Vísir - 16.08.1954, Blaðsíða 5

Mánúdágiim 16. ágúst 1954.
VlSIB
Djengis Khan — mesti drottn-
ari veraldarsögunnar.
Einræðisherra hins mongólska heims-
yeldis notaði aðferðir, sem menn
líkja eftir enn í dag.
Hver drottnaði yfir stærstaÞetta var eina leið hirðingjans
ríki, sem sögur fara af? — Var
Jtað Kínakeisari? Eða Viktoria
drottning? Eða hinir rómversku
keisarar?
Það var Djengis Khan. í
Evrópu hefir yfiifleitt verið lit-
ið á hann sem ruddalegan mann,
drápara og bófa, en menn hafa
ekki vitað mikið um hann.
Söguritun hefir á síðari árum
verið gefið að sök, að hún meti
meira hernað en menningu —
en ekki hafa söguritarar þó
hirt mikið um að kynna sér ferí-
il Djengis Khan, eða eftirmanna
hans, þeirra Kublai Khans og
Tamerlans.
En fyrir skömmu er komin
út ágæt bók, þar sem tekið er
glöggt á efninu. Er hún um
Djengis Khan og hið mongólska
til að drottna yfir gömlum
menningarþjóðum. Hann gerði
þær svo frávita af skelfingu, að
enginn þorði að hreyfa sig þegar
Djengis Khan var farinn burt
Það var aðeins hersnilli, stjórn-
snilli og vilji drottnarans, sem
gat haldið svo víðlendu ríki
saman.
Gula hættan vofði yfir.
Djengis Khan lagði vegi
og sendi hraðboða í allar áttir
og fylgdist þannig vel með öllu,
sem gerðist í Asíu. Enginn af
eftirkomendum hans stóð hon-
um á sporði. Praktin óx og
menningin, en valdið rénaði.
Þó vofði gula hættan margsinn-
is yfir Evrópu. Þeir íjiktu lengi
í Ungverjalandi og 1241 brutu
þeir niður hliðið að Mið-
heimsveldi og höfundurinn er Evrópu er þeir mörðu sundur
Michael Prawdin.
Prawdin er skarpskyggn á
sögu og lýsir vel hernaðarsnilli
og stjóiinsnilli Djengis Khans
og eftirmanna hans og er furðu-
]egt hversu mikið hann veit í
rauninni um þessa hjarðmenn,
sem áttu heima langt inni í
Asíu á 13. og 14. öld. Djengis
Khan var sjálfur furstasonur,
en er faðir hans dó, var hann
gerður útlægur. Hann var ein-
mana ungur maður, vinafár á
gresjunum og íéttdræpur. En
hann var hugprúður og of-
dirfskufullur og safnaði að sér
liði — það var dálítill hópur,
á að gizka 50 menn. Það var
vísirinn að hinum mikla her
hans, sem líklega hefir verið
harðfengasti her í Asíu allt
fram á vora daga.
Mikill sjórnsnillingur.
Síðar, þegar hann sigrhði
hvern, sem fyrir var, kom í
ljós, að hann var framúrskar-
andi stjórnsnillingur og frábær
herforingi. Aðferðir þær, sem
hann notaði sér voru á nútíma-
vísu. Hann hafði njósnara víðs-
vegar. Furstarnir í Evrópu
vissu varla að hann var til, en
hann vissi allt um þá, aldur
þeirra, berstyrk þeirra og
skyldleika innbj^rðis. Hverjar
veilur þeirra væri og hveúnig
mætti nota sér þær. Hann bjó
í flókatjaldi á sléttum Asíu og
þar lagði hann áætlanir fyrir
bardaga langt í burtu, ákvað
dagleiðir fyrir her sinn og hvar
væri heppilegastir vígvellir til
að sigra íjíki,, seni voriji í . þús
und kílómetra fjarlægð.
Grimmd hans hefir verið
annáluð. Og hún var óygg'jandi.
Þegar hann hóf herferðir lét
hann þegar í upphafi eyði-
leggja stórar menningarborgir
og drap þúsundir manna. Þrjár
voru þó tegundir óvina, sem
hann þyrmdi. Það voru: ungir
menn, sem neyða mátti til að
ganga í herinn og hjálpa til að
sigra sitt eigið land, ungar kon-
ur, sem gátu alið börn og allir
listamenn, hugsuðir og hand-
verksmenn. En eyðileggingin
var ekki aðaltilgangur hans.
|hina þýzku riddara við Liegn-
itz. En sigrinum var ekki fylgt
eftir. Það hefði Djengis Khan
þó líklega gert. Það var tilvilj-
un að Evrópa komst undan.
Hinn síðasti af þessum miklu
stjórnendum vaþ Tamerlan. hins rússneska ríkis.
Eíkið vai' að liðast sundúr, en
honum tókst því nær að sam-
eina það 200 árum eftir daga
Djengis Khans. Það tókst þó
ekki, dauðinn tók hann áður en
markinu var náð.
Öldum saman hefir honum
verið sungið lof í Asíu og
Moskvu. Keisarana dreymdi
um að framkvæma afrek hans
og núverandi stjórnendur í
Moskvu gera það máske líka.
Þeir hafa svipaðar hugmyndir
og Djengis Khan og Tamerlan:
Það að sigra allan heiminn •
og aðferðirnar eru líkar. ..
Það var eins þá og nú.
Með nauðung og loforðum
beittu þeir æskulýð sigraðra
landa fyrir sig. Notuðu tækni-
menntaða menn hámenningar
þjóða til þess að fullgera fyrir
sig ný flókin tæknivopn. Tóku
með kostum og kynjum fram-
andi ferðamönnum, sem aðeins
komu til að hylla þá, höfðu
titygga njósnara í öllum lönd-
um, en bældu niður allar til-
raunir til svika með miskunn-
arlausri grimmd. Þess eru dæmi
að framandi stjórnarherrar,
sem boðið var að koma, voru
fluttir úr tjaldi sínu liðin lík,
ef það var heppilegra fyrir
stjórnmálaáætlanir Mongól-
anna.
Það var því ekki ónýtt að
Moskva fékk að vaxa fyrir náð
Mongólanna og varð miðdepill
Og hvar sém þínum óskabömum
er:
með ógn í myrkvað hlekkjádýki
steypt,
við þeirra forn er fjöregg þjóð-
ar keypt
og frelsisþytur yfir löndin fer.
Dýflissa þín, svo heljarköld og
hljóð,
er lielgur staður, gamla Chillon-
höll!
í hellugólfið glöggt má kenna
slóð,
verið kommúnisti og ort ofurlít-*-
ið úni'þá pólitík, en með svip—
uðum árangri og aðrir, semb
reynt liafa. Sorglegt að vita. Em
livað um það, Kristján frá Djúpa-
læk er gott skáld og góður ís—
lendingur og hann er mjög*
skemmtilegur maður. Hann ei*-
náskyldur Kristjáni Jónssyni*
Fjallaskáldi og nauðalikur hon—
um í sjón.
það er bersýnilegt, þegar mað-*-
Ur les í lotu allar bækur Krist—
jáns, að hann er 1 stöðugri fram—
sem gengið hefði barn um bjarta! fðr, en fer hægt fram. Hanm
mjöll. mun því eiga langan þroskafer-
Bonnivard þessi spor i steininn
tróð!
Brá valdsins grimmd til guðs
þau liggja öll.
Tvær nýjar Ijóðabækur.
HelgiHálfdánarson: Hanðan
um höf. Ljóðaþýðingar.
Útgefandi: Heimskringla
1953.
þessi bók er sögð uppseld. Hún
hefur því fundið greiðan farveg
þangað, sem henni var ætlað: til
fólksins í landinu. Og svo góðum
gesti fagna ekki Ijóðvinir ís-
lands dag hvern, heldur aðeins
nokkrum sinnum á ævinni, því
að fáum er gefið að yrkja snilld-
arlega og enn færri að þýða svo
erlend Ijóð, að þau nái á sama
liátt eyrum okkar hér og þau
náðú annarra eyrum þar.
þegar um íslenzka Ijóðaþýð-
endur er rætt, eru þeir oft til-
nefndir sem stormeistarar i fag-
inu Steingrímur, Matthías, Ein-
ar Ben. og Magnús Asgeirsson.
Hér eftir fyllir Helgi Hálfdánar-
son vissulega þann flokk, íþi'ótt
bans er frábær nú þegar, hann
hefur sigrað í fyrsiu atrennu, ég
las;sum ljóð hans furðu lostinn.
En lVvernig sem á því stendúr,
hefur Helgi valið Ijóð sín öll af
blöðum liðinna alda, engin úr
okkar tíð. Eg vona að það bendi
til þess, að á eftir fylki hann liði
samtiðarskálda óg sé nú aðeins
•stundar hið, (liiyj hörpnr þéirra
kliða í eyrum okkar frá opnp,m
ríýrrar bókar handan um höf.
Kv.æðin í Handan «m höf eru
flest af ljóðrænum toga spunn-
in strengjaspil fremur en lúðra-
blástur, og er því betur þýtt því
lýriskara sem frumkvæðið er.
Af þeirri gerð eru öll kvæðin frá
Austurlöndum og skal hér tekið
sýnishorn eftir persneska skáld-
ið Hafiz (d. 1389).
i Ég cr ei Iengur.
Ég er ei lengur. ,þ.íf miít .hvarf.
í logum ástar minnar burt,
og askan hljómlétt út í bláinn
sveif
og féll — svo föl og mjúk
að fótum þér.
Ó stígðu liægt — mitt hjarta lif-
ir enn.
Annað sýnishorn eftir Kínverj-
ann Li pó (d. 762).
Næturskin.
Hjá hvílu minni um miðja nótt
sér mánageislar leika.
Mér fannst í svip ég liafa horft
á hrím um akra bíeika.
Ég lyfti höfði hægt og sé
á hinmi mánann skína.
'Ég halla mér og hugur ber
mig heim í ættbyggð mína.
Handan um höf flytur nýja
þýðingu á Rúbajat (áður hef ég
lesið fjórar) og liggur nú við að
manni finnist vorum gamla sálu-
félaga, Kajam, gert of hátt und-
ir höfði, og að hinar 75 ferhend-
ur hans í þýðingum þeirra Ein-
ars Benediktssonar og Magnús-
ar Ásgeirssonar hefðu mátt 'í angri og synd,
il fram undan, svo fremi semi.
honum sjálfum auðnast að>*
þreyja af þorrann, það er hugs—
anlegt að hann verði stórskáld,.
því að satt að segja eru beztua
kvæðin hans perlur. Hér er einí
Jafntefli við GuS.
Ef liíði ég ei til að lofsyngja nafrt
þitt
í ljóði og mynd,
og óttast þig reiðan og ákallai.
náð þinaU..
Heimurinn breytist, en svo
lítið breytast mennirnir, að bæði
þessi ljóð gætu eins verið ort í
dag, uin ástina og heimþrána. kvæðum, ekki fremur en flugna-
nægja okkar kynslóð. Aldingarð-
ur erlendrar ljóðlistar er svo stór
og fjölbreyttur og okkur íslend-
ingum svo lítið kunnur, að ekki
þyrftu okkar örfáu úrvaldsþýð-
endur að ganga hver í annars
slóð og lesa sömu rósirnar, þó
að litfi'íðar séu og angan þeirra
Ijúf.
Kristján frá Djúpalæk:
þreyja má þorrann. Kvæði.
Útg.: Sindur h.f. Akureyri.
1953.
Nafn þessarar bókar er ekki
valið út í bláinn, höfundurinn
birtir í því lífsskoðun sína, boð-
skap sinn til mannanna. þorrinn
er í vitund þjóðarinnar svartur
af myrkri, hvítur af snjó, hel-
blár af gaddi, og sumum verða
dægur hans nokkuð löng. það
er fallegt af ungu skáldi að gefa
fimmtu Ijóðabókinni sinni nafn,
sem felur í sér huggun til handa
þeim, sem dimm og hörð tíð
níðist á, í stað þess að beina að
þeim heimsþekilegu kuldaglotti
og hylja sig síðan í atómljóða-
reykskýi. Guð blessi Kristján frá
Djúpalæk. þar með er ekki sagt
að öll kvæði hans séu mei'kileg-
ur skakiskapui', það er nu öðru
nær, sum þeirra eru lítið annað
en liðlegt rim, næstuni því sama
og ekki neitt, en ég tck það fram:
það or.ekkert l.jóð í þessum litlu
og reisa þér musteri, færa þéir
fórríir,.
hve fátt sem ég skil,
og vei'ja þinn málstað og víkjaí.
þér böm mín,.
þú værir ei til.
Og værir þú ei til að hlusta fra
hæBumt.
á hjarta mitt slá,
og veita mér huggun og verjai.
mig fallií
og vekja mér þrá,
og sefa minn ótta við eilífam
dauðat
í afgrunnsins hyl,
já, værir þú ei til að vaka méi’-
yfiri
ég væri ckki til.
Iig veit að ckki mundi öllurrí.
kvæðamönnum þykja mikið til
þessa Ijóða koma, þó að mérr
finnist það, þeim þykja kannskí
fallegri Andrarímur. Við því er)-
ekkert að segja, ekki var ég að>
lasta þær.
Guðmundur Daníelssoa.
THKICHI.OR-HREINSUM
BJ@R©
Sólvallagötu 74. Sími 3237.
BurmahliA 6.
Til meiri afreka rná þó vafa-
laust telja þýðingarnar á kvæð-
um 19. aldar skáldanna ensku,
svo sem hinu guðinnblásna ljóði
John Keats „Til ílæturgalans"
og Ijóði Percy Bysshe Shelleys
„Skýið", enda er hér um að ræða
hátindaríá í enskri Ijöðagei'ð á
1 öldinni sem leið.
Byron hefur áður vcriö þýdd-
Ur á islonzku niiklu meira en Ivö
sfðast talin skáld, cn ekki get ég
stillt mig um að þakka Helga
Hálfdánarsyni sérstaklega fyrir
þýðinguna á hinu
ljóði Byrons um frclsið, „Í
Cliillon-kastala", og leyfi ég mér
að birta það hér í heild:
þú
frelsisást, sem fjötur engan
ber,
um fangans múr þinn ljónii
bjartast skín,
því þar er geiglanst. hjarta há-
borg þín,
sem hreinni . tryggð er aðeins
bundið þér.
suði utan við gluggann manns.
En hér og þai' í bókinni eru á-
gæt kvæði, frumleg að b.ugsun
og fimlega o'rðuð. I-Ieilsteyptast
þeirra allra er iíklega kvæðið
„Jafntefli við guð“, og það ætla
ég að birta í heild með þessum
líinun til þess að gefa lesendúnl
Vísis gott umhugsunarefni og
sanna 'þeim livað Kristján er
snjall þegar bezt lætur. En fyrst
ætla cg að minnast á nokkur
fleiri atriði í skáldskap hans.
það er einkennilegt — og nú
vængjaðaj er lang't siðan ég tók eftir því i
bókum Kristjáns — hann yrkir
betur cn aðrir menn um snögg-
an og voveiflegan dauða: Morð.
Ég man eftir þrem kvæðum af
því lagi. „llvers vegna ?“ spurði
ég Kristján, og Kristján svar-
aði: „Ég var myrtui' í fyrra jarð-
lifi."
það e’r svö. Kristjári er guð-
spekinemi, svo þessi ummæli
þurfa ekki að koma neinum úr
jafnvægi. Kristján hefur einnig
Vogabúar!
Munið, ef þér þurfið að
auglýsa, að tekið er á móti
smáauglýsingum > Vísi í
Verzlun Arna J.
Sigurðssonar,
LaBBgiioItsvegi 172
Smáauglýsingar Vísis
eru ódýrastar og
H’ótvirkastar.