Vísir - 01.04.1955, Page 6

VÍSIR .
Föstudaginn 1. april 1955
wisin
f
D A G B L A Ð ^
f '
Ritstjóri: Hersteinn Pálsson.
Auglýsingastjóri: Kristján Jónsson.
Skrifstofur: Ingólfsstræti 3.
Aígreiðsla: Ingólfsstræti 3. Sími 1660 (fimm línur).
Útgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Lausasala 1 króna.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Frjáls verzlun.
J£in þrautseiga viðleitni íslendinga til þess aS öðlast
frjáísa verzlunarhætti í landinu er nátengd sjalf-
stæðisbaráttu vorri, svo mjög, að ógerlegt er að greina
sundur þessa tvo þætti í framfarasögu hinnar íslenzku
þjóðar. Verzlun og viðskipti voru íslendingum nauð-
syn, ekki síður en öðrum þjóðum, og ófrjálsir verzlun-
arhættir voru um leið hið ytra tákn ósjálfstæðis og
mðurlægmgar þjóðannnar. Refsingar þær, sem um-
komulausir almúgctmenn urðu að þola ef þeir dirfðust
að skipta við aðra en þegna konungs, sviðu sárlega á
svartri nóttu þeirrar kúgunar, sem þjáði Islendmga um
aldir. Vonleysið heltók landsmenn. Umkomuleysið var
almennt.
í dag minnast Islendingar þess, að öld er liðin
síðari verzlunarfreisi var samþykkt með samhljóða
atkvasðum á Alþingi, og síðan staðfest af dönskum
stjómarvöldum. I rúm 250 ár hafði hér ríkt einokun
í verzlunarmálum, landsmönnum til hms mesta skaða.
Islandsvei-zlunin var hms vegar gullnáma kaupmanna
í borginni við Sundið, og af ýmsum talin arðbærust
þeirra verzlunar, er kaupmenn þar ráku.
Það var vissulega engin tiiviljun, að verzlunin var
gefin frjáls á ísiandi. Á fyrra helmingi 19. aldar fór
frelsisblær um Evrópulönd. öldur frönsku stjómar-
byltingannnar voru að vísu hmgnar, en hugsjónir þær
um aukið frelsi almenmngi til handa, sem vaknað
höfðu við hina hrikalegu atburði í Frakklandi, lifðu
•enn. Tvær byltingar höfðu gengið yfir Frakkland á
skömmum tíma, í júlí 1830 og í febrúar 1848. Hið
gamla stjórnarkerfi Evrópulandanna, stirðnað og óhæft
í árroða nýs tíma, nötraði. ömunnn af þeim mikla gný
barst einnig til Danmerkur, og árið 1849 fengu Danir
nýja stjómarskrá, þar sem emveldið var numið úr gildi.
Jafnvel norSur til íslands náðu öldur öveðursins, og
urðu íslenzkum hugsjónamönnum aflvaki. jón Sigurðs-
son skynjaði bezt allra landa sinna, hvert stefndi.
Hann sá gjörla, að hverju fór. Hann sá brún hins nýja
dags, eftir nóttina löngu.
I>að er fríð fylking íslenzkra afbragðsmanna, sem
lögðu hönd á plógmn til þess að efla og glæða íslenzka
sjálfstæðisvitund. Jón Sigurðsson stendur okkur næst
í þeim hópi, og hann ber hæst. Hann lýsti því fyrir
iöndum sínum, hvermg frjáls verzlun væri undirrót
framfara, og honum var manna ljósast, að frjáls verzlun
var órofa tengd póhtísku sjálfstæði landsins.
En á undan honum fóru aðrir brautryðjendur, hver
með sínum hætti, sem allir áttu sinn þátt í, beint og
óbeint, að vér íslendingar getum í dag haldið aldar af-
mæh frjálsrar verziunar í landi voru: Eggert Ólafsson,
fyrsti nútíma íslendingurinn, Skúli fógeti, faðir Reykja-
víkur, umbótamaðurmn Magnús Stephensen, Ijúflings-
skáldið Jónas Haligrímsscn, Tómas Sæmundsson. Allir
þessir menn undirbjuggu þann jarðveg, sem frjáls
verzlun á íslandi spratt upp af, en sá, sem sigurlaunin
fékk, var Jón Sigurðsson.
I kjölíar hinnar frjáísu verzlunar á íslandi kom svo
hið frjálsa ísland, sem vér þekkjum í dag. Á grund-
velli frjálsrar verzlunar hafa orðið þær framfarir, sem
landsins börn búa við í dag. Heili sé öllum þeim, sem
sáðu, til þess, að vér mættum uppskera. ★
Framlög Brunabótafélagrins til
briHtavarna utn 23.5 milij. kr.
' }li'tiii;r,v;’4ruirnar 2.5 ára. en inið-
Kföft þrírrai or í lÉafiiyiríirðí.
Brunavaniaeftirlit ríkisins er
25 ára um ’jessar mundir.
Bækist'Sð þess er í Hafnarfirði,
cnda hefui- það á hendi bruna-
varnir allra kaupstaða og
kauptúna utan sjálfrar Reykja-
víkur. Alls eru nú 23 slökkvi-
liðsbílar starfandi utan Reykja-
víkur og 75 slökkvidælur.
Blaðamenn áttu í gær viðtal
við forstöðumenn brunavarn-
anna, sem eru sjálfstæð ríkis-
stofnun, sem starfar þó í nánu'
sambandi við Brunabótafélag
íslands, er ber allan kostnað af
rekstri brunavarnanna.
Yfirmaður brunavarnanna
hefur frá 1928 verið Geir Zoega
vegamálastjóri, en Erlendur
Halldórsson, Hafnarfirði, hefur
haft daglega umsjón með
brunavörnunum frá 1934 og'
farið margar ferðir um landið í
sambandi við þær. í Hafnar-
firði er verkstæði og innkaupa-
déild brtuiavamanna, og keypti
brunabótafélagið þar. hús fyrir
þessa starfsemi 1946. Á verk-
stæðinu þar hafa verið útbúnir
alls 20 brunabílar, sem, eru nú
dreifðir víðs vegar um land, og
þar fer fram viðgerð og smíði
ýmissa brunavamartækja. Er
húsið nú þegar orðið of iítið
fyrir starfsemina, og hyggst
brun abótafélagið gera þar við-
byggingú. Meðal annars er í
ráði að þarna fari fram nám-
skeið fyrir, slökkviliðsstjóra ut-
an af landi í framtíðinni.
Síðan verkstæði félagsins tók
til stárfá, hafa verið yfirbyggð-
ar og útbúnai- 20 slökkvibif-
reiðar á verkstæðinu, eins og
áður segir, auk annárra smærri
tækja ög áhalda, sem þar hafa
verið smiðuð; má þar á meðal
nefna, sérstaklega, mjög hent-
uga poka til vatnsflutninga í
dreifbýli, þar sem ekki næst til
vatnsveitna. Innflutningur
slöldcvitækja hefur og verið
mikill, þ. á. m. 75 slökkvidælur,
stórar og smáar eða frá 650 til
2000 m/lítra að stærð, tugir
þúsunda metra af slöngum, auk
annarra smærri áhalda og
tækja.
Með því að fjárhagur bæjar-
og sveitarfélaga hefur lengst af
verið þröngur, en verkefni næg,
fór svo í flestum tilfellum, að
félagið varð að leggia þeim lið
við kaup á tækjunum. Alls hef-
ur Brunabótafélag íslands lagt
fram í þessu skyni um ZVz
milljón króna. (Núverandi
birgðir af slökkvitækjum eru
Myndin sýnir mann með rej’k-
grímn, og anr.an er getur haft
við haun talsamband, eftir að
liann fer inn í brennandi hús.
að verðmæti um % milljón.)
Til þess að slökkvitækín komi
að tilætluðum notum, þurfa að
vera fyrir hendi viðunandi'
skilyrði til vatnstöku. Bruna-
bótafélag íslands hefur því
lagt allt kapp á að stuðla að
því, að viðunandi vatnsveitur
væru gerðttr á sem flestum
stöðum, og í því skyni hefur
meginhluta varasjóðs félagsins
verið varið til útlána til vatns-
veitna. Samtals mun hafa ver-
ið lánað' bæjar- og sveitarfélög-
um til slíkra framkvæmda um
20 milljónir, en eftirstöður
vatnsveitulána eru nú rúmar 15
miUjónir, Lánstími.nn er yfir-
leitt 20 ár og hagstæðir vextir.
Þannig hefur bein lánveiting
og frarnlög félagsins til efling-
ar brunavama og annarra
skyldra framkvæmda numið
um 23% fnilljón króna á þessu
tímabili.
Þá hefur félagið í samræmi
við landslög greitt allan kostn-
að af starfi Brunavamaeftirlits
ríkisins, sem nú hefur starfað
í 25 ár að tæknilegu eftirliti og
leiðbeiningarstarfi við upp-
byggingu brunavama utan
Reykjavíkur.
1200 lítra vatnspoki, sem bú-
inn er til í Brunaeftirliti ríkis-
ins í Hafnarfirði, og er hann
einkum ætlað.ur fyrir staði,
sem ekki hafa vatnsveitu.
Kynna sér vatnsslö&var
Svía 09 Rirssa.
Sviar ob Rússar ætla að skipt-
ast á vatnsaflssérfræð ing um, og
sækja neínúir frá þessum lönd-
urn hvora aðra heim.
Nýíega kotnu 10 rússncskii'
vatnsaflsf.ræðingar til- Sviþjúðar
til þess að kynna sér yci'kúj’lmi
Svía á '.þessu. svíði, Ginkmn i
samþáúdi við bolzlun tossa og,
fljótii. Siuiitímis fani: jafninargir
sténskif' vcj'kíivv'ðing;n'; til Húss-
liinds sönvu i'rimhi. Meðál ann-
ars mumi Hússiir' heinistekja
Yiit.nsttfIsstöðva r í Kilforscn og
Náinforsen, ASKA i Vcstuiúsi og
íinai' mikhi i'afinaggsleiðslui'
uiilli Vesturvjkur óg Visby.
ilins vegái' munu Sviar heim-
sækja' aílstöðvar Riissa við
Volgu og Dnjepr, niffræðistofn-
un í Leniíigrad 0. fl. Heimsókn-
ir þessai' ihunu stamla í tvær
vikúi’.
Vérkfallið er sem fyrr mest
rætt aianna á meða), og er oftast
fyrsta spurningin, er menn liitt-
ast: Hvað er. að frétta af verk-
fallinu? Það er þá ekki að undra,
þóll þessum dálki berist oft bréf,
þar sem fólk lætur í Ijósi lmgs-
anir sínar um þetta mál liðandi
stundar. H. B. hefur sent mér
pistil, þar sem liann ræðir verk-
fallið. Hann segir á þessa leið:
„Mér sem fleirum virðist það
undarlegt, að iðnaðarmenn svo
sem múrarar, málarar og trésmið
ir skuli fylgjast að méð verka-
mönnum í jieirri kaupdeilu, sem
nú stendur yfir.
Tefja samninga.
Og eru, eftir því sein heyrzt
hefur, aðalþröskuldurinn i vegi
fyrir þ'vi að saínningar náist. —
Vitað er þó 11111 þessar iðnstéttir,
að þær liafa búið við allgóð kjör.
Tii dæmis iniin meðal múrara,
sem yfirleitt vinna ekki nema
samningsvinnu, þ. e. a. s. uppmæl
ingu, vart vera sá anilóði, sem
ekki ber úr býtum a. m. k. hálf
örfnur daglaun fyrir hvern dag,
miðað víð timakaup þeirra. Auk
þess hafa þessir menn undanfar-
ið haft samfelda vinnu og liafa
Vinna þeir samt?
Annars finnst mér halfbroslegt
það, sein fullyrt er i bænum núna,
en það er að nú meðan verkfallið
stcndur sé enginn vandræði að
fá múrara til smærri viðgerða,
sem engin íeið var að fá þá til
áður en verkfallið hófst. Sýnjr
þetta ckki í raun og vcru, að
þessir menn vilji ekki leggja nið-
ur vinnu? Þegar þeir geta ekki
verkfallsins vegna unnið á opin-
bcrtim vinnústað, þá taka þeir að
sér að vinna hjá Pétri og Páli, því
það þarf ekki að vera áberandi
út á við. Sýnir þetta glöggt hver
hugur fylgir rnáli i þessu vet;k-
falli. H. B.“ — Bergmál þakkar
bréfið.
Danslagakeppnin.
Þá er hér enn á ný bréf um
danslagakeppni S.K.T.: „Eg bið
þig að birta eftirfarandi athugá-
semd um danslagakeppni S.K.T.
Mér l'annsl það samigjörn krafa
að þessi 36 lög cr kepptu, hefðu
’ öll verið kynnt í úfvarpinu. Sam-
anburður á því seni Iakara þótti
ög hinu, seiu betra var talið, var
nauðsynlegur. Tónskáldin áttu að
vera jafn rétthá. Verk þeirra flutt
úr hljómleikasal: Ómögulegt fyr-
irkomulag var að láta þessa
keppni fara fram fyrír lokuðum
dyrum, en bjóða fólki að 'hlusta
á úrslitálögih við gjörólíkar að-
stæður. Réttlátt hefði verið að
gefa upp atkvæðamagn allra lag-
anna, en ekki nokkurra, og lögin
þurfti að leika aftur.
Sama fólkið.
Iin fámennur hópur og yenju-
lega sama fólkið átti ekki að Ixafa
algert einkaleyfi til að velja lögirf.
l'tvarpið var að mínum dómi bezt
til Jiess fallið að kynna Iögin. Nú
finnst mér spurningin liggja bein-
asf fyrir. Var þetta ekki keppni?
Og við hverja kepptu þeir, sem
töpuðu? Forvitinn." Spyr sá, sem
ekki veit. Rergmál getur ekki
leyst úr spurningunum, en ef til
vill yerður einhver til að svara.
— kr.
Beztu úrin hjá
Bartels
Lækjartorgi. — Sími 6419.