Vísir - 25.03.1954, Blaðsíða 5

Fimmtudagirm 25. marz 1954.
V1S1R
I»egar Irar eiga New York
— biasir græni liturinn
við i öllum áttum.
Og jafnvel G^ðingar taka sér írsk
nöfn — en þeir loka ekki bnðunum.
N. York, 17. marz.
Einhvers staðar hef eg lesið,
að írar sé aðalmenn í „pólitík
og pólitíi“ í flestum borgum
Bandarikjanna, en hvergi sé
þeir þó eins áhrifamiklir og hér
í New York.
Þegar maður litast um í
borginni í dag, gæti maður
freistast til að halda, að hér sé
fyrst og fremst búsettir írar,
svértingjar og Gyðingar. Það
er nefnilega dagur heilags
Patreks í dag, verndardýrlings
' íra, og borgin er í hátíðaskapi,
að minnsta kosti umhverfis
Fifth Avenue, eina aðalverzlun-
argötuna. Fánar Bandaríkjanna
og Eire blakta um allt, og hvert
sem maður lítur blasir græni
liturinn við, litur eyjunnar
grænu, sem írar geta ekki
gleymt, þótt þeir sé fluttir til
fjarlægrar heimsálfu — rétt
eins og íslendingurinn gleymir
ekki Fróni, þótt örlögin hafi
flutt hann nokkuð um set.
Um hádegið byrjaði skrúð-
ganga mikil og hún fór eftir
Fifth Avenue alla leið frá 44.
stræti norður til 96. strætis og
þandi sig því yfir marga kíló-
metra langt svæði. Það voru
líka hvorki meira né minna en
110,000 manns, sem hafði verið
hóað saman og gengu þeir und-
ir ýmsum fánunf en fyrst og
fremst þeim bandaríska og
írska, og hverjum hópi fylgdi
lúðrasveit og hafa margar vafa-
laust verið kallaðar „McNam-
ara’s Band“ eftir manni þeim,
sem var átrúnaðargoð íra hér
í tónlistarmálum um langan
aldur.
Ritstjóri Vísis, Hersteinn
Pálsson, dvelst í Bandaríkj-
unum um þessar mundir, og
mun senda blaðinu nokkra
ferðapistla þaðan. Birtist hér
hinn fyrsti þeirra.
Borgarstjórar
viðstaddir.
Vitanlega varð borgarstjór-
inn að vera viðsaddur, og hann
hafði tekið sér stöðu við „Mið-
garð“ (Central Park), þar sem
hann tók kveðju sveitanna, er
gengu framhjá, en þar voru
bersveitir, lögreglu- og slökkvi-
liðssveitir, skátar, trúmálafélög
pilta og stúlkna, skólafélög og
óteljandi önriur samtök, sem
enginn kann að néfna nema
sannur írii Borgarstjórinn nú-
verandi héítir Wagner, og þótt
það nafn sé ékki beinlínis irskt,
á maðurjnn þó írska móður,
svo að hann getur vel tekið
þátt í öllum gleðskapnum. Og
lögreglustjórinn sem er vitan-
lega Jri fram ,í fingurgómana,
gekk fremstur; ií lögreglusveit-
....i.f. ... " i "!!■;!■
inni. Við hlið borgarstjóra New
York stóð annar borgarstjóri,
sem enginn mun neita að sé
írskur, því að það var sjálfur
borgarstjórinn í Dýflinni á ír-
landi, Bernard Butler, sem hér
er staddur á ferð með konu
sinni.
Eins og eg sagði áðan, blasir
græni liturinn alls staðar við.
Börnin bera græna fána eða eru
jafnvel grænklædd frá hvirfli
til ilja. Stúlkurnar eru með
græna klúta um höfuðið eða
hálsinn eða bera smáramerkið
írska í barminum, og f jölmarg-
ir piltar eru með gi*æna harða
hatta, sem eru hinn skringileg-
asti höf.uðbúnaður, en eiga vit-
anlega vel við á þessum degi.
Jafnvel blámenn votta írum
virðingu sína með því að bera
eitthvert grænt rnerki eða dulu
og hreinræktaðir Gyðingar
sjást líka með græna litinn, svo
að það er ekki að furða, þótt við
fimrn íslendingar, sem vorum
á rölti um skrúðgöngugötuna
fengjum okkur líka þriggja
laufasmára úr pjátri til að bera
á jakkaboðangnum.
En sumir vilja vitanlega
ekki bera nein gerfimerki,
og þess vegna var það, sem
verzlun Mackys, eitt stærsta
„magasínið“ í borgiimi lét
senda sér — flugleiðis —
hvorki meira né minna en 70
kíló af smárum frá gamla
landinu, eyjunni grænu, til
að géfa viðslsiptavinum, er
verzla þenna dag.
íslendingur, sem hér hefir
verið í ár, og starfar í einni af
stærstu verzlunum borgarinnar,
sagði mér frá því, að meðal
þeirra, sem vinna með honum
sé kona af Gyðingaættum, sem
heitir Rakel Rubinstein. Nafnið
segir til sín. En þegar hún kom
í vinnuna í morgun, tilkynnti
hún starfsfélögum sínum, að
hún hefði tekið sér nýtt nafn,
sem hún mundi þó aðeins nota
í dag. Hún kallar sig Sally
O’Toole, Pati-eki til heiðurs!
göngunni. Þeir gengu eins og
foringjar eða liðþjálfar á und-
an og' meðfram mörgum sveit-
unum, nema í stúlknasveitun-
um, því að þar voru nunnur til
eftirlits. Spellman kardínáli,
mun vera höfuð kaþólskra
manna hér í landi, og fylgdarlið
hans tók sér stöðu á tröppum
kirkju heilags Patreks, en hún
er við Fifth Avenue og leit með
velþóknun á mannf jöldann, sem
framhjá gekk, því að í hans
aúgum voru þar ekki aðeins
írar á ferð, heldur og góðir
kaþólikar.
Drukkið án
kostnaðar.
Þeíjar leið að kvöldi, fór að
verða nokkuð hávaðasamt á
götunum, og þegar nóttin er
dottin á, flykkjast írar einkum
í krár og knæpur við 3. Avenue,
þar sem menn af því þjóðerni
munu flestir vera veitingamenn.
Ér sagt, að menn þurfi þá ekki
annað en að bera á sér eitthvert
grænt merki, til að vera þar
aufúsugestir, sem geta drukkið
á /kostnað húsráðanda, þegar
þeir hafa keypt .einn bjór til
málamynda.. Getur þá orðið
nokkuð róstusamt þar, því að
írar hafa löngum verið orð-
lagðir bardagamenn, og ekki
munu þeir síður vera það, er
þeir hafa kneifað nokkuð af
stríðsöli.
En þó að írar séu svona mik-
ils ráðandi í „politík og poli-
tíinu“ hér, þá er ekki haft fyrir
því að loka verzlunum til heið-
urs við heilagan Patrek. Hann
leggur ekki stein í götu þeirra,
sem vilja kaupa eða selja þenna
dag, og í rauninni gefur hann
mörgum talsverðan hagnað,
því að margir frar munu leggja
nokkra aura til hliðar á viku
i
hverri allt árið, til að geta gert
sér dagamun á þessum degi.
En öðru máli gegnir, þegar
Gyðingar í New York halda
hátíð, en þeir eru fjórar mill-
jónir. Þá er næstum lokað hvar-
vetna, því að þótt írar eigi New
York einir á degi heilags Pat-
reks, eins og lögregluþjónn
sagði við mig áðan, þegar eg
spurði hann til vegar, þá eiga
menn af Gyðingaættum hana
með þeim flesta aðra daga.
H. P.
Jón Dúason:
Grænland var nýlenda, en ekki
hjálenda í tíð Jónsbókar.
Frji. ivárra íslendinga, sem upphaf
Á bls. 101 staðhæfir Gizur, er allga góðra hluta, at vjer
því ölið eV ‘bdztá upþkýeikja: :Ög
þá varitar áúðVitað' eitthvað 1 lil’
að bæta á glóðina. Þeir, sem bún
ir eru að vera hér i bænum frá
því á fyrsta tug aldarinnar, muna
eftir tveim stöðum, þar sem á-
fengt öl var selt og vin i staupa-
tali. Annar var við Aðalstræti,
kallaður „Svinastian“, en hinn
við Austurstræti, nefndur „Pump
an“. ótrúlegt er, að bæjarbúar
óski eftir að endurvekja slika
staði. Það væri hinn mesti ó-
sómi

'A’ ; ■ 'i u
' l.ýk ég Svo Bérgta&li'í dag méð
þökk fyrir bréfin. — kr.
Útúrdúr um < / i
McNamara.
Eg gat þess áðan, -að’-ýmsa'r
lúðrasveitir íra væru kértndar
við McNamara. Maður þessi dó
árið 1927, en hafði þá starfáð
meðal íra í New York áratug-
um samari, en áðinr hafði hann
starfað við tónlistarkennslu
heíma á írlandi, þar sem hann
kenrtdi i og æfði lúðraflokka í
'tíu ibargum sairitímis. Hér í borg
kom hann einnig upp mörgum
lúðraflokkum, og þess er getið
til dæmis, að í skrúðgöngunni
árið 1920 hafi verið átta lúðra-
flokkar, sem McNamara hafði
stofnað ög kennt að leika.
En þetta var eiginlega hálf-
gerður útúrdúr. Eg er kominn
fram úr skrúðgöngunni og það
er bezt að snúa sér að henni
aftur. Hún bar þess greinileg
merki, hve frar eru trúaðir og
þeir eru nær allir kaþólskir. {
að skipun Alþingis samkv.
(Járnsíðu og) Jónsbók sé „mið-
uð við ísland eitt“. Þetta er
ekki rétt. Það er einungis að
því leyti rétt, að Grænlandi er
sem nýlendu ekki ætluð þing-
sókn þangað. Engri nýlendu
eða hjálendu var ætluð þing-
sókn til lögþingsins. Tæki ný-
lendan eða hjálendan upp
reglubundna þingsókn til lög-
þingsins, sem henni var frjálst
að gera, var hún orðin hluti úr
höfuðlandinu. Það er einnig
ali’angt hjá Gizuri á bls. 101
neðst, að lögrétta hafi farið með
dómsvaldið og löggjafarvaldið,
„þó með þeim miklu takmörk-
unum, sem leiddi af konungs-
valdinu“. Takmöi'kun konungs
á löggjafarsviðinu var að form-
inu til engin, og í raun um lang-
an aldur ekki stórvægileg.
Dómsmálum mátti, ef sérstak-
tega stóð á, -Skjóta til könurigs.
En aðalranghverfing Gizurai-
þarna er, að geta þess ekki, að
það var! samþykki almúgans
utan lögréttu, sem gaf dómum
hennar gildi,> hvers efnis sem
þeir voru. Án þessa samþykkis
almúgaris — með hverju - mó'ti
sem það var geíið, — voru sam-
þykktir lögréttu gildisléusár.
Þegnarn ísl/ þjóðfélagsins' fórú
enn sém fyrr með' alla þætti
hins ísl. þjóðfélagsvalds, og
Öxarárþing var énn sem fyrr
allsherjarþing. Það var í Jóns-
bók, kennt við Öxará, af því að
gamla nafnið þótti í Noregi of
óvirðulegt og óhafandi á lög-
gjafarþingi. Alþmg munu þá í
Noregi aðeins hafa heitið gömul
dómþing í fornum hjálendum
og nýlendum.
Á bls.' 102 tékur Gizur þessi
Það korri m.' a. fram í því; hvél orð upp -'úr t Kristindœnsbálki
prestar voru fjölmennir í*Js. og Jb.: Þat er upphaf laga
skulum hafa og halda kristi-
lega trú“, og bætir hér við:
„Rök hníga ekki að því, að
Grænlendingar teljist hjer ís-
lendingar“. Hví ekki það, þar
sem þeirra er hvergi getið í
lögum og lagaheimildum ís-
lendinga, Norðmanna eða nokk-
urrar þjóðár nema sem íslend-
inga? Varla á G. við það, að
Grænlendingum hafi ekki bor-
ið að hafa og halda kristni, þar
sem Grænland laut kristinrétt-
um íslands, þótt sérstaklega
yrði að geta um tvo biskupa á
fslandi og það, hversu störfum
þeirra var skipt. Norski sagn
fræðingurinn Þjóðrekur munk-
ur segir (ca. 1220—1230), að
Grænland hafi verið fundið,
numið og kristnað af íslandi
(Monum. hist. Norv., bls. 75—
76). Kristnun Grænlands ér
og óskiljanleg, nerria gengið sé
út frá því,, uð kristnitakan á
íslandi árið 1000 hafi gilt fyrir
Grænland, syo Leifur hafi. að-
eins þurft að knýja menn til
að láta skírast samkvæmt þeim
lögum. Það virðist útilokað, að
tíundarlög ísj. kristniréttanna
hafi pokþ/rp sinni verið lög-
teknjr á Gra^plandi né heldur
kristinréttirnir sjálf ii?, heldur
einungis á íslandi. Þögn heim-
ildanna, ein út af fyrir sig, væri
hér næg sönnun, en kristinrétt-
irriir segja þetta líka sjálfir
með því, að vera ekki aðeins
sniðnir fyrir ísland. heldur og
fyrir állt hið vestræna svæði.
Hví hefði Alþingi átt að lög-
taka kristinrétti og lögbætur í
því formi, ef þeim var ekki um
leið ákveðið gildi um hið vest-
ræna svæði? Er fyrsti íslenzki
biskupsstóllinn hafði verið
stofnaður, og fyrsti íst biskup-
inn var vigðurí Brimum 1056,
var hann vígður til íslands eyja
(ísland insulas), þ. e. íslands,
Grænlands og hins vestrænæ
svæðis, og erkibiskup fól hon-
um til umsjár „þjóð (eint.)
íslendinga og Grænlendinga“,
einungis eina þjóð, þótt húm
byggði tvö landfræðilega að-
skilin lönd, og hvað hét hún, ef
ekki íslendingar? Síðar höfðu.
Skálholtsbiskupar undirbiskupa.
á Grænlandi, og var Eiríkur
I. (Gnúpsson) síðastur, og nú
hinn einasti kunni af þeim.
Garðabiskupsdæmi virðist hafa
verið stofnað á Alþingi 1126,
og að lögtaka þess hafi verið-
erindi Arnalds biskups og Ein-
ars Sokkasonar til Alþingis
það ár, þótt búið væri að gefa
til stólsins áður á Grænlandi,
(er var nauðsynlegt til þess, að
háyfirvöld kirkjunnar vildu.
sinna málinu), en ekkert var
enn lögfest um biskupsdæmið.
Því þótti Arnaldi biskupsefni
ótryggt, og batt Einar umfangs-
miklum svardögum, en hann:
hafði verið sendur af hglfu.
Grænlendinga til íslands og
Noregs, til að fá málinu fram-
gengt. Eftir 1126 lutu þessir ísl.
undirbiskupar á Grænlandi.
Garðabiskupi og sátu í Sand-
nesi á Vestribyggð, unz allir
Vestribyggðarmenn fluttu sigr
1342 til Vesturheims. Lang-
dvalir Grænlandsbiskupa síðar
á íslandi hljóta að einhverju.
leyti að standa í sambandi við-
hinn sameiginlega kristinrétt,
sbr. orð Lyschanders (eftir
sögu Magnúsar konungs laga-
bætis) um setu Ólafs biskups
á íslandi 1270—1271:
„Paa Reisen kom hand under
Island i Haffn,.
Udrætte med Bisperne
Kirkens gaffn.
Der alting var ryctet oc han
seyled aff,.
De soere hinanden gaat
Naboskaff
I disse tre Biskopsdomme“.
Andstæð réttarstöðu Græn-
lands sem ísl. nýlendu (eða
hjálendu) virðast Gizuri (bls-
102) og ávarpsorðin í Rb. Há-
konar konungs: „Hákon með>
guðs miskunn Noregs konungr,.
son Magnús konungs, sendir
jöllum mönmim á íslandi, þeim
' er þetta brjef sjá eða heyra,.
kveðju guðs og sína“.
Nýkomið ý
Urval af fatáéfnuin, ljós-
um og dökkum.
Sanngjarnt vcrð. Það bezta
er alltaf ódýrast.
Höfum einriig fengið til-
búinn föt, tékknesk r ljós-
um litum'. Verð kr: 1050.
Kiæiaverzfun
H. Andersen & Söm
Aðalstræti 16.
arriP€P %
Raflagnir — Viðgerðb
Raíteikningar
Sfcai 81 55«.