Vísir - 02.02.1951, Qupperneq 5

Föstudaginn 2. febrúar 1951
V I S I R
Miklar verklegar fram-
kvæmdir í Skagafirði s.l. ár.
Viðtal við Kristján Karlsson,
skólastjóra á Hólum.
Kristján Karlsson, skólastjóri Bændaskólans á Hólum í
Hjaltadal, var á ferðinni nýlega hér í bænum, og- fór
tíðindamaður frá Vísi á fund hans og spurði hann almennra
tíðinda.
Tíðarfarið bar fyrst á
góma. Kvað Kristján Karls-
son mjög hafa versnað á jörð
um miðjan desember. Rigndi
þá í fönnina, en þar næst
hleypti í gadd, og hefir síðan
verið slæmt til jarðar viðast
hvar i Skagafirði, nema fram
til dala. Þar hafa fram að
þessu a. m. k. verið nokkrir
hagar. Flestir hafa orðið að
gefa hrossum, sumir lekið
þau á hús, en aðrir gefið út.
Hross voru feit i haust og
Iiafa haldið vel holum. „í
þau 15 ár, sem liðin eru sið-
an eg kom 1 Skagafjörð“,
sagði Kristján, “hefir aldrei
vei'ið jafnillt til jarðar sem
nú.“
Hi-ossafjöldinn.
Hi'ossacign Skagfirðinga
bar nokkuð á górna, en þeir
ei-u, cins og alkunnugt ei%
hestameím miklir og hrossa-
eign mciii þar í héraði en
ánnarsstaðar á landinu, og
oft heyra menn frá því sagt,
að einstakir bændui*, þeir,
sem íikastir eru að hi-ossum,
eigi hátt á annað hundi-að
hi’oss, og jafnvel meira.
Kristján kvað þetta mjög
ýkt, hann hefði að vísu ckki
neinar skýrslur við höndina
um lirossaeign Skagfii'ðinga,
cn kvaðst efast um, að
hi'osseign einstakra manna
færi fram úr 100. Því færi og
mjög fjarri, að menn gætu
ckki hýst lii’oss og lxlynnt að
þeim, er illa viðrar.
Vei-klegar framkvæmdir.
K.K. kvað mildð hafa ver-
ið um verklegar framkvæmd-
ir í liéraðinu árið sem leið.
Unnið var með 2 skurðgröf-
um á vegum Ræktunarsam-
bands Skagaf jarðar og einnig
ein á vegum Búnaðarfélags
Lýtingstaðahrepps. Og hin
ijórða var notuð við þurrk-
un lands á Víðimýri í Seylu-
lireppi, þar sem fyrirhugað
er að verði hyggðahverfi og
á fimm nýbýlum Lýtings-
slaðahreppi. Þessi skurð-
grafa var starfrækt á vegum
nýbýlastjórnar rikisins.
Unnið var með 5 jarðýtum
lengst af.
Nýtízku mjólkurstöð
fullgerð innan tíðar.
Þá er vert að geta þess, að
Mjólkursamlag Skagfirðinga
skólunum liér á landi, nema
er nú vel á veg komið með
hina miklu, nýju byggingu
síiia, sem er skannnt sunn-
an Sauðárkrókskaupstaðar.
Verður hún vænianlega teldn
í notkun í vor cða sumar.
Gamla mjólkurstöðin er orð-
in mikils til of litil og mikil
þörf bættra starfsskilyrða.
Afurðir samlagsins eru eftir-
sótlar. Megináhcrzla liefir
verið lögð á framlciðslu
smjörs, osta og skyrs.
Ilin nýja bygging er 65
metrar á lengd og 12,50 á
breidd og grunnflötur þvi
um 800 fermetrar. Megin-
hluti byggingarinnar er ein
liæð, en miðhluti tvær hæðir.
Frá Hólum.
Þar hafa verið reistir tveir
votheysturnar og hafa þeir
gefið góða raun. Á Hólum eru
nú 70 nautgripii', 74 hross og
250 fjár. Er þetta Vest-
fjarðafé. Eins og kunnugt er
fór niðurskurður fram í aust-
urhluta sýslunnar. \’ai' svo
sauðlaust eitt ár, og svo flutt-
ur inn nýr stofn, frá Vest-
fjörðum og úr Þingcyjar-
sýslu.
K.K. kvað mikinn og vax-
andi áhuga fyrir búskap og
rynnu þar undir margar
stoðir, og ekki sízt, að menn
gera sér miklar vonir um
lTamtíðar sauðfjárrækt. Um
þetta er sömu sögu að segja
og í Húnavatnssýslu og víð-
ar, þar sem mæðiveikin lierj-
aði.
Stúlkur við iaitd-
búnaðamám.
Það er ekki óalgengt, að
stúlkur nemi ýmsar sérgrcin-
ar landhúnaðar, svo sem garð
rækt o.fl., en fátítt er það,
að stúlkur setjist á skóla-
bekk með bændaefnum — en
þó er það nú svo, að nú, þeg-
ar komnir eru til sögunnar
fleiri húsmæðraskólar í sveit-
um, og allir lullsetnir, að
tvær ungar stúlkur hafa hyrj-
að nám 1 Bændaskólanum að
Hólum, en þær eru Sigríður
Ágústsdóttir úr Rcykjavik og
Kristrún Sigurmundsdótlir
frá Kolkuósi, Skagafirði. Sést
af Jiessu, að áhuginn er vax-
andi fyrir landbúnaðinum,
einnig meðal kvenþjóðarinn-
ar.
Ekki munu aðrar stúlkur
hafa stundað nám í bænda-
ein stúlka, er fyrir mörgum
árum lauk prófi að afloknu
námi á Hvanneyri.
Torfbæirnir
brátt úr sögunni.
I Skagafjarðarsýslu urðu
menh seinni til cn í mörgum
öðrum sýslum að byggja upp
á bæjum sinum, en í þessum
efnum hefir orðið mikil
hreyting. Sem dæmi má
ncfna, að í Hjaltadal hefir á
15 árum verið byggt upp á
öllum hæjum, nema 3, og í
öðrum hreppum á öllum bæj-
uni nema þremur.
Mun vart í nokkurri
sýslu verið gert eins mikið
átak í þessum efnum á síðari
árum og í Skagafirði, enda
mikið vcrlc óunnið við að
bæta híbýlakost manna i
í Skagafirði, þegar liafizt var
handa svo um munaði.
Suðrænar og norrænar
fornkappasögur.
Karlamagnús saga og
kappa hans, I.—III. bindi.
Bjarni Vilhjálmsson bjó
lil prcntunar. íslendinga-
sagnaútgáfan. — Ilauka-
dalsútgáfan. Prenlað í
Prentfelli 1950.
Fornaldarsögur Norður-
landa, I.—IV. bindi. —
Guðni Jónsson hjó til
prenlunar. Islendinga-
sagnaútgáfan. Prentað i
prentsmiðjunni Eddu
h.f. 1950. —
Hinir ötulu forráðamenn
Islendingasagnaútgáfunnar
láta skammt stórra höggva á
núlli, enda hafa þeir verið
lánssamir j starfi sínu, feng-
ið hina mestu eljumenn til að
annast útgáfitrnar og bæk-
urnar lilotið að verðleikum
ágætar viðtökur þjóðarinnar.
Ef eg man rétt, voru i árslok
1949 komin út á vegum þessa
fyrirtækis 27 bindi fornrita,
i hamliiægri og vandaðri les-
útgáfu handa almemúngi.
Voru það íslendinga sögur,
13 bindi, Sturlunga saga, 3
bindi, Biskupa sögur, 3 bindi,
Sturlunga saga, 3 bindi. Bisk-
upa sögur, 3 bindi, Ánnálar,
1 bindi, Riddarasögur, 3
bindi, og Eddui', 4 bindi. Á
árinu 1950 hefur útgáfufyrir-
tæki þella látið frá sér fara
7 bindi til viðbótar, Karla-
magnús sögu í 3 bindum og
Fornaldarsögur Norðurlanda
í 4 liindum.
Karlamagnús saga og
kappa hans, sem magisler
Bjarni Vilhjáhnsson liefir
búið lil prentunar, er mest
allra riddarasagna á norræna
lungu og einhver Iiin merki-
legasta. Er liúii í þessari út-
gáfu á 10. hundrað blaðsíður,
enda hefir þótt hæfilegt að
skipta hcnpi i þrjú bindi, eins
og áður er sagt. Saga þessi
eða sagnasainsteypa er i líu
þáltuin, óis, er hver þáttur
upprunaléga sjálfstæð lieild.
Eiga sagnaþætlir þessir rót
sína að rekja lil franskra
riddarakvæða frá miðöldum,
er nefnd voru chansons de
geste, afrekssögur eða kappa-
kvæði. A 13. öld voru kvæði
þessi þýdd i Noregi á óbund-
ið mál. Talið er, að þættirnir
hafi verið þýddir liver í sínu
lag og þýðendur margir. Er
því allmkill munur á mál oe
meðferð efnisins. Síðar hefir
þáttum þessum verið safnað
saman í eina lieild og skipað
þannig niður, að fram kæmi
sem samfelldust saga Karla-
magnúss og kappa hans.
Eins og útgefandi bendir á
i formála, er Karlamagnús
saga grundvallarrit í sinni
bókmenntagrein, hinum
mikla og auðuga bálki ridd-
arasagna á norrænu máli,
sem Norðmenn hófu að ]iýða
á öndverðri 13. öld, en íslend-
ingar juku síðan stórlega við
með frumsömdum sögum að
fyrirmynd þýddra sagna.
Margvislegra álirifa frá
Karlamagnús sögu gætir á
sögur þær, sem samdar voru
hér á landi cftir að hún barst
hingað, enda varð saga þessi
mjög útbreidd og mikið les-
in. Þá er og þess að minnast,
að rímnaskáld á ýmsum öld-
um sótlu i hana yrkisefni, og
cr það einliver gleggsli vott-
urinn um vinsældir liennar.
Nægir í þvi sambandi að
minna á eftirfarandi rímur,
sem allar eru ortar út af
Karlamagns sögu eða einstök-
um þáttum hennar:
Landi'és rimur, ortar á 15.
öld út af þætti um frú Ólif
og Landrés son liennar, höf-
undur ókunnur; tvennar
rímur af Oddgeiri (Olgeiri)
danska, út af Oddgeirs þætti,
íiinar fyrri eftir ókunnan
höfund frá lokum 16. aldai',
þær síðari eftir Guðmund
Bergþórsson, kveðnar árið
1680; ríniur út af Ferakuls
þætti, orlar á ofanverðri 16.
öld; niun liöfundur liafa lieit-
ið Árni Jónsson, en um hann
er ekkert vitað; Otúels rímur
frækna, eflir Olúcls þætli,
ortar árið 1681 af Guðmundi
Bergþorssyni; Greiplur, ort-
ar um 1400 út af Jórsalaferð-
arþætti, höf. ókunnur; Roll-
ants rímur, úl af Rúnzívals
þætti, orlar á ofanverðri 16.
öld af Þórði Magnússyni á
Strjúgi.
Eins og ljóst má verða af
þessari upptalningu, er það
ihárrétt, sem i formála segir,
að Karlamagnús saga og aðr-
ar riddarabókmenntir „hafa
verið drjúgur Iiluti af andlegu
fóðri þjóðarinnar um margar
aldir“. Þótt telja niegi æski-
legt, að þjóðin hefði átt kost
á meira kjarngresi en riddara-
sögurnar voru, er oss engu að
síður skvlt að gefa þeim full-
an gaum, meðal annars sakir
þcss, að það má verða til auk-
ins skilnings á andlegii á-
standi vor Isléndinga um
niargra alda skeið. Þangað
niiá sækja margvíslcga vit-
neskju uni þróunarsögu máls-
ins. Hitt er og vafalaust, að
sumir þættir hins • mikla
sagnabálks um Karlamagnús
keisara geta orðið nútíma-
mönnum til ánægju, ]>ólt
hugsunarhálturinn sé að
visu nokkuð fjarlægur óg
efnið ekki ávallt aðlaðandi.
Stillinn er allfjölbreytilegur
og viða góðir sprettir i frá-
sögninni, en vissulega saknar
maður lielzt til viða norræns
anda, norrænnar heiðríkju.
Þessi útgáfa Karlamagnús
sögu er i megindnáttum snið-
in eftir útgáfu C. R. Ungers,
sem prentuð var i Kristjaniu
árið 1860. Framan við fvrsta
bindið cr fróðlegur formáli,
en nafnaskrá og orðaskýring-
ar fylgja siðasta bindi.
Fornaldarsögur Norður-
Ianda, sem Guðni Jónsson
skólastjóri hefir búið til
prentunar, cru svo kunnar
almenningi, að cg sé ekki á-
stæðu til að fara um þær eða
efni þeirra niörgum orðum.
Fornaldarsögurnai' voru
fyrst gefnar út í lieild á vcg-
um Norræna fornfræðinga-
félagsins árin 1829—1836,
prentaðár i Kaupmannahöfn,
og sá C. C. Rafn um þá út-
gáfu. Önnur lieildarútgáfa
þcirra 'birtist í Reykjavílc á
árunum 1885—1889. Bjó
Yaldimar Ásmundsson liana
til prenlunar. Skennnst er ]k<
að minnast liinnar ágætu og
glæsilegu útgáfu Fornaldar-
sagnanna, sem ]ieir Guðni
Jónsson og Bjarni Villijálms-
son önnuðust um og út kom
i Reylcjavik 1943—1944. Þótt
ckki sé lengra um liðið, er sú
útgáfa nú með öllu uppeld.
Hins vegai' er engan veginn
vig það lilítandi, að þetta
mikla safnrit sé eldci ævin-
lega á bókamarkaði i að-
gengilegi'i útgáfu. Ber því atS-
fagna þessu framtaki íslend-
ingasagnaútgáfunnar, eigi
sizt þar sem útgei-ð vcrksins.
er öll liin smekklegasta. Þcssi
nýja útgáfa Guðna cr í öllum
meginatriðum sniðin eftir út-
gáfunni frá 1943—4, nema
hvað jdri búningur er færður
til samræmis við það, sem
tíðkazt liefii' á ritum íslend-
ingasagnaútgáfunnar. Hafa
vei'ið samdar kaflafyrii*sagn-
ir og' greinasldl sett, sem
hvorttveggja gerir sögurnar
aðgengilegri og auðveldar
lesturinn. Síðasta bindi fylgjn
ágætar skrár; Mannanafna-,
staðanafna- og' þjóðanafna-,
skrár; ennfrcmur sla'ár yfir
Iiluti og dýr, sögur og kvæði,
sem nefnd cru í textanum.
íslendingasagnaútgáfan og
hinir starfsömu útgefendur
hennar eiga þakkir skyldar
fyrir framtak sitt og stórhug.
Er þess að vænta, að þessum
nýjum ritum verði vel tekið
af alþjóð, eigi síður en liinum
fyrri, svo að fyrirtækið geti
haldið sleitulaust áfram þvi
])jóðnytjastarfi, að gefa út
handhægar almenningsútgáf-
ur íslenzkra fornrita. Enn ev
af miklu að taka.
G. G.
Amerisk lierskip hafa
komið í heimsókn til Barce-
loná — í fyrsta sinn siðan
1936.