Vísir - 02.11.1954, Síða 4

.3
VfSIR
Þriðjudaginn 2. nóvember 1954.
VÍSIR
DAGBLAÐ
Ritstjóri: Hersteinn Fálsson.
Auglýsingastjóri: Kristján Jónsson.
Skrifstoíur: Ingólfsstrœti 3.
Útgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VlSIR E.F,
Lausasala 1 króna.
Félagsprentsmiðjan h.L
1.1.1 j n eftir W.
„LoRaoi ar dyr Borchert
JLeikstjóri: Indriði JtVauye
Annað viðfangsefni Þjóðleik- dyr, sem hermaðurinn kemur
hússins á þessu hausti — leik- j að, en honum eru luktar. í þeim
Kosniitgar í Bandaríkjument.
T fljótu bragði mætti það virðast undarlegt, að þingkosningar
-*• í fjarlægu landi væru gerðar að umtalsefni í íslenzku dag-
blaði, en þegar betur er gáð, er það næsta eðlilegt. í fyrsta
lagi snerta þess háttar viðburðir í öðrum löndum oft býsna
mikið aðrar þjóðir, enda þótt fjarlægar kunni að vera, en þyngst
er þó á metunum, að Bandaríkin eru voldugasta lýðræðisþjóð
heimsins og hafa geysileg áhrif á gang heimsmálanna yfirleitt,
og þess vegna er það síður en svo algert einkamál Bandaríkja-
manna sjálfra, hvér verður stefna þeirra í Utanríkismálum á
næstunni.
Það er að vísu góð latína að skipta sér ekki af innanríkis-
málum neinnar þjóðar nema sinnar eigin, enda munu víst eng-
ir íslendmgar láta sér detta í hug að gera það. Hitt er annað
mál, að kosningar þær, sem fram fara í hinu volduga lýðveldi
, vestan hafs, eru raunverulega háðar um miklu meira en það,
hvort sjónarmið repuhlikana eða demokrata eigi að ráða mestu
á Bandaríkjaþing5, enda ekki ávallt gött að henda reiður á
ýmsu því, sem flokkum þessum ber á milli.
Menn bíða með mikilli eftirvæntingu kosningaúrslitanna
að vestan. ' Við íslendingar höfum, í fjarlægð, fylgzt með
bandarískum stjórnmálum undanfarin ár, og þá ekki sízt ut-
anríkismálum og stefnu þeirri, sem fylgt hefur verið undir for-
ustu John Foster Dulles. Við höfum líka af vaxandi eftirtekt
fylgzt með furðulegum vexti og viðgangi fyrirbærisins Me-
Carthys, en alveg sérstaklega munum við íslendingar almennt
hafa fagnað því, er sýnt var, að ofsókna- og sefasýkistefna
þessa manns og fylgifiska hans tók að hjaðna, og almenningur
lýsti sig. andvíga þess konar vinnubrögðum og starfsháttum,
sem téður öldungadeildarþingmaður lét sér sæma að beita.
Enda þótt McCarthy og republikanaflokkurinn sé ekki eitt
. og sama, sem betur fer, eiga menn erfitt með að gleyma því,
að hann er í þeim flokki, og hefur, átölulítið, fengið að fara
sínu fram. Undir handarjaðri republikana hefur sú spilling
fengið að fara sínu fram. Undir handarjaðri republikana hefur
sú spilling fengið að þróast, sem flestir íslendingar og raunar
Norðurlandamenn allir hljóta að hata og fyrirlíta. Vopn Mc-
Carthys, sem giftudrýgst virtust reynast honum um langt skeið,
voru aðdróttanir, rakalausar fullyrðingar, sem alls ekki var
reynt að sanna, en með þessu móti reynt að hafa af fólki ær-
una. Samfara þessum ósköpum voru svo hinar furðulegu
tiltektir McCarthy-sinna að banna fólki að lesa ýmislegar
bækur og rit á þessari öld lýðræðis og uppfræðslu.
Þá fer ekki hjá því, að þetta, og ýmislegt í utanríkismála- '
stefnu John Foster Dulles, hafi orðið til þess að rýra álit
Bandaríkjanna út á við, og er þeim þetta Ijóst sjálfum, ef
dæma má af blöðum að vestan, enda mun kosningabaráttan
að verulegu leyti hafa snúizt um þetta af demokrata hálfu.
Hins vegar munu flestir talsmenn republikana hafa gripið til
hins handhæga vopns að dylgja um það, að andstæðdngar
þeirra væru meðreiðarsveinar kommúnista, án þess að hafa
.nokkuð íyrir sér í þeim efnum. i
Á því leikur enginn vafi, að yfirgnæfandi meirihluti Is-1
lendinga, sem eitthvað hugsa um heimsmálin, munu óska
demokrötum sigurs. Sigur demokrata hlýtur að tákna það,
meðal annars, að bandarískur almenningur þoli ekki vinnu-'
brögð McCarthy-ista, þau séu ekki sæmandi þjóð, sem ól þá'
Washington, Jefférs.on og Lincoln,
f Auðvitað verða allar frjálsar þjóðir að vera á varðbergi
,gegn bófasamtökum kommúnista, sem alls staðar vinna sömu!
skemmdarstörfin og reyna að leiða yfir okkur .það óírelsi, *
;;se mþeir telja mest happ löndum þeim, sem hafa fengið að!
kenna á „alþýðulýðvelda-fyrirkomulaginu". Alls staðar verða
menn að gjalda varhuga við kommúnistum og gervisamtökum
þeirra, en lýðræðisþjóð má ekki beita til þess aðferðum
McCarthys, eða neinum ofsóknum, sem oftast nær bitna á
saklausu fólki. Slíkir starfshættir sæma kommúnistum einum
Lýðræðið í heiminum verður ekki varið með vinnubrögðum
kommúnista.
Vitað er, að republikanar eru miklu fjársterkari en and-
stæðingar þeirra, og beita fjármagninu óspart, ekki sízt í'
sambandi við sjónvarp og blaðakost sinn, sem er að lang mestu:
leyti á þeirra bandi. Þó getur farið svo, að bandarískur al-J
menningur taki þá afstöðu, sem yfirgnæfandi meiri hluti mannaj
’í lýðfrjálsum löndum. óskai': Gegn McCarthys-ismanum, meðj
heilbrigðri dómgreind. ........, _ .
ritið Lokaðar dyr eftir Þjóð-
verjann Wolfgang Borchert —
var frumsýnt á laugardags-
kvöld.
Höfundur lézt ungur — að-
eins 26 ára gamall — og var
eitt af milljónum fórnarlamba
styrjaldarinnar, þótt hann hefði
komizt lifandi gegnum hildar-
leikinn, jafnvel orustuna við
Stalingrad, sem var mann-
skæðust allra viðureigna í stríð
inu. Heim kom hann helsjúkur I
eftir að hafa setið í fangabúð-
um árum saman, og var leik-
ritið skrifað eftir honum, en
fátt annað muh liggja eftir
hann.
atriðum er hæfileg fjölbreytni
í leiknum, en siðasta atriðið er
of langdregið, því að það er að
vissu leyti aðeins endurtekning
á því, sem á undan er gengið
Mætti vafalaust stytta það, án
þess að sök kæmi og yrði frek-
ar til bóta.
■-.MM" '".H ■ ■■■■■ II |l 1111 I IIIJ—P—I—W—m
Baldvin Halldórsson leikur
aðalhlutverkið, ber hita og
þunga dagsins, því að hann er
á sviðinu öllum stundum. Þetta
er stærsta hlutverk, sem hann
hefur haft og hann sýnir þarna
betri leik en áður, en þó ekki
alveg gallalausan. Það eru til-
finningar og aftur tilfinningar,
sem hann á að sýna, allt frá
fögnuðinum, þegar hann heldur
heim til foreldra sinna, til reiði
og örvilnunar, þegar honum eru
Leikritið er harmleikur og á-
deila, þjáningasaga og sársauka,
ef til vill höfundar sjálfs að
einhverju leyti, en að minnsta I allar bjargir bannaðar, jafnvel
kosti samnefnari úr sögummill- dauðinn. Það skortir á hjá Bald-
jóna manna, er þjáðust á vin, að hann beiti röddinni
stríðsárunum og eftir þau, meira til að sýna skapbreyt-
hvort sem þeir töldust til sigr- ■ ingar, ekki til að hækka og
aðra eða sigurvegara. Atburði lækka róminn, heldur að hann
og viðhorf leikritsins þekkja J breyti raddblænum í samræmi
menn ekki af eigin raun hér á við það, sem ólgar í brjósti hins
landi — svo er forsjóninni fyr-
ir að þakka — en úti um heim
þekkja menn þetta þá enn bet-
ur, harmsögu einstaklinga með
al þjóðax í upplausn í landi i
rústum.
Þótt þjáningar styrjaldar-
innar sé um garð gengnar, eru
hörmungarnar ekki hjá liðn-
ar, þær verða jafnvel enn marg
brotnari og átakanlegri, er hinn
ógæfusama skipbrotsmanns. —
Það er mikil viðurkenning, að
Baldvin skyldi valinn í þetta
hlutverk, og áhorfendur þökk-
uðu honum líka með dynjandi
lófataki.
Hin hlutverkin eru öll miklu
minni, gera einnig minni kröf-
ur í flutningi, eri mörg þeirra,
og þá hin veigameiri, ei;u í
höndum reyndra leikara, sem
svonefndi friður hefur haldið leysa þau vel af hendi. Hildur
innreið sína. Þýzkur hermaður j Kalman leikur „stúlkuna, sem
kemst að því, er hann kemur ^ átti manninn, sem kom einfætt-
heim eftir stríð og fangabúða- úr heim“, Haraldur Björnsson
vist, að hvarvetna eru luktar
dyr, þar sem hann leitar á.
Kona hans hefur snúið baki við
honum, og annar nýtur hennar
nú, foreldrar hans eru komnir
undir græna torfu, hafa fyrir-
farið sér, ér vonleysið náði tök-
um á þeim, barn hans dáið, graf
ið undir rústum, enginn vill
eða getur orðið stríðskappanum
að liði, og hann afræður þá að
,,ofurstann, sem er hinn kát-
asti“, Valur Gíslason „forstjór-
ann, sem feginn vildi vera hug-
rakkur en kýs þó heldur hitt“,
Anna Guðmundsdóttir „frú
Kramer, sem er ekkert annað
en frú Kramer, en einmitt það
er svo óttalegt“, Indriði Waage
„gamla manninn, sem enginn
trúir á framar", Jón Aðils „hinn
sem allir þekkja“, Guðrún
gera það, sem stríðinu tókst ^ Stephensen „fljótið“, og Ævar
ekki, stytta sér aldur. En jafn- Kvaran „útfararstjórann með
vel það má ekki verða, því að.ropann óstöðvandi“. Tvö hin
hans tími er ekki kominn, þján' síðastnefndu eru þó sízt af þess.
ingum hans á ekki að ljúka með | um hópi, og erfitt er líka að
því, sem hann hefur þegar orð- j hugsa sér, að það sé þýzkur
ið að þola. | herforingi — sennilega Junkari
í upphafi stríðs sjá menn oft eða eitthvað þvílíkt, serrt höf-
ekki annað en dýrðina og frægð f undur hefur sennilega hugsað
ina, sem geta verið ávextir mik ser -— sem Haraldur Björnsson
illa sigra, og sagan heldur slíku ér að leika.
helzt á loft. En með svipmynd- Aðrir leikarar eru: Þorbjörg
um þeim, sem höfundurinn ( Möller, Ólafur Jórtsson, Gestur
bregður upp, sýnir hann hina Pálsson, Þóra Borg. Anna Stína
hliðiria, glæpinn, sem styrjöld- Þórarinsdóttir og Helgi Skúla-
in er, tilgangsleysi hennar og son. r i
miskunnarleysi. Hann vill vekja j Sverrir Thoro4ö|séri' þýddi:
menn til umhugsunar urii þau leikritið. „Umveltúr“ stóll' ér
verðmæti, sem sóað er, mönn-jþó óhæfandi, rétt er „oltinn“,
unum, sem er tortímt, enda þótt [ en í heild er þýðingin góð. j
þeir standi að vísu uppi, þegar j Indriði Waage hefúr sett leik
vopnin hafa verið slíðruð. Og inn á svið og á leik'stjórn h’ans
honum tekst væntanlega að [ að sjálfsögðu sinn þátt í því,
vekja menn til umhugsunar, því hve áhrifamikil sýningin er, en)
að svo • áhrifamiklar myndir leiktjöld Lothars . Grund; eru.
sýnir hann, svo nakinn og
beizkan sannleika.
Leikrit þetta er í fimm at-
riðum, auk forleiks og draums
á fljótsbotni, og fjalla fyrstu
f jögur atriðin, um allar þær
Bergináli hefur borizt eftirfar-
andi bréf frá „J. K.“:
„Snemma á s.l. sumri auglýsti
Flugumferðastjórnin eftir nokkr
um ungum mönnum til náms i
þessi grein. Um 3 tugir ungra
manna munu hafa gefið sig fram
og stóð námskeiðið yfir i 2 mán-
uði (kvöld-námskeið). Þegar Iok-
ið var fyrri hluta þess, birtu
blöðin þá fregn, að Flugumferð-
arstjórnin hefði samkvæmt samn-
ingi við Bandaríkin fengið þjálf-
að vestra alla þá menn, er ísland
hefði óskað eftir að fengi slíka
þjálfun vegna flugumferðarþjón-
ustunnar hér á landi.
Töldu sig gabbaða.
Eftir að blöðin birtu fregn
þessa, li.tu margir af námskeiðs-
mönnum svo á, að Flugumferð-
arstjórnin hefði gabbað sig, og að
það nám, sem þeir ættu fyrir
höndum yrði ekki í samræmi við
þá þjálfun er aðrir hefðu orðið
aðnjótandi á undangengnum ár-
um. Mundu þeir því aldrei hljóta
annað en undirtyllustarf hjá Flug
umferðarstjórninni, enda voru
ekki gefnar neinar skýringar á
fregninni af kennurum nám-
skeiðsins.
Nokkrir haetta.
Brast því þegar nokkur flótti
i námsmannahópinn og voru þeir
smám saman að tinast burtu. Fór
svo að lokum, að l/s hélt nám-
skeiðið út. Eftir að hafa haldið
þessum ungu mönnum í 2 mán-
uði á kvöldnámskeiði yfir há-
sumarið, voru þeir að lokum látn-
ir ganga undir próf. En það séni'
er þó einna merkilegast við allfc
þetta, er einmitt pröfið.
Prófi ekki lokið.
Því er nefnilega ekki að fullu’
lokið enn. í 3 mánuði hafa þeir
er námskeiðið sóttu, og gengu:
undir próf, ekki heyrt eitt orð
frá Flugumferðarstjórninni. Mér
þykir trúlegt að sumir neniend-
anna Iiafi eytt talsverðu fé vegna
námsins og án efa hefur ríkissjóð-
ur orðið að greiða kennurum
þess hátt kennslugjald. Nú eru
liðnir 3 mánuðir og ekki komin
nein tilkynning um livenær loka-
prófið eigi að fara fram. Eg mun
ekki fara frekar út í einstök at-
riði er snerta málið að þessu
sinni, en vona að Flugumferðar-
stjórnin, éf hún er þá stödd á
landinu, gefi einhverja skýringu
á þessum vinnubrögðum sínum,
svo ljóst megi verða livað er að
gerast í májinu. — .1. K.“
Bréfi þessu er hér með komið
á framfæri við viðkomnadi aðilá.
— kr.
ÍWWUVWWJWUWUVUWAV ■■
Nýkomið
‘ greiðslusloppaefni meft flón- i
elsrönd, kínversk mynstur. i
Verzlunin
FRAM |
[Klapparstíg 37, sími 2937.^
yywyyyyuyyjwyyi*«y»fyy*^y
líka prýðilega gerð, og auka BEZ T AÐ AÚGLYSAIVÍSI
enn á áhrifin. Þeim og leikerid- *J * 'J 'J J
um var ákaft þakkað af leik- J
húsgestum, sem hofðú ék|a ár áhrifum, sériuendast lengur
fengið tækifæri til að híæjá, Jen margur hlátúrvaki.
en vafalaust margir orðið fyr-t H.P.*