Vísir - 07.05.1954, Blaðsíða 5

Fostuctagimr 7. mai 1954.
•vtsjm
Hér getur alft sprmttll- 09 ger-
ir þal jafnvel í ef ríkum mæll
New Orleansbúar eiga við sömn
örðugleika að stríða og Holiendkgar.
H'orgin þeirra steneinr sv® iágí, að
varnarsarðar eru umitverlis iiana.
New Orleans, 11. apríl.
Þegar komið er hingað suður
iil New Orleans, finnst manni
ósjálfrátí, að maður sé kominn
suður í hitabeltið, og það er
ekki fjarri sanni.
Borgarbúar segja, að það sé
aðeins vorveður hér ennþá, en
þó varð hitinn 29° C. í dag —
og eg veit ekki, hvoi't það var
hámarkið — og á morgun er
monnum lofað því, að hann
skuli fara upp fyrir 30 stig. En
hitinn er ekki verstur, það er
rakinn í loftinu, sem ölluni er
illa við, og skiptir þá ekki máli,
hvort menn eru vanir veðrinu
norður við Dumbshaf eða born-
ir og barnfæddir hér um slóðir.
Þegar himinn er heiður, er
rakastigið aðeins 40 %, en gam-
anið fer að kárna, þegar lokið
er sett á pottinn, þegar lág-
skýjað er, því að þá kemst raka-
stigið upp í 90% á svipstundu,
og vinna menn þá bókstaflega
í sveita síns andlits og alls síns
líkama.
Það er ekki fjarri lagi að líkja
borginni við pott og væri þó
réttara að kalla hana steikar-
pönnu, því að hún stendur í
3ægð, sem myndast af háum
stíflugörðum, sem eru umhverf-
is hana alla, og eru tvær mann-
hæðir eða meira. Það má nefni-
lega segja, að borgarstæðið sé
jafn-lágt sjávarfleti, getur ver-
ið hálfu feti ofar honum, þegar
lítið er í móðunni miklu, Miss-
issippi, sem hlykkjast um hana
pg hefir gefið henni viðurnefni
hennar — Hálfmánaborgin. Til
þess að halda vatninu, sem síg-
ur inn i jarðveginn i skefjum,
er gríðarlega aflmiklar dælur
hingað og þangað um borgina,
og er fullyrt, að þær sé hinar
afkastamestu í heimili.
Hitinn og rakinn í lofti og
jarðvegi gera það að verkum,
að hér er hægt að rækta allar
jurtir, eða svo segja borgarbú-
ar. að minnsta kosti, og þeir
halda því fram, að gróðrarmátt-
urinn sé of mikiH, því að allt,
sem rótum skjóti, vaxi svo ótt
og breiði svo úr sér, að allt
verði iá svipstundu að frum-
skógaflækju, ef ' því sé ekki
hæðir, og þykir slíkt ekki mik-
ið í þessu landi. Ef það ætti að
leita að kiöpp þama mundi
ekkert hús vera byggt á þess-
um stað, því að undirstaðan
yrði svo kostnaðarsöm. Og það
er mikið byggt í New Orleans.
Ný hverfi, faileg' hveríi og ein-
býlishúsa rísa upp hraðar en í
Reykjavík, og stór sambýlishús
eru einnig byggð, meðal annars
er borgin að byggja fjölda
slíkra íbúða fyrir svertingja, og
rífur um leið fátækrahverfi,
sem þeir hafa orðið að hafast
við í og voru smánarblettur á
borginni.
Undirstaða hverrar bygging-
ar eru bolir hárra trjáa, sem
reknir eru ofan í leðjuna, hver
ofan á annan, þar til þrýsting-
urinn á þá frá jarðveginum á
að vera nægilega mikill til að
halda uppi húsi af þeirri þyngd,
sem byggja á. Þegar þetta
dæmi gengur upp, og fyrr ekki,
er tekið til við sjálfa bygging-
una og svo þýtur hún upp með
venjulegum amerískum hraða.
Til dæmis um það, hve und-
irstaðan er veik og varhuga-
verð, má geta þess, að ekki alls
fyrir löngu tóku menn eftir því,
að undirstaða minnismerkis
Lees hershöfðingja, aðalforingja
Suðurríkjamaima í Þrælastríð-
inu, var farin að missíga, svo
að fyrirsjáanlegt var, að minn-
ismerkið mundi hrynja, ef ekki
væri að gert. Var það tekið nið-
ur og undirstaðan treyst, og nú
vona menn, að útreikningarnir
varðandi styrkleika grunnsins
reynist réttari en áður.
Huey Long og Hitler.
Margir íslendingar muna
sennilega eftir Huey P. Long,
er var fylkisstjóri í Louisiana
í nokkur ár, en var um síðir
myrtur af pólitískum andstæð-
ingi sínum. Long var einræðis-
sinnaður í meira lagi, lýðskrum-
ari af fyrsta flokki, en dugleg-
ur líka. Á þeim fáu árum, sem
hann var raunverulegur ein-
ræðisherra hér, bætti hann
orðið einvaldur þar í landi.
Long hefði orðið hlutskarpari“.
Onnur stærsta
hafnarborgin.
New Orleans hefir vaxið
með risaskrefum síðustu árin.
Innan endimarka borgarinnar
búa um 600,000 manns, en í út-
hverfunum 150.000. Iðnaður er
mikill, og borgin er orðin önn-
ur stærsta hafnarborg lands-
ins — aðeins New York er
stærri. Bólvirkin eru um 28
km. á lengd, og meðfram þeim
nær öllum liggur járnbraut,
svo að hægt er að setja vörur
beint úr skipum á járnbrautar-
vagn og öfugt. Iiefir þetta í för.
með sér minni kostnað en víða
annars staðar, og afköst eru hér
tiltölulega meiri við höfnina en
í nokkurri annarri hafnarborg
landsins. Megnið af öllum nauð-
synjum ameríska hersins í
Kóreu fór um þessa borg, þótt
borgir á vesturströndinni sé
nær, en orsökin var sú, að
kostnaður við flutninga um
New Orlegans er minni en
borga vestur frá.
Hina miklu flutninga um
borgina má líka þakka Miss-
issippi-fljóti, en vatnasvæði þess
og þve^ráa þess eru næstum
helmingur Bandaríkjanna, þar
sem yfir 40% þjóðarinnar er
búsettur. Louisiana-fylki sjálft
er líka mjög gjöfult. og fáir
munu gera sér grein fyrir því,
að það er eitt mesta nautgripa-
ræktarfylki landsins. Þar er
líka ræktað megnið af hrís-
grjónum, sem hér er ræktað, og
bómullarrækt er hér líka mikil.
Eg hefi alltaf haldið, að grá-
vöru væri helzt að fá úr norð-
lægum, köldum löndum, en mér
var sagt það í dag, að Louisiana
leggur til megnið af þeirri grá-
vöru, sem sett er á markaðinn
hér í landi. Eru það einkum
minkur og moskusrotta (musk-
rat), sem menn veiða hér og
hafa miklar tekjur af.
Tíð húsbóndaskipti.
Endur fyrir löngu, áður en
New York-borg hlaut það nafn,
sem hún ber nú hét bofgin —
eða þorpið á Manhattan-eyju,
sem var fyrsti vísir hennar —
Nieuw Amsterdam, því að Hol-
lendingar. námu þar fyrst land!
samgöngunet fylksins, byggði Svo komu Epglendingar á eftir
brýr og stórþyggingar í al-| og byggðu á þeim grunni, sem
mannaþágu og efldi hag manna Hollendingar höfðu lagt.
haldið í skefjúm. Það er til á ýmsan hátt. Stærsta bygging j Hér suður frá hafa húsbónda-
sjá i borgarinnar er til dæmis verk skiptin verið tíðari. Það er vit-
land árið 1718, en fengu þó ekki
að vera lengi í friði. Spánverjar
höfðu þá numið land á Florida-
skaga og töldu þeir allt landið,
langt vestur fyrir Mississippi-
ósa eign sína. Heita til dæmis
landssvæði hér fyrir vestan
borgina enn Florida síðan. En
Frakkar undu ekki ofríki Spán-
verja og gátu stökkt þeim á
brott aftur, svo að landið varð
aftur hluti franska ríkisins, þótt
því væri lítill sómi sýndur.
Meira var hugsað um að halda
Kanada, þar sem Frakkar börð-
ust við Englendinga upp á líf
og dauða, en þeirri viðureign
lauk með því, að Frakkar urðu
að lúta í lægra haldi.
Mesta „lóðabraskið".
Þannig stóð þetta fram yfir
aldamótin 1800, að Frakkar
voru þarna húsbændur. og
íbúum hafði fjölgað nokkuð
suður Við Mexíkó-flóa, því að
Bretar höfðu gert fjölda Frakka
landi-æka úr Kanada, og höfðu
þeir haldið suður á bógimi.
Hafði fólk þetta búið í Arcadíu
í Nova Scotia, svo að það var
nokkur munur á loftslaginu í
hinum nýju heimkynnum þess
og hinum fyrri. en það var ó-
líkt auðveldara að afla lífsvið-
urværis hér suðm' frá, því að
vötn öll voru iull af fiski. auk
þess sem auðvelt var að veiða
í skógunum.
En heima á Frakklandi skildu
menn ekki, hve landgæðin voru
mikil, og árið 1803 fór fram
mesta „lóðabrask“, sem um
getur í sögunni, þegar Napoleon
mikli seldi Bandaríkjunum allt
Louisiana-hérað, en það náði
frá sjó í suðri norður að núver-
andi landamærum Kanada eða
þar um bil, eða nam um það bil
þriðjungi núverandi landssvæð-
is Bandaríkjanna.
Eimir eftir af
því gamla.
f New Orleans og umhverfi
er enn margt, sem minnir á hina
gömlu húsbændur. í borginni
er til dæmis franska hverfið,
Vieux Carré, þar sem enn er til
fjöldi af 100—200 ára gömlum
byggingum. sumum mjög fall-
egum með stórum svölum, sem
eru t. d. skreytt með einhverj-
um fallegustu handriðum sem
hægt er að hugsa sér og bera
vott um handbragð snillingsins.
En franslca hverfið er ekki
lengur heimkynni Frakka einna
því að þar búa „allra landa
kvikindi“, enda mun New
Orleans vera byggð mönnum
frá öllum þjóðum heims, eins
og svo margar borgir hér í landi.
Um eitt skeið leitaði t. d. hingað
mikill fjöldi ítala; siðar komu
Þjóðverjar í hópum og þannig
Utan við borgina eru enn tij.
þorp, þar sem ekki er töluð
annað en franska, fólkið skilur
ekki ensku, og önnur, þar sem
ekki þýðir að reyna að bjarga
sér á öðru en spænsku.
Olíuleit á hafsbotni.
Hér fyrir vestan, á 400 km.
svæði. eru nær eingöngu
franskir fiskimenn búsettir á
ströndinní. Búa þar í litlum
þorpum eða eiga smáskika
niður við flæðarmálið, þar sem
stutt er til fiskjar. Nú eru
margir þessarra manna skyndi-
lega orðnir vellríkir, því að
það er farið að vinna olíu af
hafsbotni úti fyrir landi þeirra.
og þeir eiga í'éttinn til allra
slíkra auðæfa, sem finnast
framm fyrir skikanum þeirra.
Það var eitt af kosningaloforð-
um Eisenhowers forseta í kosn-
ingum um 1952, að ríkið skyldi
ekki teljast eigandi olíuréttinda
á landgrunninu. heldur einstök
fylki og einstaklingar innan
þeirra. Á þessu hagnast nú hin-
ir frönsku fiskimenn. sem eru
ólæsir og óskrifandi á móður-
mál sitt. og kunna kannske ekk/
stakt orð í ensku.
Þegar Bretar komu.
Frægasti Frakkinn á síðustu
öld, er hafði bækistöð sína
skammt frá New Orleans var
sjóræningi, sem hét Lafitte.
Hann hafði safnað að sér miklu
liði herskárra fanta úr öllum
áttum, þegar Bandaríkin lentu
1 stríði við Breta árið 1812.
Stefndu Bretar þá flotadeild til
Mississippi-ósa og hugðust taka
New Orleans. Bauðst Lafiette
þá til að verja borgina, sat fyriw
Bretum og stökkti þeim á flótta
í orustu, sem var háð rétt fyrir
utan núverandi borgarmörk.
Síðar hætti Lafitte ránum og
siglingum, og settist að á eyju
einni hér skammt frá. Þar varð
hann sóttdauður skömmu síð-
ar, enda var loftslag enn óheil-
næra áður en nú og köldusótt
lagði margan vaskan mann í
gröfina. En meðal franskra hér
lifa margar sagnir um Lafitte
og karla hans, því að hann er
einskonar þjóðhetja þeirra. Þótt
þeir viti fátt, vita þeir þó alltaf
eitthvað um Lafitte.
H. P.
dæmis ekki óalgengt að
bananaplöntur síanda'fvrir ut- ! háns, sjúkrahús,'þar sem efna-Jað, að Frakkar námu hér fyrst 1 mætti lengi telja.
lítið íólk faer lagknishjólp án
I endurgjalds. Er þetta hapsta
bvggingin • hér; og hin lang-
stærstá að flatarmáliv
i Innf æddur borgarbúi.
an hús manna -7— auk allskonar
annárra ávax+atri.m.,
Og óður fvrr,,' ■ 'gar dæ.lurnar
voru ekki til oð draga úr raksa
jarðvegsins, voru allir fram’-
liðnir grafnir ofanjarðar, það sýndi mér borgina og umhverfi
er að segja kirkjugarðarnir voru hennar í dag, lét svo um mælt.
sem
sex fetum hærri en umhverfið,
að hann væri ekki í neinurn
því að ella var komið niður á vafa urn, að Long hefði orðið
vatn eftir eina skóflustungu. 1 forseti Bandarikjanna, ef hon-
um hefði enzt aldur til, en nú
Erfitt að byggja.
Borgin er byggð á óshólmum
fljótsins, framburði, sem hún
hefir flutt þúsundir kííóirietra,
og það gefur að, .skilja, > að það
gr eríitt að byggjai Btórhj+sf á
slíkri undirstqðu, enda er hér
engin bygging hærri en 20
eru um 20 ár síðan hann var
skotinn til bana. Hann hefði
bæði haft kappið og mælskuna
til þess.
• ,;Éf hann heíði verið sam- ;
tímamaður! Hitlers í Þýzká-
landi‘‘, sagði þessi sami maður 5<cw Orleans.
við mig, „hefði, Hitler aldrei •
árengjafata og herra-
buxnaefni, dragtaefni.
Vei'&lunin
FUAM
Klapparstíg 37, sími 2937.
Þannig eru niörg húsin í franska hverfinu —
Vicux Cárré."
Léréft
hvítt 90 cm, br. á 12,80 og
10,80 mtr.
blátt 130 cm. br. á 14,10
mtr.
Drengjafataefm
tvíbreitt á kr. 68,00 mtr.
Greiðslusloppar
síðir á aðeins 90,00 kr.
>5 3
Skólavörðus.tíg 8.