Vísir - 12.08.1954, Blaðsíða 5

Fiimntudaginn 12. ágúst 19'54.
VÍSIR
gera
sóknir á áfengisvenjum og áhrifum.
Verja stórfé til þeirrá á ári hverju.
Fela serlrœðingum á ýmsam sviðnm
rannsókn þessa eriiða vandamáls.
Möfundur eftirfarandi greinar, dr. Ernest Lippa, er austur-
riskur að uppruna og starfaði hann fjölda ára í Kína, m. a. við
sjúkrahús kommúnista, er þeir höfðu Iagt norðurhéruð lands-
ins undir sig. Gefur hann í greininni góðla innsýn í hugsunar-
hátt Kínverja, sem er svo frábrugðinn hugsunarhætti vest-
rænna manna, að þar er ekki hægt að gera neinn samanburð.
þegar athuguð eru liin ólíku
sjónarmið sem fram koma í þess-
ari sögu, verður það skiljanlegra
hvernig á því stendur, að Vest-
urlanda- og Austurlandabúar
geta ekki komið sér saman um
nokkurn skapaðan hlut, að heita
má.
Trúboðsfélagið (sem hafði
sjúkrahúsið, þar sem ég starf-
aði) átti sér söfnuð kínverskra
manna í grenndinni. I söfnuðin-
um var kaupmaður, sem ég
verzlaði oft við. Dag einn kom
ég sem oftar í búðina og keypti
eitthvað og kom þá kaupmaður-
inn gamli að máli við mig. Hann
spurði hvort ég gœti séð af
mínum framúrskarandi dýr-
mæta tíma til þess að ræða um
visst málefni við sinn lítilmót-
lega son. Hann kvað þetta geta
verið til góðs fyrir sjúkrahús
mitt og aðeins af þeirri ástæðu
dirfðist liann að bera fram svona
svívirðilega bón. Ég svaraði að
tími minn yrði aldrei svo dýr-
mætur, að ég gæti ekki sam-
stundis sinnt hans frábæra syni.
Ég gæti ekki varið mínum einsk-
isnýta tíma til neins, sem væri
mér meiri heiður.
Erindið borið upp.
Mér var fylgt inn í herbergi
bak við búðina og boðið til te-
drykkju. Sonurinn tók þá fram
dálitinn böggul, lagði hann fyrir
framan mig og bað mig að nota
innihaldið til hjálpar fátækum
sjúklingum. Ég gerði nú nokkuð
sem var mjög ókurteislegt — ég
opnaði böggulinn strax, af því
að ég var svo forvitinn. f honum
var mikil fjárupphæð og hér um
bil tuttugu hylki af lyfi, sem
læknaði sárasótt. Ég taldi pen-
ingana og varð steinhissa á því
hvað þetta var stór gjöf. Verzlun
þeirra hefði ekki gefiö þctta af
sér A þrem eða fjóruih mánuð-
um. Auk þess var engin ástæða
til þess að þeir ga'fi sjúkrahús-
inu slíka; gjöf. Og svo meðala-
hylkin? Ég vildi fá skýringu á
þessu og ég fékk liana.
Nolckru áður en ég korh í búð-
ina hafði komið þangað hátt-
settur herfpringi og keypt eitt-
hvað. En jafnskjótt og hann var
farinn, sá pilturinn að hann
hafði skilið eftir böggul. Hann
tók böggulinn og hljóp á eftir
hci-foringjanum, en hann var þá
horfirin úr augsýn. Pilturinn
þorði ekki nð vera á burtu úr
b.úðinni, hann var hræddur um
aÖ þjófar hlypi þá á brott með
citthvað af vörunum.
Vildu ekki
halda peningunum.
Pilturinn opnaði síðan böggul-
inn til þess að vita hvört nafn
eiganda stæði þár ekki; En þðg-‘
ar hann sá hina miklu fjárupp-
liæð varð hann hræddur og faldi
böggulinn á öruggum stað.
„Faðir minn og ég erum kristn-
ir menn,“ sagði sonurinn að
lokum, „og við viljum ekki
halda peningum, sem við höfum
ekki unnið okkur inn með heið-
arlegu móti. Gerið svo vel að
þiggja þetta."
Ráðvendni af þessu tagi þótti
mér í meira lagi undarleg. Ég
skildi hana ekki.
„Hvers vegna skiluðuð þið
ekki réttiim eiganda bögglinum?
Kom Iiann ekki aftur til að vitja
Iians? Getið þið ekki fundið
manninn?" spurði ég.
þeir sögðu mér, að þegar fað-
irinn hefði komið aftur í búðina
um kvöklið hefði þeir orðið á-
sáttir íirri að kannast ekkert við
böggulinn. Og þar sem lyf voru
með peningunum sýndist þeim
bezt að gefa sjúkrahúsinu allt
saman. — Herforinginn kom
svo moi’guninn eftir og spurði
eftir bögglinum, og þóttust þeir
þá ekkert við hann kannast, því
að það höfðu þeir orðið sam-
mála um kvöldið áður.
Talað eins og við barn.
„Hversvegna skiluðuð þið eig-
andanum ekki bögglinum?
Hversvegna gerið þið ekki það,
sem liggur beinast við og ein-
faldast er, í stað þess að létta á
samvizkunni eftir þessum króka-
leiðum?“
þeir litu hvor á annan með
svo einkennileguni svip, að ég
sá að þeir álitu mig vera viti
mínu fjær. Jfeir tóku síðan að
útlista aðstöðu sína fyrir mér,
hægt og greinilcga, eins og þeir
væru að tala við barn.
Jlað vildi svo hcppilega til að
herforinginn hafði farið í marg-
ar búðir og mundi ekki hvar
hann liafði skilið böggulinn eft-
ir. Og pilturinn fullvissaði liann
um að hann hefði komið tóm-
hentur til þeirra. Hershöfðinginn
tortryggði þá, en gat ekki sann-
að neitt og fór síðan. En hann
var ekki myrkur í máli um það
hvernig hann skyldi ná sér niðri
á þeim, cf þcir licfðu logið.
„Eg skil þetta ckki enn,“ sagði
ég. „Hvcrsvegna skiluðuð þið
ekki bögglimun? ]Jið hafið lík-
lega freistast til að halda pen-'
ingunum, cn séð ykkur um hönd,
eftir á.“
þeir neituðu því , lmrðlega.
petta var allt gert í sjálfsvarn-
arskyni. I-Iefði þeir kannast. við
að hafa haft peningana heila
nótt, gæti horforínginn lálið svo,
sem niikið vantaði á upphæðina.
Hann hefði getað notað það til
að kúga þá til fjái’útláta. Hann
heföi getað heimtað af þeim
stórar skáðabætur; Eða selt. þá
lögreglunni'Phendur.----
Nú skildi ég þá. þegar lög-
reglan hefði náð tökum á þeim
— hvort sem um sekt eða sak-
leysi væri að ræða ■— þyrftu
þeir að greiða stórkostlegar
mútur til þéss áð lósna úr fag-
elsinu. þcii' h'efðumisst búðina
sína og ættingjar þeirra orðið
að láta. aleigu sína til þess að
hjálpa þeim.
ÆtlaS handa — íátækum.
Eg bauðst til að skila sjálfur
bögglinum. Mér fannst það væri
óhætt. Eg var alveg viss um að
hvorki herforingjar né lögregla
myndu ráðast í það, að beita
mig íjárkúgun. Ekki voru þeir
feðgar vissir um það. Og þó svo
væri töldu þeir þá lilið ófæra.
Ég væri læknir í sjúkrahúsinu
og þeir í sama söfnuði. Herfor-
inginn gæti lagt saman tvo og
tvo og svo myndi hann látadög-
regluna taka þá fasta. Nei, það
var ekkert liægt að gera netna
það sem þeir höfðu lagt til. Eg
þekkti ekki hermenn cins vel
eins og þeir. — Feðgarnir voru
nú orðnir svo hræddir að þcir
gleymdu kurteisisvenjum sín-
um. — Eg sá að þeir iðruðust
þess sáran að liafa gert mig að
trúnaðarmanni sínum. Eg vildi
þá ekki áuka áhyggjur þeirra og
féllst á að nota peningana handa
fátækum.
þeir áttu ekki nægilega sterk
orð til áð lýsa þakklæti sínu.
Fór svo að lokum, að það lá við
mér fyndist þegar ég.kvaddi þá,
að ég hefði gefið þeim stórgjöf
en ekki öfugt.
En ég var ekki ánægður mcð
þessi málalok. Svo vildi til, að
lögreglustjórinn þarna átti mér
gott að launa. Eg þóttist viss um
að ég gæti fengið aðstoð hans
og ráðleggingar án þess að koma
kaupmarininum og syni hans í
vandræði. — Eg átti þó cnn ým-
islegt ólíert um Kína.
Heilræði lögreglustjórans.
þegar ég lagði málið fyrir
hann, horfði hann á niig eins og
hann áliti mig algeran fávita.
Hann réð mér til að nota pen-
ingana eins og mér hefði vorið
sagt. Hann sagði, að ef ég reyndi
að koma peningunum til skila,
myndi ég lenda í slíkum vand-
hjálpað mér. Og ég yrði að borga
miklar mútur til þess að losna
úr klípunni.
„Hagið yður ekki eins og ílón-,“
svo mikil, að hún getur ekki
verið heiðarlega fengin af nein-
um herfoi'ingja. þetta er annað
livort stolið fé eða mútufé og
herforinginn myndi amiað hvort
sóa því í fjárhættuspilúm eða
með lauslætiskvendum. Ef þér
lialdið peningunum vei'ður þeim
varið til góðs.“
Iiann sagði enníremur, að vildi
ég ekki peningana gæti ég að
vísu fengið sér þá í hendur.
En það sagðist hann hreinskiln-
islega játa að hann myndi nota
þá sjálíur — hann ætlaði ekki að
hætta sér í það að fara að tak-
ast á við hermannastéttina. það
mætti náttúrlega afhenda þá
íylkisstjóranum, en þeir mættu
eins vel lenda í sínum vasa og
lians.
Hann þakkaði mér fyrir að
hafa auðsýnt. sér þann sóma að
leita til sín í jafn vandasömu
salan hafði aukizt. Virtist áfeng--
isneyzlan almennt þvi ekki hafa.
minnkað við opnun búðarinnaiv
en drykkjusiðimir höfðu breytzfr
til muna og til hins betra.
Rannsóknir, sem gerðar vonit
á drykkjusiðum Lappa, leiddui
svipaðar niðurstöður í ljós. Ein--
angrun og crfiðleikar við öfluix-
áfengis virtust alls staðar hafa.
óhollari drykkjusiði í för meðf*
sér, þótt lieildarnotkunin værii
ekki meiri en þar, sem greiður*
gangur var að allskonar vínteg—
undum.
Afbrot framin undir áhrifunv
áfengis reyndust fleiri, þar serrfc
erfiðast var að afla áfengis. Var*
sú reynsla svipuð reynslu Norð—
manna, því að þar voru flest af—
brot undir ábrifum áfengis fram—
in á þeim stöðum, sem höfðua
héraðsbann.
Pekka Kuusi magister, sem er*
cinn af framkvæmdarstjórun>
áfengisverzlunarinnar í Helsing-
máli. það var aðferð hans til að fors og mjög áhugasamur, hvað>
segja mér liverskonar frámuna- tilraunir þessar snertir, telur
legt fífl ég væri, að trúa nokkr-
um manni fyrir svo hættulegu
.leyndarmáli. Áður en ég kvaddi
niinnti liann mig á, að gæta
fullkominnar þagmælsku um
þetta allt. það var óþörf við-
yörun. þegar búið er að segja
mér það livað eftir 'annað að ég
sé fífl, fer ég ekki að geipa af
þ-VÍ.
Bændunum bar saman um það,
að þegar þeir á annað borð héldu
drykkjuveizlur, stæðu þær aldrei
skemur en 5—(i klukkustundir
og oft lengur. Drykkjan var mis-
jafnlega mikil eri yfirleitt hóf-
lí-til eða 7—8 lítrar af heima-
brugguðu öli á mann auk ann-
ars áfengis.
jiegar þessum athugunum var
lokið, jopnaði áfengisverzlunin
útsölu á staðnum.
þegar hún liafði starfað um
heppilegustu lausnina á áfengis—
málunum vera þá að hafa létt.
vín og öl, sem allra víðast, tiB
sölu, enda liafi bæði blóðrann-
sóknir, og rannsóknir á hegðunr
fjöldans undir áhrifum áfengiia.
staðfest þá skoðun. Rannsóknir-
á hegðun manna undir áhriftiníi
áfengis gerði dr. Takala prófes-
sor, sem var starfsmaður Vinnu-
heilbrigðistofnunarinnar með að--
stoð dr. Markkanen o. fl.
Hópar i tilraunadrykkju.
Dr. Takala rannsakaði 60*
manns, allt karlmenn, og skipti-
hann þeim í 5—6 manna hóp„
þannig að hver hópur ætti sem
mest sameiginlegt í félagslegvt
tilliti. Hóparnir voru síðan látn-
ir drekka sig ölvaða, ýmist í öl£>
eða sterkum drykkjum,' þ. e.
brennivíni og koníaki blönduðvr
hríð, var aftur farið að rannsaka j saman.. Reiknað í hreinum vín-
drykkjusiði fólksins. Kom þá íjanda var áfengismagnið ná-
ljós, að drykkja léttra vína hafði kv
aukizt, en leynivínsala og
drvkkja allskönar vafasamra
lyfja úr lyfjabúðinni með 'öllu
horfið. Áhrif minnkandi sölu
lyfsalans komu greinilega í Ijós
í því, að hann gerði sér ferð til
Helsingfors, til þess að bjóða á-
fengisverzluninni lyfjabúð sína
til kaups!
Drykkjusiðir
fóru batnandi.
Héraðslæknirinn hafði oft orð-
ið að aðstoða menn, sem veikzt
liöfðu af áfengi, áður cn útsalan
köm. Slíkar aðgcrðir hurfu svo
að scgja.alveg, þegar hctri teg-
vindir voi'u á boðstólum, og salan
var frjáls. Ef bornar voru saman
sölutölur hinnar nýöpnuðu hvið-
ar og sala þcirra, sem þorpsbú-
sagði luvnn. „þessi fjárhæð er ar liöfðu skipt við, kom í ljós að
Þetta eru Ármenningarnir, sem- nýfarnir cru til Finnlands til
þess að taka þátt í frjálsíþróttamótum þar. Myndin er tekin
rétt áður en þeir stigu'upp í flugvél Loftleiða, sem flutti þá
til Kaupmannahafnar.
kvæmlega hið sama, livort senri
um var að ræða öl eða sterka á-
fengisblöndu. í finnsku öli ervri
3,6 prósent vínandi eða nokkrut
minna en t. d. í danska Tuborg-
ölinu, sem margir íslendingar,•
kannast við. í brennivínsblönd-
unni voru 32,5 prósent vínandi*
og var liún drukkin óblönduð.
Tilrauna„dýrin“ fengu í mestai
lagi rúmlega fjóra lítra af öli eða.
50 sentilítra brennivínsblöndu,
en í hvorum drykknum um sig"
voru rúmlega 150 grömm af'
hréinum vínanda. Skammturinn,.
sem menn fengu í einu, var ann-
aðhvort hálfur lítii öls eða 5-
sentilítrar brennivínsblöndu.
Blóðpröfin, sem tekin voru, eft-
ir að menn liöfðu drukkið í 100'
mínútur, sýndu að vínandapró-
mille blóðsins voru 78 þegar
di'úkkið var öl, en 87, þegar'
drukkin var brennivínsblanda,
höfðu menn þó neytt nákvæm-
lega saina vínandamagns í báð-
um drykkjunum, þegar blóðpróf--
ið var tekið, en öl er Íengur að'
blandast blóðinu en sterkir
drykkir. þótt vínandapromille
blóðsins væri. eins lijá öllvim,
sem þátt tóku í tilrauninni ‘vorvi
áhrif áfengisiris á niérin mis-
munandi. Ranrisóknir, sem gerð-
ar hafa vcrið á áhrifum áfengis
á dýr, Iiafa loitt liið sarna í Ijós,
nákvæmlega sama vínandatriagn
hefur mismunandi áhrif A ein-
staklinga, hvort sem um ketti,
löttur eða menn er að ræða.
Ræt um sömu mál
á sama stigi.
Dr. Takala lét tilraunalið sitt.
drekka öl 'í tvö skipti og brenni-,
vínsblöndu í tvö. þegar drýkk-
irnir voru farnir aðsvífa á menn,.
Framhald á 7. siðu.