Vísir - 09.12.1953, Síða 5

Miðvikuclaginn 9. deserilber 1953
VISIR
5MÍTH
Sjúkrarúin eru fyrir 33 sjúkl- fæ að setjast niður svolitla
inga, aðallega börn. Auk mín stund, er mér borgið. Við byrj-
Enda þótt kjúkrunarkvennastéttin á íslandi sé ekki fjöl-
nienn, keinur mönnum víst almennt saman um, að hún er næsta
mikilvæg. Að vísu myndi það æra óstöðugan, ef farið yrði út
í þá sáhna, að reyna að komast að einhverrri niðurstöðu um,
hvér stétt þjóðfélagsins sé nauðsynlegust, en það getur engan
móðgað, þótt því, sem sagt var hér að framan, sé haldið fram.
I»að er vissulega göfugt hlutskipti sem hjúkrunarkonur hafa
valið sér í þjóðfélaginu. Að líkna sjúkurn og særðum, vinna
crfitt og ákaflega óeigingjarnt starf til þess að öðrum líði betui',
án þess þó, að það geti á nokkurn hátt talizt sérlega ábatasamt.
Starf hjúkrunarkonunnar er marg'þætt og erfitt. Þar er
margs að gæta, cn umfram allt mun þar þurfa þolinmæði,
nákvæmni og vinsamlegt viðmót. í því starfi er sannariega
fengizt við mannlegt viðfangsefni og þar birtist lífið sjálft í
hinum mörgu og órannsakanlegu myndum sínum og í því starfi
her oft þann gest að garði, sem ekkert okkar fær umflúið, -—
dauðann sjálfan.
A mótum Þingholtsstrætis og Spítalastígs stendur tvílyft
timburhús á lilöðnum kjallara. Það heitir Farsóttahúsið, og
það á sér langa sögu og merkilega. Þar hefur um áratugabii
vcrið spítali, en brekkan við norðurhlið þess ber nafn hans, og
þar var forðimi Læknaskólinn til húsa, áður en Háskóli íslands
tók til starfa.
Yfirhjúkrunarkona þar er María Maack, en hjúkfunarstarfíð
hefur hún stundað í fjóra áratugi og nokkrum árum betur. Við
hana ætlar höfundur Samborgaraþáttanna að spjalla í dag.
María Maack er fœdd að Staö
í Grunnavílc i Jökulfjörðum
Mnn 21. október árió 1889, dótlir
hjónanna síra Péturs Þorsteins-
sonar Maack og Vigdísar Einars-
dóttur.
Hún segir mér undir eins ald-
ur sinn, alveg fiispurslaust,
„enda eítkert leyndarmál, — við
eldumst öll“, eins og hún segir
sjálf, þegar ég hefi orð á því, að
til sé kvenfólk, sem helzt vilji
einhverja dul um svo hversdags-
lega staðreynd sem aldur
manns.
Þegar eg spyr, hvernig Maack-
nafnið sé til komið, segir hún
mér, að forfaðir hennar muni
hafa komið frá Flensborg i
Norður-Þýzkalandi, en var þá
undir dönsku krúnunni, kring-
um 1830 eða svo. Faðir Maríu
Maack dó árið 1892, og fluttist
hún þá með móður sinni að
Faxastöðum í Grunnavík, og þar
ólust þau upp, systkinin, fjórar
stúlkur og Pétur, sem síðar varð
togaraskipstjóri og nafnkunnur
sjósóknari, en hann fórst með
skipi sínu árið 1944. Hjá móður
sinni dvelst hún til 17 ára ald-
urs, en þá flyzt hún hingað
suöur. Á bernskuheimili Mariu
Maack var sá háttur á, að móðir
hennar hafði alla heimilisum-
Sjálf segir hún svo frá, að sig
hafi mest langað til þess að
verða lceknir, en fé var ekki fyr-
ir hendi til þess að hún gœti
gengið í Menntaskólann, og
var eg í Franska spítalanum
við Lindargötu, en þar voru
einkum skarlatssóttar-, tauga-
veiki- og barnaveikisjúklingar.
Þá var eg svolítinn tíma við
Sóttvarnahúsið á Framnesvegi
árið 1919. Hinn 13. febrúar ár-
ið 1920 kom eg að þessum spít-
ala með taugaveikissjúklinga,
og hér hefi eg verið síðan, eða
í íiær 34 ár.
Segið mér eitthvað
um þetta hús.
Það mun vera byggt kringum
1880. Fyrst var það almennt
sjúkrahús til aldamóta, en
þá bætti Landakot úr brýnustu
þörfinni. Svo var hér lækna-
skóli til ársins 1911, að Háskól-
inn tók til starfa í Alþingishús-
inu. Næstu árin, eða fram til
1920 var hér ljósmæðraskóli og
frílæknmgar, sem svo voru
nefndar* en hér voru á sjúkl-
irigar, sem læknanemar stund-
uðu ókeypis undir umsjón kenn-
ai*a sinna. Árið 1920 var
húsinu breytt í farsóttahús, og
er hér aðstoðarhjúkrunarkona,
Anna Kristjánsdóttir, ganga-
stúlkur og annað starfslið, sem
nauðsynlegt er í sjúkrahúsi.
Fyrir nokkrum árum var reist.
viðbygging sunnan við húsið,
en árið 1947 eða nokkru síðar
voru hér lömunarsjúklingar,
um kl. 7.30 á morgnana, en þá.
fá sjúklingarnir morgunverð.
Dagvaktin er til kl. 8 á kvöld-
in, en stúlkurnar fá 2ja tíma
frí á dag, því að þetta er lang-
ur vinnutími. Svo tekur vöku-
kona við, en ef eitthvað sér-
stakt ber að, er eg vakin. Mér
og þá var byggð’hér svolítil þykir vænt um sjúklingana, séi -
hneigðist hugur hennar þá að ^efir verið það síðan, en auö-
hjúlcrun.
Á þeim tímum var flest
skemmra á veg komið en nú er,
og færri möguleikar til þess áð
menntast, en María Maack var
heppin í upþhafi, því að hún
naut strax í- byrjun' kennshi og
leiðsagnar afbragðs fólks.
Hvar hófst
hjúknmarnám yðar?
Á Laugarnesspítala 1. októ-
ber árið 1909. Þá hóf eg hjúkr-
unarnám hjá Sæmundi pró-
fessor Bjarnhéðinssyni, seni
þar var yfirlæknir; og Harriet
Kjær yfirhjúkrunarkonu. Sæ-
mundur var dásamlegur mað-
ur, stórgáfaður, athugull og
góðviljaður. Fröken Kjær var
líka afbragðs kona og ágætur
kennari. f Laugarnesi var eg í
7 ár og útskrifaðist þaðan
hjúkrunarkona. Þá voru í
Laugarnesi allt að 100 sjúkl-
ingar, en þeim fór þá óðum
rækkandi, eins og alkunna er.
Prófessor Sæmundur var und-
ur gööur við sjúklingana, nat-
vitað verið gerðar á því gagn-
gerðar umbætur, eins og þér
sjáið. Hér höfum við alltaf
haft rúm fyiár farsóttasjúkl-
inga, sem einangra þarf, en sem
bétur fer, hafa þær verið mjög
í rénuri, eins og kunnugt er.
Auk þess hafa hér verið hér
ýmsir aðvir, stundum geðtrufl-
að fólk, sem ekki hefir verið
rúm fyrir á Kleppi, undir um-
sjón taugalæknis. Prófessor
Jón Hjaltalín Sigurðsson hefir
alla tíð verið hér spítalalæknir
frá upphafi (1920). Hann er
alltaf ilbúinn,- og hann er bezt-
ur, þegar mest ríður á. Um-
hyggjusamari lækni er varla
hægt að hugsa sér.
Hvernig ei-
aðbúnaður hér?
Húsið er gott, og héfir
verið mjög vel við haldið.
sundlaug uppi á lofti, sem eg-
skal sýna yður. Þetta var nauð-
synlegt vegna þess, að erfitt
var að koma sjúklingum í
Sundhöllina, en sund eða af-
not af laug, hefir gefizt vel
við lömunarveiki, eins og þér
vitið.
Hvernig Iíkar
yður starfið?
I einu orði sagt: Ágætlega.
Það er ábyrgðarmikið, en oft
fjarska ánægjulegt, og þá sér-
staklega, þegar sjúklingar geía
farið héðan fullfrískir. Stund-
um eru raunastundir, þegar
dauðann ber að, — en við skul-
um tala sem minnst um það.
Stundum stöndum við mennirn-
ir uppi ráðþrota. — Annars hefi
eg verið farsæl hér, sjúklingar
hafa verið mér fjarska vinveitt-
ir, og allt hefir þetta verið
elskulegt og gott fólk. Eg man
eiginlega ekki eftir neinum
sjúldingi, sem eg hefi ekki get-
að lynt við, enda þótt sagt sé,
að eg sé skapstór, en það er eg.
Voruð þér við
hjúkrun í
spönsku veikinni?
Eg var þá í Franska spítalan-
um. Við vorum þar þrjár. Þá
var óhemju mikið að gera, —
og þetta var raunalegt tímabil,
eins og nærri má geta. Við
höfðum litla hvíld, en fengum
þó aðstoð við að þvo gólf og
kynda kolaofnana. Við feng-
um pilta frá læknadeild Há-
skólans og Vélskólans, en Vél-
skólapiltarnir voru dug'legustu
kyndararnir, sem við gátum
hugsað okkur. Þá var hjálpar-
stöð bæjarins í Slökkvistöðinni,
og' þar vöktu menn til þess að
staklega börnin. Hér fá börriin,
sem eru einangruð í farsótt, að
borða sælgæti, sem þeim er
sent, eða þau fá stundum hér,
enda alls ekki hægt að banna
litlu skinnunum það,— þau em
e. t. v. einangruð hér vikum
saman. Nú, — ef þau setja
súkkulaði í rúmið, er galdurinn
ekki annar en sá að skipta á
þeim. Krakkarnir kunna vil
við sig hér, sem betur fer, og
stundum vilja þaú minnstu
ekki fara. Þeim leiðist ekki, og
það er mikils virði, held eg.
Áhugamál
utan starfsins?
Ferðalög, — ferðalög á ís-
landi. Eg fer alltaf eitthvað
upp í óbyggðir í sumarfríinu
mínu. Þar er mitt draumaland.
Eg hefí farið á hestbaki eða í
bílum kringum Hofsjökul og'
Langjökul, í Öskju, Ódáða-
hraun, Herðubreiðarlindir. Eg-
held eg eigi aðeins Barðaströnd-
ina eftir, Svo hefi eg fengizt
svolítið við félagsmálastarf-
semi. Eg er auðvitað í mínu
stéttarfélagi, Félagi ísl. hjúkr-
unarkvenna, Starfsmannafé-
lagi Reykjavíkurbæjar, Kvenna
deild S.V.F.Í. og Hvöt, sjálf-
stæðiskvennafélaginu, og verið
í stjórn þess frá upphafi. Kven-
réttindafélög eru sjálfsagt á-
gæt, en eg geri ekki betur en
að hanga í Kvenréttindafélagi
íslands. En við skulum ekkert
tala um það.
□
Mér er boðið upp á fyrirtaks
kaffi og höfðinglegt „bakkelsi11,
og eg' sit í vinalegri stofu Maríu.
Maack og rabba við hana tim
heima og geima. Eg tek efth
gleði- og sorgarstundir.
Er starfið ekki
’þreytandi?
Það finnst niér
ekki. Ef» e.L
sjón og bíisýslu, en föðuramma inn og hjálpsamur, og eg held,
hennar kenndi börnunum ýmis-
legt, seni að haldi mátti koma á
lífsleiðinni, enda hafði hún svo
litinn barnaskóla. Hjá henni
lœröu börnin islenzku, dönsku,
og ihéira áð segjá svolitið í
þýzkú, en það vaf víst harla
fátítt á þeim timum.
María Maack var á 18. árihu,
er liún fluttist til Reykjavíkur,
eins og fyrr er á drepið. Fyrst
bjó hún hjá Maríu Kristjáns-
dóttur, konu Halldórs bókbind-
ara, sem margir rosknir Reyk-
víkingar kannast við, eða um
tveggja ára skeið. En brátt hvarf i
að eg hafi búið að því alla tíð,
sem eg lærði af að umgangast
hann. — Svo kom eg hingað í
ibæinn, —- var þó þart'.úai vetj-i
ýið gamla franska spítalann 'i
Véstmannaeyjum, en þar var
spítalalæknir Halldór Gunn-
laugsson. Sjúklingar þar voru
flestir íslendingar er hér var
komið sögu, en þó nokkrir
Frakkar.
Þér hafðið lengst af
nnnið hjá Reykja-
víkurbæ, er ekki svo?
Jú, eg gerðist fársóttahjúkr-
hún aö þvi stárfi, sem hun■ 'sið-' uriai’kona hjá bænum hinn 8.
an lti'éfiir heígaé, 'síý'állá chJi,'Kjknúar 1918, ög hefi æ siðan
hjuÍcYúitarstarfinu;s :* ' ■ 's’tarfað í þjóriústu 'hahs: Fyrst
veita ymsa aðstoð. Eg man t. d., ,
... „ , : þvi, að ofan a miðstoðvai-ofm i
eftir þeim Hliðdal og Funk. i . , . ... .
, , , . , , einu hoimmu er heumikið aí
Matthias læknir var h]a okkur . , . , , • •
. „ , ., , ... ,, . grjoti, stemum af ymsum lit- -
í Franska spitalanum, alltaf ai° , , ....
. ... . ...... , um og margvislegri logun.
ferðinm, og tilbumn hvenærl , . , .. ,
. , Þessum stemum hefir Maria
sem var. Annars er margt i , , _ , .. ..
, ... , . Maack safnað a morgum ferð-
mmmsstætt ur starfmu, bæði ,, ... , , . .
! um um obyggðir landsins. Þai
j er steinn úr Öskju, eins og-
öskubakki í lögun, grænn
| steinn frá Breiðamerkurjökli,
; annar úr Mývatnssveit, sem á
| að verða lampafótur, enn einri
frauðkenndur ,og fisléttur. Svq ,
eru þar hörpudiskur og öðu- i
skel úr fjörunni í Grunnavík,
heimaslóðunum, en þangað fev
hún á Iiverju sumri. Allt þetta
gefur stofunni persónulegan,
viðfeldinn blæ. ....
Að lokum segir Marja Maack
við mig: „Eg er ákaflega.
ánægð mcð hlutskipli mitti ■
lífinu, -— langt er síðan eg
sætti mig við að verða ekkí
læknir, og eg held, að eg hafi
komizt á rétta hillu 1 lífinurf
í horninu andspænis hurð-
inni er fáni á stöng; það er
hinn bláhvíti fáni, sem Einar
Benediktsson orti um. — „Hinn
fáninn verður aldrei eins fall-
egur,“ segir María Maack, um
Bömunum, sem stundum eru einangruð í Farsóttarhúsinu, leið- 'jejg 0g eg kveð hana pg óska
ist ekki, og það er nrikils virði. Hér !sést María Maaek ,'riifeðj héripÍ alls góðs um ókomna-
nokkrum þeirra.
! daga.