Vísir - 31.07.1950, Side 4

Mánudaginn 31. júlí 1950
'á
'? I & i R
¥X81R
DáGBLAÐ
Ctgefandi: BLAÐAOTGAFAN VISIR H/JE.
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson, Hersteinn Eálsson.
Skrifstofa: Austurstræti 7,
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12. Símar 1660 (fimm línurji,
Lausasala 50 aurar,
Félagsprentsmiðjan h.L
Þegai línan ei lögð.
Rð undanförnu liafa kommúnistar fjölmennt til Berlínár
og setið þar þing Austur-þýzkra kommúnista. Kornið
hefur það fyrir áður, að þessi manntegund liafi ráðið
ráðum sínum, en í þetta skipti er liin venjulega leynd
ekki á því höfð. Formaður sameiningarflokks íslenzkrar
alþýðu, Einar alþingismaður Olgeirsson, er einn þeirra
fulltrúa, sem þingið situr, og má það teljast furðulegt,
með því að allt til þessa hefur það v.erið látið heita svo
að, að hinn sameinaði sosialistaflokkur færi eigin ferða
og marki stefnu sína sjálfstætt og alveg án tillits til línu-
dans annarra kommúnistiskra flokka. Einn af foringjum
sameinangarflokksins, Sigfús Sigurhjartarson, hefur livað
eftir annað lýst því yfir, að hann gæti því aðeins sætt
sig við flokkinn, að þar væri ekki um kommúnistiska
byltingasteínu að ræða, lieldur lýðræðislega starfsemi
venjulegs umbótaflokks.
Með þingsókn sinni til Berlinar sýnist Einar Olgeirs-
son marka skýrt línuna fyrir sitt Ieyti og sverjast í fóst-
bræðralag við hina austrænu kommúnista, við hlið Aksels
Larsen og annarra öndvegishölda koqamúnista á Norðinv
löndum. Einar gerir meira, hann felur Aksel Larsen að
ávarpa þingið af Islands og annarra Norðurlandanna
hálfu.og bera fram til þess árnaðaróskir, auk tilmæla um
að þessi lönd verði frelsuð undan olvi lýðræðisins. Sýnist
þá ekki þurfa frekari vitna við, cn því aðeins er athygli
á þessu vakin, að íslenzkir kommúnistar hafa um langt
árabil leynt nafni og númeri og orðið nokkuð ágengt í
áróðri sínum, þannig að sumir stuðningsmenn flokksins
hafa ekki gert sér grein fyrir hvar þeir voru á vegi
staddir. Sýnast menn svo sem Sigfús Sigurhjartarson og
aðrir „lýðræðissinnar“ innan sameiningarflokksins, þurla
að endurskoða afstöðu sína.
Kommúnistar um heim allan liafa lagt upp í friðar-
sókn, með söfnun undirskrifta að liinu svokallaða Stokk-
hólmsávarpi. Hinn sameinaði sosialistaflokkur beitir sér
fyrir slíkurn undirskriftasöfnunum hér, en árangur mun
ekld hafa orðið verulegur, ef frá eru taklir tryggustu
flokksmenn einir. Má í þessu sambandi minnast þess að
Moskvuútvarpið og ýms blöð Ráðstjórnarríkjanna lýstu
yfir því, að þeir þegnar lýðræðisríkjanna, sem undirrituðu
Stokkhólmsávarpið tryggðu sér með því syndafyrirgefn-
ingu, þannig að við valdatöku kommúnista myndu þessir
menn taldir til flokksins. Hentu menn almennt gaman að
þessari yfirlýsingu i vestrænum rík jum, enda fór árang-
urinn eftir því. Ymsir þeir, sem látið höfðu blekkjast til
að undirrita ávarpiðj í þeirri trú að hér væri um venjulega
friðarstarfsemi að ræða, en ekki kommúnistaáróður,
brugðu nú við og kröfðust þess að nöl'n þeirra yrðu
strykuð út af listunum. Voru áhrifamenn í þessum hóþi,
sem átt höfðu frumkvæði að undirskriftasmöluninni, cn
sem ekki höfðu gert sér grein fyrir, að þar gengu þeir
erinda 'kommúnis ta.
Flokksstarfsemi sem svo er upp byggð að hún þarf
að leyna sínu rétta eðli, virðist svo vafasöm að hún þurfi
opinbers eftirlits með, enda er mönnum að verða það Ijóst
að kommúnismi samræmist ekld venjulegu vestrænu lýð-
ræði og hafa víða veríð uppi raddir um að banna slíka
sfjórnmálabaráttu, þótt óvíða hafi orðið af þyí. Nú eru
hinsvegar viðsjárverðir tímar í alþjóðamálum, þannig að
full ástæða er til að fylgjast með hvernig flokkslínan verð-
ur lögð á Berlínarþinginu. Sú lína virðist nú ná norður til
Islands, þannig að ekki verði um deilt og er það lofsverð
framför hjá hinum sameinaða sosialistaflokki, að villa
ekki lengur á sér heimiWir. Þegar formaður flokksins hefur
nú gengið undir jarðarmen ásamt helztu foringjum
kommúnista, flytur hann vafalaust limina með sér heim,
pn hvernig verður hún?
— 3M intai n fjarorð —
Jón Andrés Níelsson,
verzlunarmaður á Akranesi.
F. 10. apríl 1917.
Ilann verður jarðsungiim
frá Akranesskirkju í dag.
Andrés, en svo var liann
venjulega kallaður í vinahóp,
var sonur lijónanna Níelsar
Kristmannssonar, verzlunar-
og útgerðarmanns á Akranesi
og Margrélar Jónsdóttur.
í báðar ættir á hann að
telja til kunnra mennta- og
athafnamanna, sem sumir
hafa lagt drjúgan skerf til
framfara- og menningafmála
á iUcranesi.
Andrés ólst upp í foreldra-
húsum, cn heimili þeirra
lijóna er annálað fyrir reglu-
semi og rausn. Skjólt varð
það auðsætt að hér var mikið
mannsefni og komu þegar á
unga aldri í ljós þeir eigin-
leikar, sem síðar áttu fyrir
sér að þroskast, reglusemi,
iðni, starfsþrek og rik félags-
hyggja. Ótrauður og ótil-
hvattur gekk hann að hverju
verki og vann það af alúð og
kostgæfni. Verkefnin voru
jafnan óþrjótandi.
Er við vorum samvistum
hjá ío'reldrnm lians cr ■ mér
ætíð minnisstæð atorka lians
við vinhu og hve fordæmi
lians örfaði félaga lians til
dáða.
D. 24. júlí 1950.
Þótt lionum entist ekki
aldur varð ævistarfið þó
furðu drjúgt. Snemma gekk
Andrés í skátafélag og var á
unglingsárum mjög virkur
félagi þar. Bæði þá og síðar
hneigðist liugur lians að
bindindismálum og brátt
varð hann einn af öflugustU
stuðningsmönnum templara-
reglunnar og einn af livata-
mönnum að byggingu reglu-
heimilis þar. Lengi munu
íþróttamenn á Akranesi
minnast hans, bæði fyrir
drengilegan leik á velli og ör-
ugga forustu i íþrótlastarfinu
og fyrir þann þátt er hann
átti í byggingu íþróttahúss
Aki-aness.
Að loknu skólánámi á
Akranesi seltist liann í verzl-
unarskólann og lauk þaðan
prófi 1934 mcð góðum vitn-
dshurði. Starfaði um skeiö í
verzlun Sláturfélags Suður-
lands í Reykjavík, en varð
síðan deildarstjóri þess á
Akranesi. Síðar slofnaði Iiann
og rak ritfanga og bókaverzl-
un á Akranesi. Iiann átti sæti
í yfirskattanéfnd og sýn-
ir það hvílíks trausts liann
1 naut svo ungur maður.
Árið 1938 kvæntist hann
Sigrúnu dóttii’ Sigurðar Hall-
bjarnarsonar útgerðarmanns
frá Siigandafirði og konu
ha.ns Ólafar Guðmundsdóttur.
Yarð þeim tveggja barna
auðið, Hallgrims og Margrét-
ar.
Andrés var fyrirmannlegur
á velli, prúður i framgöngu,
örlátur og hreintyndur, góð-
gjarn og öruggur í hverri
raun.
Mikill skaði er það þegar
svo góðir drengir eru á brott
kvaddir í broddi lifsins, cn
cnginn má slcöpum renna.
Það var alltaf svo bjart í
kring um Adda. Það er sagt
um suma menn að þeir hafi
átt fáa óvini, en liann átti að-
eins vini. í þeirra hópi mátti
jafnan kenna hann, þéttan á
velli og þéttan í lund. Fáa
hefi eg þekkt sem gátu hleg-
Wramh. á 7 síðil

Úr sögu Reykjavíkur
Alþingi flutt til Reykjavíkur —
— grundvöllur höfuðborgar-
í mjög merkri grein um það,
hversu Reykjavík varð höfuð-
staður, ritar Vilhjálmur Þ.
Gíslason í bókina „Þættir úr
sögu Reykjavíkur“. í niðurlagi
greinar sinnar getur hann um
þann höfuðþátt, sem flutningur
Alþingis frá Þingvöllum átti í
því, að svo varð og farast hon-
um m. a. orð á þessa leið:
Tón SigurSsson var ákveön-
"* asti og rökvísasti fyrirsvars-
niaöur þeirra, sem vildu hafa
Alþingd í Revkjavík, en ekki
á Þingvóllum. Skilmerkilegustu
ummæli hans um þetta eru i
Nýjum félagsritum áriS 1841-
Jón Sigurðsson er að vísu engU
ómælskari en Þingvallamenn-
irnir sjálfir, jiegar hann er aö
tala um hinn forna álþingisstaö.
„Iivergi væri því hátíölegri
staður en viö Öxará til aö
byrja starf þaö, sem vekja skal
oss og niöja vora til fööurlands-
ástar og framkvæmdasemi,
'slíkra sem sæmir siöuðum og
menntuöum mönn'um á þessari
öld,“ segir hann, og ennfremur :
,,Sá mætti vera tilfinningalaus
íslendingur, sem ekki fyndi til
föðurlandsástar eöa nokkurra
djúpra hugsana, þegar hann
kemur á þann stað, sem Alþingi
feöra vorra hefir staöiö. Nátt-
úran hefir i fyrstu sett þarj
merki sitt, eitthvert hiö stórkost
legasta, sem hún á til . ...“
*
JJvaö á nú Reykjavík á móti
þessu Öllu? Jón Sigurösson
telur sjálfur fram ýmsa kosti
Reykjavíkur-------- „ekki ófag-
urt bæjarstæði“, nóg útrými til
bygginga, góö höfn og víða
stutt til aðdrátta á sjó og landi
frá beztu héruöum og samgöng-
ur jafn hægastar til alls lands-
ins og til útl’.ncki. c>g loks telur
hann þaö, aö töluvcröur stofn
sé í þeim embættis- < g lærdóms-
mönnum, kaupmönnum og iðn-
aöarmönnum, sem þar séu.
Þess vegna telúr Jón Sigurðs-
son, aö „þótt lnigur og tilfinn-
ingar mæli fram með Þingvelli,
þá mælir aö minni hyggju skyn-
semi og forsjálni með Reykja-
vík-“
*
þótt menn hafi hatazt viö
‘ Reykjavík af því hún væri
danskt óræsti og mótsnúin öllu
þjóöerni íslendijnga, þá telur
hann „að það standi í voru
valdi aö gera liana íslenzka, ef
vér viljum“. Jón Sigurðsson
var samt ekki með Reykjavík
sem alþingisstað, af því að þing-
ið ætti að veröa Reykjavík til
framdráttar, þvert á móti af
þVí „aö þingiö getur betur orð-
ið það, sem því er ætlaö, i
Reykjavík en á Þingéöllum.“
*
þessar og þvílíkar röksemdir
Jóns -Sigurössonar og hans
manna urðu ofan á, eins og
kunnugt er. Þar með var
Reykjavik í sannleika orðin
höfuöstaður, og af Alþingi
fékk hún nýjan viröuleik, vegna
jieirrar helgi, sem hvíldi á hinni
fornu stofnun, sem gekk í end-
, urnýjungu lífdaga sinna, og
j Reykjavik varð þá einnig Al-
þingi gott hæli. Þá litu menn
til Alþingis i Reykjavík í lötn-
! ingu og nýrri von í sólskini og
lyftingu vaxandi þjóðfrelsis og
þjóðernisvakningar, eins og
sést t- d- á ræðu Stefáns Gunn-
lögssonar bæjarfógeta á fyrsla
kjörþinginu, sem haldið var í
Reykjavík 1844.
*
¥>annig var þá Reykjavík á
| tæpri öld orðin miöstöð ver-
■ aldlegs og andlegs valds í land-
inu og miðstöö skóla og lær-
dómslífs. Fleiri stofnanir áttu
að vísu enn eftir a-ö bætast við,
til þéss að fullnægja höfuðstað-
arstöðu bæjarins,--------s.öfn,
bankar, liáskóli og fleiri skólar,
og loks sívaxancli útgerð og síð-
an iðnaöur og margskonar rækt-
un í bænum og umhverfi hans.
Reykjavík verðúr meira og
meira þjóðlegur bær, stundum
jafnvel höfuövígi hins þjóðlega
í landinu- ITún veröur miðstöö
landshöföingjadæmisins, heima-
stjóruarinnar og fullveldisins,
og af öllu þéssu er sérstök saga,
sem líka er saga höfuðstaðarins
í Reykjavik.
Innan um framfaraviöleitnina
er auðvitað fálm og yfirborðs-
háttur, og ýmislegt misjafnt
safnast saman i bænum, og allt
eggjar þetta til andstöðu á hon-
um og gagnrýni. Samt hefir
liann sterkara aðdráttarafl en
nokkur annar staður hefir haft
í þessu litla þjóöfélagi.“