Vísir - 25.10.1954, Síða 4

VÍSIR
Mánudaginn 25. október 1954.
Ný og fróðleg bók um „Bounty“«
Talið er, að upprei
liafi brátt horfið heim
Hin fræga uppreist á Bounty og afdrif
uppreistarmanna er enif á dagskrá í
heimsbókmenntunum.
Ný bók um þetta cfni er komin
út í Englandi.
f þessari grein er yfirlit yfir hina furðulegu og frægu uppr
reisn á Bounty sem mjög hefur þótt í frásögu færandi Og gerð
ist 1789. Hér á eftir er ritað um nýja bók um aðalpersónuna í
þeim atburðum. — Fletcher Cliristian — og þann þátt er hann
hefur átt í bókmenntum.
Sögufrægð er undarleg og ó-
útreiknanleg. Atburðir, sem
samtíðarmenn telja lítilvæga,
geta oft geymst í manna minn-
um miklu lengur en stórfeng-
legir atbm'ðir og afdrifaríkir.
Árið 1795 varð svo víðtæk
uppreist í brezka. flotanum, að
við sjálft lá að aðgerðir hans
gegn* Frakklandi lömuðust.
Þessar uppreistir gerðust í
flotahöfnunum Spithead og
Nore og urðu upptök að því að
margvíslegar umbætur voru
gerðar á skipum hans hátign-
ar. Afleiðingar uppreistanna —
bæði umbætur þær er gerðar
voru fyrir líðandi stund og fyrir
framtíðina — hafa mikla sögu-
lega þýðingu, en eru þó því
nær, gleymdar. Þó að lengi sé
leitað í bókasöfnum er erfitt að
finna ummæli um það mál.
Afkomandi hittir
Bretadrottningu.
En sex árum áður varð miklu
smávægilegri uppreist á litlu
brezku skipi á Kyrrahafi og
frásögnin af því hefir verið
furðu lífseig. Fletcher Christian
var annar stýrimaður og tók
með ofbeldi stjómina á
„Bounty“, skipi hans hátignar,
er það var á ferð með brauð-
aldintré frá Tahiti til Vestur-
Indía og Englands og er frá-
sögnin í flokki sígildra sjó-
ferðabóka. Og hvað eftir annað
kemur það í.ljós, að ímyndun
arafl manna og rannsóknahugur
beindist mjög að þessu litla
skini og 45 manna áhöfn þess.
Á þessu ári hefir tvisvar
verið getið um uppreistina í
blöðum úti í heimi. f fyrra
sinnið yar það er Elizabeth
Bretadrottning tók á móti
Fletcher Christian dómara frá
Pitaim-eyju, er hún var í
hnattför sinni. Er dómarinn í
beinan karllegg afkomandi
uppreistarforingjans. Öðru
sinni var frá því sagt, að áme-
rískur mannfræðingur hefði
verið við rannsóknir hjá af-
komendum skipshafnarinnar á
Bounty og eru þeir nú fólk það
er býr á þessari Suðurhafsey.
Leiðangur
gerðu^ út.
Margar bækur hafa verið
ritaðar um „Bounty“ og eru
það að vísu skáldsögur og kann-
ske ekki heilagur sannleikur.
En þær hafa veríð lesnar upp
til agna af böiinum og fullorðn-
um. sem þykir gaman að æsandi
skáldsögum.
Áreiðanlegastar heimildir er
»3 finna í dagbók skipstjórans
William Bligh lautinants, er
hann ritaði um borð í skipi sínu
og síðar í langri bátsferð á
Kyrrahafi. Einnig í bók sir
John Barrows er gefin var út
nafnlaus og hét: „Hin atburða-
ríka saga um uppreistina á
Bounty, skipi hans hátignar og
töku þess. Orsakir og afleið-
ingar.“
Frásögnin um uppreistina á
„Bounty“ hljóðar svo í fáum
orðum:
Árið 1786 leituðu nokkrir
stórkaupmenn og plantekru-
eigendur leyfis hjá konungi
um að mega útbúa leiðangur til
Suðurhafseyja. Tilgangurinn
var að sækja farm af brauð-
aldintrjám til Vestur-India.
Leyfið fékkst og var þegar
hafist handa um undirbúning.
Þrísiglt skip 215 smál. að stærð
var keypt og Bligh lautinant,
sem var þaulreyndur sjómaður,
vár gerður að skipherra.
Blaigh var upp-
stökkur fantur.
23. desember 1786 sigldi
„Bounty“ frá Portsmouth á-
leiðis til Tahiti. Ferðin varð
löng og ströng. Andviðri var frá
upphafi og til ferðaloka og í
ljós kom að Bligh var óvenju
hrottalegur stjórnandi. Hann
refsaði mótþróa jafnt og þétt
með hnútasvipunni, og matar-
skammtur varð óþarflega
naumur. Bligh var og fram úr
hófi uppstökkur, réðst daglega
með skömmum á yfirmenn
skipshafnarinnar og úthúðaði
þeim og hásetunum með ó-
kvæðisorðum og skammarleg-
um, ásökunum. ,
Svona var stritað við að sigla
í 22 mánuði. 26. október 1788
varpaði skipið akkerum við
Tahiti o g var skipsmönnum
tekið með opnum örmum af
hinum vinalegu eyjaskeggjum.
Áhöfnin á „Bounty“ var lang-
soltin og þóttist nú komin í
sannkallað nægtabúr. Hér var
gnægð af gómsætum mat og
fögrum konum. Og þeir fengu
aðdveljast á eynni því nær hálft
ár. Fjórða apríl 1789 léttu þeir
loks akkerum og yfirgáfu sælu-
staðinn. Með söknuði í huga
veifuðu sjómennirnir að skDn-
aði til fegurðardísanna á strönd
inni. Nú voru þeir aftur ofur-
seldir kúgun Blighs og rang-
læti.
Bligh veittist að
yfírmönnum.
Síðdegis 27. apríl gerðist at-
búröur, sem varð afdrífarikúr.
BUgh fúllyrti að stolið hefði
verið einni af kokoshnetum 1
þeim, sem hlaðið var upp.milli!
fallbyssnanna á skipinu. Og
hann hélt því fram að yfirmenn
á skipinu hlytu að hafa verið í-
vitorði um þjófnaðinn. Yfir-
sagði hann að þeir hefði sjáifir
mennirnir neituðu því og þá
stolið kokoshnetunni. Og hann
yfirheyrði hvern og einn af
þeim til þess að finna söku-
dólginn. Fletcher Christian, 2.
stýrimaður, neitaði að svara
hinum ærumeiðandi spurning-
um og jafnskjótt hellti sltip-
stjórinn yfir hann svívirðing-
um og skömmum og hótaði
honum líkamlegri refsingu.
Þetta gerðist í áheyrn áhafnar
innar.
Við sjóprófin, síðar á Eng
landi, kom í ljós, að Fletcher
Christian hafði orðið mjög
særður yfir þessum aðförum og
hafði grátandi spurt Bligh
hvernig á því stæði, að hann
kæmi svona frarri við sig. Nýjar
svívirðingar voru svarið við
spurningunni.
Christian ákvað þá þegar um
kvöldið, að strjúka af skipinu
á timburfleka. Tók hann jafn-
skjótt að viða að sér birgðum
til að koma þessu í verk.
Kl. 4 um morguninn kom
hann upp á þilfar, hann átti að
vera á verði. Þar gekk hann
fram á 2 af starfsbræðrum sín-
um er sváfu á verðinum. Þá
fyrst k'oma honum í hug að ná
haldi á skipinu, að því er hann
sjálfur sagði. Hann sagði há-
setunum frá ætlan sinni og
eftir andartak var hópur af á-
höfninni á hans bandi.
Báturinn sigldi
3600 mílur.
Bligh var settur í varðhald
í lcáetu sinni og síðan var hver
maður á skipinu spurður hvort
hann vildi heldur fylgja skip-
herra eða Christian. 24 menn
urðu eftir í skipinu með honum.
Hinir voru ásamt Bligh settir
í bát og látnir sigla sinn sjó.
inn
aftur.
þeir fengu aðeins með sér af
matarbirgðum og vatni, það
sem bráðnauðsynlegt var og
nú lögðu þessir 19 menn upp í
sjóferð, sem varð 3.600 sjómílur
Eftir sjö vikur komu þeir til
Timor, sem er nýlenda Portú-
galsmanna í Austur-Indíum. Þá
voru 5 menn látnir en 2 voru
svo illa farnir að þeir dóu
skömmu síðar. Bligh og fylgis-
menn hans fóru síðan með her-
skipi heim til Englands, Heim-
kominn ritaði Bligh nákyæma
skýrslu til flotastjórnarinnar
um uppreistina og. sendi þá
flotastjórnin jafnskjótt freigát-
una „Pandoru“ til að leita
„Bounty“ uppi og sækja upp-
reistarmenn til yfirheyrslu og
hegningar. Skipið fannst aldrei.
En 14 menn af áhöfn þess voru
á Tahiti og voru þeir teknir
fastir strax þegar „Pandora“
kom þangað. Á heimleiðinni
fórst „Pandora“ og 4 af föngun-
um drukknuðu. Þeir 10 sem af.
komust voru færðir fyrir her-
dómstól. Voru fjórir sýknaðir
en 6 dæmdir til dauða; af þeim
voru þó þrír náðaðir síðar.
Fréttir berast
eftir 20 ár.
Örlög áhafnarinnar, sem eft-
ir var, eru að mestu kunn. Eftir
uppreistina sneri Bounty aftUr
til Tahiti. Þar gengu 16 menn
af skipinu (en tveir af þeim
voru síðar mýrtir á eynni). Þá
voru 9 eftir á skipinu og með
þeim 19 af eyjaskeggjum— 7
karlar og 12 konur. Þetta fólk
lagði nú leið sína út í bláinn til
þess að finna eyðiey, sem væri
langt frá venjulegum skipa-
leiðum. Um morguninn 22.
september sáu Tahitibúar
„Bounty“ hverfa við sjóndeild-
arhring.
Tuttugu árum síðar barst
brezku flotastjórninni skýrsla
frá Folger skipstjóra á ameríska
skipinu „Topaz“. Hafði skipið
varpað akkerum við eyna
„Pitcairn“ sunnan til á Kyrra-
Báturinn var ofhlaðinn og hafi og þar hafði skipstjóri hitt
einn af hásetunum af Boimty.
Hann hót John Adams og var
einn af traustustu fyigifískum '
Christians. Uppreistarmaðurinn
fyrrverandi sagði alla söguna
greinilega. „Bounty“ hafði kom-
ið til eyjariimar eftir nokkurt
flakk. Þá höfðu skipverjar
rennt skipinu á land og stofnað
þarna litla nýlendu. Eftir 4 ár
kom til óeirða. Tahiti-mennim-
ir drápu alla skipverja
„Bountys“, nema Adams. Degi
síðar tóku konurnar hefndir og
drápu alla landa sna. Eftir voru
þá aðeins 12 konur, John Ad-
ams og nokkur börn. Adara
hafði kennt börnunum jarð-
rækt, sagt þeim til í ensku og
trúarbrögðum. Þetta litla
mannfélag lifði nú áhyggju-
lausu Íífi og ánægjulegu.
Bligh hlaut lof
hjá Nelson.
Fimm árum seinna kom
brezkt herskip til Pitcaim.
Sjómaðurinn gamli var enn á
lífi, en nú sagði hann sögu sína
dálítið á annan veg. Óná-
kvæmnin var aðallega í frá-
sögn hans af Fletcher Christian,
örlögum hans og dánarorsök.
Þó að einkennilegt megi þykja
vissi enginn á eynni hvar
Christian var grafinn.
Þetta er hin sanna saga um
uppreistina á „Bounty“, í aðal-
atriðum. Um Bligh er það vitað,
að hann var skipherra á línu-
skipinu „Glatton“, sem barðist
við Kaupmannahöfn og hafðf
Nelson aðmíráll lofað mjög
frammistöðu hans. Nokkrum
árum síðai' varð hann landstjóri
í Nýja-Suður-Wales í Ástralíu.
En fantaskapúr hans var svo
mikill, að hann var óhæfur til
slíkrar stöðu og var hann kall-
aður heim eða sendur heirn til
Englands og þar lézt hann árið
1817.
Saga Fleteher Christians er
ólíku merkilegri, það sem af
henni er kunnugt. Hún er í
rauninni ævintýraleg, en jafn-
framt liggja frá henni leyni-
þræðir til frægra bókmennta-
rnarnia, sem þá voru uppi, en,
þessu hefir hingað til lítill
gaumur verið gefinn.
Samúðin varð
með Christian.
Fletcher Christian fæddist
(Framli. af 4. síðu)
i
'r'
SÞeliei&UrS* Jíonathan ag Heiri
iegundir ruentumleg frtí Étalíu
Verzlanir þær, sem ekki haía nú þegar lagt inn pantanir, ættu
ekki að draga Iengur að hafa samband við okkur.
náon

Sénti 1740