fá styrk af opinberu fé. Ekki
nærri veitt þann styrk, sem þörf
er á og gert er ráð fyriir í reglum
sjóðanraa. Þetta hefir orðið til
þess, að hluttækum félagsmöinirauim
hefir fækliað á örðugum tímiuni.
Þannig voru 160 000 verkamenn
í þessum tryggingarfélögum í
Noregi árið 1906, en á atvinnu-
leysisárunum eftir. stríðið lækk-
aði félagatalain niður í 40 000. —
Einkennilegt er það, að í Noregi
er atviranuleysið ekki nrest í borg-
uraum, heldur út urn landiö, kring
urn hin miklu iöjuver og venk-
smiðjur, sem reistar hafa verið
viö fossana.
Tililögur þær, er fram hafa
komið í Noregi um skyldutrygg-
iiragu gegn atváinnuleysi, lággja raú í
þagnargildi. í stað þess er hugs-
að um að eradurbæta raúverandi
fyrirkomuiag og styrkja og efla
tiyggiiragarsjóðina. Þar í landi
gilda Sög, sem fyrirskipa atvinnu-
rekeradum að leggja tii hliðar
yissan hluta af ágóða fyrirtækj-
anna, þegar vel árar. Á sllæmumi
áru»m á að verja þessum sjóðum
til þess að reka fyrirtækin, þótt
engiran hagnaðux verði eða jafnvel
halli á rekstriraum, svo að ekki
þurfi að fækka verkamönnurauim
né dxaga saman segliin, þótt illa
ári. Hafðfi ræðumaður mikla trú
á, að koma iraætti í veg fyrir at-
vinnuleysi með því að fyrirskipa
aukniragu þessara sjóðlstofnana,
og styrkja frekar en nú er at-
v.innuleysis'sjóð|iia. Yfirleitt er
nijög margt í atviinrauieysisllöggjöf
NorðUirMndaþjóðjarana, sem ís-
lendingum væri þörí á að at-
huga, því ekki verðiar fram hjá
því koniist, að sett verði hér á
laradi inraan skamims einhiver Jaga-
ákvæðii til þess að bæta úr og
fyriirbyggja atvirarauleysi.
Fjórði fyrirlesturmn var um
húsnæðismál og haldiran af Jctkob
Petlerson, féiagsmálaráðlierra Svíia.
Skýröi hann frá, að særaska stjórn-
in hefði á stríðstímunum mieð
tveranu móti. reynt að bæta úr
hiúsnæöisvandræðunum og húsa-
ieiiguokrinu í SvíþjóÖ. Annars veig-
ar viar húsaieigumat og hins veg-
ar styrkur og lán tiil byggiragia.
Á fyrstu tveim árum heiims-
styrjaidariinnar varð eng.nn veru-
legur húaniæðfeskortur i Svíþjóð.
En 1916 breyttiist ástaradið. Verka-
fólk flyktist til bæjanna og brátt
kom. húsnæðisleysið og húsa-
leiguokri'ð til söguranar. Árið 1917
vioru sett lög um mat og hiáimark á
búsaleigu í öllum bæjiuim, sem
höfðu fleiri en 5000 íbúa. Húseig-
endum var einnig varinað með
lögum að segja leigjendum upp
húsnæði, Særasku lögin hafa því
Hver fær ferðina til Kaupmanna-
hafnar á tombólu Hringsins á
sunnudaginn?
verið mjög svipuð húsaleigulög-
ranum íslenzku.
Þegar særasku húsaleigulögin
voru afraumin árið 1923, voru um
1600 fjölskyldur húsnæðislausar I
Svíþjóð. Tala húsraæðtelausra rar
þá hér um bil þrem s'inraum hærri!
í Danmörku. Þá hófu bæjarfélög-
iai í Svíþjóð fyrir alvöru aS
byggja yfir húsraæðislarast fólk.
Ríkið styrkti einraig húsabyggingar
og lánaði fé til þeirra með góöum
kjörum. Sænska ríkið hefir veítt
19,6 millj. kr. sem beinara og ó-
afturkræfan styrk til húsabygg-
inga. Auk þess hefir ríkjð lánað
75 millj. kr. í sama skyni. Fyrst
í stað voru þessi lán veitt meó
4°/o ársvöxtum. Síðán voru vext-
irnár hækkaðir upp í 5»/o. Eftir
sænsku löguraum ináttu lárain verat
alt að helmiragi af byggiragai'kostn-
aði. Sjaldraast voru þó lánáin
hærri en 1/3 byggingarkostnaðhr
Lán þessi áttu að gxeiðast á 30’
árum. Hafa því lánskjörin venið-
stórum mun hagstæðári en ián
til hrasabygginga hér á Iandi. Á
árunum 1917—1927 voru 83000 í-
húðir bygðar með styrk og lánS
af opinheru fé í Svíþjóð.
Slðasta jafnaðarmanraaráðuneyt-
ið í Svíþjöð skipaði nefmd manna;
til þess að koma iratra með til-
lögur um hagkvæm lán til húsa-
bygglnga. Þessi nefnd skilaði á-
lití sírau á þessu ári. Eftir þeim
tillögum átti að stofna fasteigna-
sjóð og stæði ríkið í áhyrgð fyrir
20 millj. kr. af fé sjóðRins. Sjóð-
ur þessi átti að lána 75»/o! af bygg-
ingarkostraaði. húseig'na, og lárairs
að afborgast á 40 árum. Bæjarfé-
lögin áttu að leggja til lóðir og
leigja þær vægu verði eða selja
með góðum skilmálum. Ræðumaó-
ur gerði ráð fyrir, að sænska þing-
ið myndi falla&t á höfuöatpöin j
þesisum tillögum.
Húsnæðisva'ndræði eru nú ekkf
ýkja rraiMI í Svíþjóð. Húsaleiga
er ekM heldur sérlega há, mæld
á reykvískan mælikvarða. Bæjar-
félögin særasku hafa einnig gert
mjög miMð til þess að bæta úr
húsnæðisvandræðunum, og hjáípa
verkamiinnum tií þess a'ð koma
upp hrasum fyrir sig og fjölskyld-
ur síraar. Hefir þetta einkum ver-
tð. gert í bæjram þar sem að jafn-
höarmenn eru x mieiri hluta. Hefir
höfuðstaðurinn, Stokkliólmur, þar
geragið á undan með góðu eftír-
dæmi, og gefiö verkamönmim.
færi á að koma upp ágætram og
ódýrum hrasum. Hefir Jónas Guð-
mrandsson á Norðfirði skrifaö
góða grein um það hér í blaðið
og skýrt frá hiinum fögru verka-
mannaheimilum í ólafslundi [
Stokkhólmi.
Meira..
Hver fær kjotskrokkinn og hver
fær rúgmjölssekkinn á tombólu.
Hringsins á sunnudaginn?
striti og oflöngum vimniíima,
þeim er holað eirahversstaöar nið-
hafa sjóðirnar þó fylilega raáð
tilgaragi sínum. Á miMum atvinnu-
leysistíimram geta þeir ekki náradar