Vísir - 04.09.1954, Blaðsíða 5

l.augardaginn 4. september 1954
V ? S1R
21**
Sitfuni JlMtitlsiuind:
Snmardagar í æskn iiiiimi
Berfiskuininningar f rá Sjólandi.
Höfundur eftirfarandi rit-
gerðar, Sigurd Madslund, er
taiinn nieðal beztu skálda
Bana af yngri kynslóðinni.
Hann er 35 ára gamall,
fæddur í Danmörku og á þar
heima, en er íslenzkur í
móðurætt, systursonur Sig-
urgeirs heitins Sigurðssonar
biskups. Sigurd hefur verið
hér í nokkrar vikur ásamt
konu sinni og móður, en fer
í dag til Danmerkur. Grein
þessi var ílutt sem erindi í
' útvarpið síðastliðið mið-
vikudagskvöld.
Ótalmargar minningar á eg
um sumardaga sem eg lifði
fyrrum. Oft voru þeir hver
öðrum líkir. Eg vakna. Sólin
skín á trégólfið. Það glampar
á það þar sem fernisinn er
óslitinn af. Flugur suða á
gluggakarminum við opna rúð-
una. Andvarinn tekur í glugga-
tjaldið og veifar því inn í stof-
una og blærinn sem í senn er
hlýr og svalur, þvær mér í
framan.
Hvaða ár gerðist t*tta, og
hvar var eg staddur. likki veit
eg það, enda má það einu gilda,
þá var eg ungur, frá átjánda
ári til tuttugasta og fimmta,
og þetta gerðist í Danmörku, á
norður Sjálandi og líklegast í
Rungsted.
Eg ligg þarna í rúmi mínu
í björtu veðri á sumarmorgni,
teygi mig, anda djúpt að og frá.
Mér er heitt í hamsi og þó svalt,
líður vel og þykist fær í flestan
sjó. Eg sparka í rúmgaflinn og
tek höndum um rimlana höfða-
gaflsmegin og ýti fast á svo
vöðvarnar í baki, á herðum og
handleggjum kreppast en blóð-
ið streymir til hjartans svo mér
sortnar fyrir augum. Skuggar
af blóðkornum þjóta um
nethimnu augans.. Svo sleppi
eg tökum og fer að horfa út í
daginn. Hvað er það af draum-
um sem að mér sækir, meðan
flugurnar sveima og suða og
fólkið í húsinu fer á kreik.
Hvað er það sem unglingsmanni
verður helzt hugsað til svo engu
sé sleppt. Ætli það séu ekkj
stúlkurnar, já ætli ekki það?
Eg velti mér nú á allar hliðar
í bólinu mínu og sezt síðan
framan á, nudda stýrurnar úr
augunum og strýk framan úr
mér leyfarnar af syfjunni, mig
svíður í andlitið eftir allt sól-
skinið í gær. Síðan sezt aftur
að mér syfjan svo eg get ekki
haft mig upp, en dreymir eg sé
úti á víðu hafi björtu, í opn-
um báti. Þar sit eg nakinn nið-
ur að beltisstað og held um
istjórnvölinn. Eg er einn. Er
eg úti á Miðjarðarhafinu, eða
hvar er eg staddur? Einhvers-
staðar í fjarska sér til fjalla.
Sjór, fjöll, og sólskin. — Þetta
eru mínar virktavinir. Löngu
áður en eg hafði nokkurt fjall
séð hafði eg fengi slíkt dálæti
á fjöllum. Oft kom að mér
sárasta eftirsjá eftir fjöllum og
úthafi, þegar eg var stálpaður
unglingur. Var þetta ættareðli,
sem sagði til sín, var hið fjöll-
ótta móðurland mitt ísland, að
seiða mig til sín? Og mundi
ekki blóð margra ættliða af
fiskimönnum og sjófarendum
renna mér í æðum, svo að það-
an sé mér kornin þráin til sæ-
fara? Var eg slíkur ljósvinur
vegna þess hve áfátt er birtu
í ættarlandinu? Hér sit eg
unglingsmaður á sængurstokki,
stíg fótum á volgt trégólf og
er að dreyma um úthaf, fjöll
og sólskin. Þá rekst fluga á
hausinn á mér, harkalega,
ærist af heift, ólmast fyrir
framan hægra eyrað á mér
með þeim mestu óhljóðum, sem
fluga getur látið frá sér fara,
unz eg ærist af heift sjálfur,
fæli hana frá mér í vonzku og
fer svo út til að þvo af mér
syfjuna í volgu vatni.
Sumardagar í æsku miirni.
Þá var heitt í veðri og þá skein
sólin glatt. Eg man þá morgna
er eg var á vakki á malbornurn
þjóðvegunum á Norður-Sjá-
landi, og ilmur í lofti frá görð-
unum með fram vegmutn, bý-
flugur su.ðandi yfiv opnum
blómvörum og suðið sameinað-
ist birtunni og tíbránni í loft-
inu. Hjartslátturinn örvaðist
af eftirvæntingu og tilhlökkun.'
Eg gekk stefnulaust og komst
inn á götuslóða, hann var
sundursprunginn af þurrkinum.
þar skriðu svartar bjöllur fyrir
framan tærnar á hvítu skónum
mínum og maurar upp eftii
skálmunum á buxunum mín-
um. Eg rakst á einn og einn
dauðan fugl, étinn af maurum
og öðrum kvikindum. Á slíkurn
dögum fékk dauðinn ekki náð
taki á taugum mínum til að
leika á þær lagið sitt hið skelfi-
lega, sem þær ýla og ýskra
undir. Þá var dauðinn sjálf-
sagður hlutur, það lá við að
hann væri líf en ekki dauði.
Á meðan eg er að fara um
þennan veg finnst mér náttúran
öll verða að einu stóru tákni
og ég hluti af því. Allt sam-
einast í þessu tákni, sólin, dýr-
in, grasið, landið.
Já, sveitin. Mér hafa aldrei
geðjast borgir, en sveitin
geðjast mér. Sveitin, það er sú
lifandi náttúra. Hvenær sem eg
finn að eg hef gras undir fót-
um, er sem eg givðist megin-
gjörðum, eg, sem þó er fæddur
og upp alinn í stórborg. Er eg
slíkur sveitavinur vegna þess
að faðir minn var af józkum
bændum kominn í marga ætt-
liði, er það þess vegna sem mig
langar alltaf upp í sveit, og til
þess sem í sveitinni grær, þess
vinur: er eg. Því er það að þá
er egngeng í gegnum þennan
grasakur um hásumar ný-
sprottinn unglingur, þá finnst
mér eg að sönnu vera sveita-
maður, og þetta er vissulega
engin ímyndun, þetta breiða
bak, þessir stinnu hnúar og
þetta dræma göngulag, þetta
er það, sem eg hef af lang-
feðgum mínum, hinum józku
bændum, en hitt, útþráin og
dagdraumarnir, þráin til hafs
og fjalla, er ugglaust arfur frá
íslendingum, sem eg ef kominn
af, aftur genginn í mér.
Eg fer að horfa yfir engið.
Það, er hitatíbrá yfir grasinu og
höfgur ilmur af smáranum. Eg
fer út af götunni og veð út í
grasið. Við það kætist eg allur
og kvikna við, fer að henda
mér þúfu af þúfu, geng upp á
hól og allt er kafið í grasi, eg
leggst þar á bakið og fer að
horfa upp í himininn. Stinn
strá stingast gegnum skyrtuna
mína og kitla mig. Andvarinn
er hlýr og þægilegur. Eg horfi
á himininn þangað til mig fer
að sundla af allri þessari birtu.
Eg skjmja ekki jörðina framar
og finnst eg ekki hvíla á neinu,
heldur finnst mér sem eg svífi
og sé kominn inn í eilífð. Eg
rétti út handteggina til flugs
eins og vængi. Síðan flýg eg.
Eg flýg eins og Eros, sem flýg-
ur upp af Venusfjallinu. Þá
stöðvast flugið og eg kemst
aftur í samt lag. Stráin stinga
mig lystilega, og ylnum, sem í
moldinni býr, andar að mér
eins og komi hann úr hlýju,
röku móðurskauti. Mér rennur
í brjóst, og á meðan þykir mér
sem eg fljúgi upp og hlýir
vindar lyfti mér. Eg stefni
beint á sólina, þyrlast gegnum
bláhvítan geiminn í áttina til
þessa logheita hnattar.
Eg þýt á fætur sveittur og
brenndur af sólskininu, það
svífa svartir blettir fyrir aug-
um mér og eg staulast heim
máttdreginn til að borða morg-
unmatinn í þessari svölu,
skuggsælu stofu, þar sem e£
hef ágætan matfrið.
Já, sumardagar í æsku minni.
Þetta voru árin eirðarlausu,
því það fylgir æskunni. Ætíð
var eg á sveimi í einhverjum
garðinum. Drjúg er stundin frá
hádegi til nóns, og þá er heit-
ast. Þá er sofið á bæjunum í
sveitinni. En eg geng um garð-
inn minn léttklæddur eins og
Afríkani; þeldökkur á kropp-
inn og sveittur. Undir ávaxta-
trjánum er svolítið skuggsælt,
en þó er lítið svalara þar. Eg
er á einlægu íði um garðinn
eins og sá skógarguð, sem týnt
hefur hljóðpípunni sinni. Það
er þögn úti og inni og allsstað-
ar nema í sjálfum mér. Hjartað
slær þungu og hörðu slögin sín.
Eg fer yfir í matjurtagarðinn
bak við húsið, gái að tómötun-
um og stikilberjunum, ribsinu
og sólberjunum. Allir hlutir
taka á sig einhverskonar konu-
mynd fyrir augum mínum. Svo
verð eg þreyttur á þessu randi
og fleygi mér í garðstól og fer
að bera mig að reyna að lesa,
stritast við að handsama það
sem vitrir menn kalla andann,
en líkaminn heimtar að fá að
sitja í fyrirrúmi í þvílikum
hita. Eg verð heimskur, en
jafnframt ergilegur og illur í
skapi eins og naut sem togar
í tjóðrið, plágað af flugum og
ofstopa sínum. Loks get eg
ekki setið kyrr lengur, en næ
mér í buxur, skyrtu og baðföt,
hrifsa reiðhjólið mitt úr
geymslunni, sezt á bak því og
er óðara kominn langan veg
út á þessa mjúku dökku mal-
biksvegi, þar sem tíbráin iðar
í megnum tjöruþef.
Fyrst stefni eg til skógar-
ins og ríð inn í hann. Þar eru
krókóttar götur með breiðum
Sigurd Madslund.
rásum eflir rigningarlækina,
þeir skerast í odda og þarna
inni milli stofnanna er svo svalt
að svitinn kólnar á mér en
jafnheitur er eg innvortis fyrir
því og ríð hraðar og hraðar á
hjólinu mínu um þessar götur
milli trjánna. Greinar brotna
undir hjólunum með snöggum
skothvellum og þurrt laufið
þyrlast upp að baki mér. Inni
í skóginum er sægrænt í skím-
unni og skiptist liturinn á við
gula sólstafi, sem smjúga milli
fingraðra burknalaufa, en und-
ir þeim þjóta skorkvikindin í
felur inn í rökkrið, eða geisl-
arnir hitta fyrir litla tjörn og
þá glyttir í þetta blágræna
ferskvatnsauga í skógarbotnin-
um dökkum og dimmum.
Hér ríð eg hratt og léttilega
úr Ijósi í skugga, úr skugga í
Ijós. Sólin og skuggarnir af
laufinu teikna í sameiningu
myndir á vegginn, sem eg fer
um. Allar hafa þær þenna
yngismeyjarsvip, sem sífellt
sækir að mér, hvít brjóst,
grannleitt andlit, og hlæja við
mér. Háir fótleggir sem hverfa
með blænum.
Hér er engan mann að sjá, og
einveran þrýstir svo að mér, að
og tek stefnuna út úr skóginum
og út í sólbjartan sumardaginn.
Eg býst við að þessi skógur
liggi ofar en umhverfið, því
þegar eg ríð niður að sjónum
þarf eg varla að stíga í ístöðin,
svo mér finnst því líkast sem
eg sitji í svifflugu sem borin
sé af hafrænunni. Eg þýt eins
og kólfi væri skotið niður að
sjónum, en sólin skín mér í
andlit og bringu, sveifla mér
yfir strandveginn, yfir hinn
afmarkaða gangveg, stöðva
hjólið og læt það velta á hlið-
ina, fleygi mér svo á grúfu í
sandinn og styð enninu að
spenntum greiþunum.
Hérna ligg eg í hitanum og
er að hlusta á gjálfrið í öldun-.^
um, sem í sífellu eru að kóma
að. Mér finnst eg bráðna allur
eins og smjör á heitri köku.
Jafnframt kemur upp í mér
letin, sama er mér hvað fyrir
kann að koma, ekki stend eg
upp. Eg þykist vera orðinn að
húðlötum blámanni á Gull-
ströndinni, ellegar Spanjóla í
Mexikó úti við Flóann. Síðan
gufa eg upp og samlagast
mistrinu sem hvílir yfir núna
um nónbilið. Og þá þykir mér
sem eg sé ekki lengur staddur
á ströndum Sjálands, en vera
þó þar, en ekki fremur en á
hverri annarri heitri sólskins-
strönd, hvár í heimi sém er.
Sólskinið þurrkar út þessa ein-
staklingsveru, sem eg held að
sé eg, svo að eftir verður ekki
annað en ungur maður, semi.
hvílir á sjávarströndu. Ein-
kenni hefur hann varla nein.
Heldur er hann sem hver önnur
skepna skaparans, honum er
hlýtt og notalegt, hann er-
þyrstur og vífinn. Síðan ekkÉ
söguna meir. Eg velti mér vifp
og fer að horfa yfir ströndina..
Sólin speglast í björtum bylgj-
unum og ótal sandkorn úr
kvarzi og glimmer gneista.
Eg horfi yfir ströndina sem,
liggur frá suðri til norðurs,
breið flöt og björt eins ogf
þornaður árfarvegur. Eg verS
suðrænn í huganum af öllura.
þessum hita og af að sjá alla
þessa brúnu líkami nakta,
liggjandi, gangandi, hlaupandi
og á kafi í tæru vatninu. Ungvs
mennirnir eru í þröngum bað-
fötum. Þeir eru langstígir og
hoknir í hnjánum, dimmradd-
aðir og hláturinn dimmur og
gjálpandi eins og öldur vii5
sand.
Stúlkurnar rétta frá sér fæt-
ur og handleggi svo að línarfc
frá fingrunu lendir á brjóstinu,
og frá tám að skauti. Þa5
glampar á hörundið. Þær sýn-
ast vaxnar upp úr baðfata—
bleðlunum.
Og hér sit eg í sandinum og
er að horfa á stóra stúlku, ljósai
á hár og hörund. Hörundið ber
lit af rafi og rjóma, með votfc
af súkkulaði saman við. And-
litið er ekki annað en mjúkur
ávali og blóðdropi í. Sá blóð-
dropi er munuiinn. Hún er S
blárri kápu og tviskiptum bað-
fötum gulum. Brjóstinn konia
undan þessum oflitlum höldum,
halla sér hvert að öðru og að*
birtunni. Annan fótinn réttir
hún beint fram en beygir hinu-
hvasst um hnéð. Þessi stúlka
vitrast þarna eins og útsprung-
ið blóm, en af því virðist húnt
ekki vita neitt, heldur hvílir
hún þarna í birtunni eins og.
ekkert sé. Hún er svo nærrá
mér, að eg skil varla að hún>
geti verið til. Hún er jafn lif-
andi og jafn dauð og sá ávöxt-
ur, sem dottinn er niður úr tré.
Hún er nýsprottin, þrungirfe
gróðrarmætti.
Eg fæ aldrei nóg af að horfa
á hana né hinar stúlkurnar,
' bæði hinar dökku og hinar
^ Ijósu. Þarna er ein svarthærí^
og dökk á hörund eins og kast-
anía. Hún líður áfram fremur
I en hún gangi. Hún vaggast £
| lendunum. Hver hreýfing felur
í sér fyrirheit. Bg leggst niður
og horfi á fætuf hennár hvernig,
þeir hreyfaSt hiklaust og létt,
það glýttir í ljósar iljarnar'1
þegar hún spyrnir fæti við á
gön'Éunni, beygði hné og lyftu.
Þetta er svo fallegt að sjá, ac£
mig sviður í hjartaræturnar.
Þá kemur tveggja ára gömuli
telpa utan frá, tifandi á óstyrk-
, um fótum, öll rennblaut og
I söndug. Hún réttir út frá sér
hendumar til að halda jafn—
, væginu og litlu hendurnar
1 ganga títt og ótt. Hún er fra
og slétt á kroppinn eins og brún,
eggjaskurn. Skammt þar frá og:
fyrir utan mannþyrpinguna sé-
1 eg hvar roskin kona veður úfc
i til þess að kæla á sér fæturna.
og hefur stytt sig. Fæturnir ens.
litlausir og bláæðarnar skína.
í gegn eins og þéttriðið net.
| En á þessum sumardögum j?
æsku minni voru það hvorki.
bömin né gömlu konurnar sem
. mér þótti gaman að, heldur hin
! unga gjafvaxta stúlka. Á þess-