Vísir - 01.04.1955, Blaðsíða 8

Vísir - 01.04.1955, Blaðsíða 8
8 i VÍSIR ^östudaginn 1. apr3 1955 '1786 lagði grundvöll þeirra, þó að þorp hefði myndazt í Reykja- vík með stofnun nýju innrétt- inganna upp. úr 1750- Margir kviðu því líka að hér færi að myndast bæir, óttuðust spill- ingu þeirra og lausung og kviðu flótta íólksins úr sveit- unum. Þá sáu menn þau vand- ræði, að íslendingar mundu ekki kunna að verzla sjálfir, þá vantaði reynslu og verzlun- arvit og myndu ekki geta stað- ið á eigin fótum í samkeppni við aðra öflugri og slóttugri. Þeir höfðu ejiki skipakost. Þá vant- aði fjármagn -— peningar voru hér varla til á þessum tímum, og nær öll verzlun var vöru- skipti. Um þetta var togast á og þráttað allan tímann frá því að einokuninni var að forminu til létt af 1787 og þangað til fullt verzlunarfrelsi fékkst lögfest 1855. Það vár hart að þurfa að berjast svo lengi fyrir svo litlu, sagði Jón. Sigurðsson skömmu eftir að verzlunarfrelsislögin voru samþykkt. Jón Sigurðsson og verzlunarfrelsið. Jón Sigurðsson var sá maður, sem mest og markvissast barð- ist fyrir verzlunarfrelsinu. Hann átti mestan þátt í því að það sigraði. Meðal fyrirrennara haris var Magnús Stephensen í Viðey ótrauðastur bardagamað- ur fyrir frjálsri íslenzkri verzl- un og hagsýnastur athafnamað- ur um leið, því að hann kom á — með Bjarna riddara — nýj- urh og mikilsverðum viðskipta- samböndum við Bretlarid og Ameríku. Hann hafði eins og fýrr segir áður beitt sér'fyrir almennu bænaskránni svo nefndu, sem mjög kom róti á hugi mann í verzlunarmálum og vakti stjórnarvöldin, þó að þau tækju áð vísu bænarskránhi illa. Magnús Stephensen barði líka harðast á dönskum kaup- mönnum síns tíma, fyrir afglöp þeirra í íslandsverzluninni, einkum í riti sínu gegn einum þeírra, Kyhn. En þáð var Jón Sigurðsson, sem leiddi til lykta baráttupa fyrir verzlunarfrelsinu. Hann fór að skrifa um þessi mál upp úr 1840 óg gerði það af þeirri rökfestu, af því raunsæi og þeim krafti, serri honum var eig- inlegur. Hann hafði öðlazt sann- færingu sína um gildi frjálsrar verzlunar á þrennan hátt: af pérsónulegri reynslu sinni af vanköntum verzlunarinnar í samtíina sínum, af náinni sögu- legri rannsókn á ferli einokun- arimrar og af þekkingu sinni á nýjum hagkenningum og stjórnmálum umheimsins. „Það er eftirtektarvert hverj- um þeim,“ sagði hann eitt sinn, „sem nokkuð vill hugsa um vel- 'gengni íslands, og einkum þeim, sern eiga að hafa stjórn þess á hendi, hver áhrif verzlunin hef- ur á atvinnuvegi landsins. Eft- ir því er hægt að segja hvort verzlunin er í svo góðu horfi sem auðið er á hverri tíð, eða hún tekur góða stefnu eða ekki Um hina íslenzku verzlun er það hægt að sjá, að hún er langt fjarri að vera í því horfi sem hún þarf að vera og mætti vera, en stefna sú, sem hún hefur tek- ið síðan 1787, hefur verið góð og eðlileg að því leyti, sem hún hefur sýnt hverjum, sem að vill #æta, a,ö verzluninni er eins háttað á Islandi eins og annars staðar: að því frjálsari sem hún ! verður, því hagsælli verður hún landinu.".. . ...... . ... Jón Sigurðsson .kvartaði stundum undan því, hversu erf- itt væri að fá Íslendinga sjálfa lenzkra verzlunarmanna var þá einnig bætt með stofnun Verzl- unarskóla„,íslands. Allt’ gerðist þet-ta um líkt. leyti,.. kringum 1905. Þá var heimastjórnin ný- féngin og hófst mikill upp- gangstími, bæði í atvinnumál- til þess að skilja nauðsyn þessa um og andlegu lífi. nýja frelsis. Sámt átti hann heima ýmsa góða liðsmenn, þar á meðal npkkra unga og ötula kaupsýslumenn. Hann fékk einnig góða samherja í Dan- mörku, en í danska þinginu var að síðustu gert út um þessi mál. Alþingi var þá aðeins ráðgef- andi og tillögum þess í verzlun- armálum hafði ekki verið sinnt, en síðast höfðu þau verið rædd ítarlega á þjóðfundinum 1851. Málalokin, sem fengust í danska þinginu 1854, voru að því leyti nálægt því sem þjóð- fundurinn hafði ætlað. Einn helzti stuðningsmaður verzlunarfrelsisins í danska þinginu var Kirck. Hann sagði m. a. ræðu: „Það skal íslending- um vera heyrinkunnugt, að oss, sem sitjum á ríkisþingi Dana, er annt um mál þeirra, og að hagur þeirra er hagur vor og að það er skylda vor að minnast þess hér, að mál þau, sem vel- ferð íslendinga er undir komin, liggja oss eins þungt á hjarta og mál sjálfra vor.“ Lögin um verzlunarfrelsið voru samþykkt í danska þing- inu að lokum með 75 samhljóða atkvæðum og konungur stað- festi þau 15. apríl.1954, en þau tóku gildi 1. apríl 1855. Verzlunih verður innlend. J Þrátt fyrir þessa merkilegu lagásetriingu átti það enn nokk- uð langt í land, að verzlunin yrði inrilend og frjáls í raun og veru. Allur síðari hluti aldar- innar fór að mestu leyti í það, að íslenzkir kaupmenn prófuðu sig áfram og sóttu fram hægt og hægt, keyptu leifar dörisku verzlananna og. stofnuðu sínar eigin verzlanir. Þegar verzlun- arfrelsið hófst, voru kaupmenn hér ekki nema 58, auk lausa- kaupmanna eða spekúlanta, og flestir þeirra áttu heima érlend- is. Fyrstu fimmtán ár verzlun- arfrelsisins bættust ekki við nema fjórar nýjar verzlanir. En um aldamótin eru þær orðnar rúmlega 200, en það hélzt fram á annan tug þessarar aldar að meira en tíunda hver verzlun var útlend. Nú er þetta breytt, svo að segja má að öll verzl- unin sé orðin innlend. Það skipti hvað mestu í þessum efnum, að símasamband komst á innanlands og við útlönd nokkru eftir aldamót og að heildverzlunin varð íslenzk um líkt leyti, og bankastarf- semi þá einnig öflugri og fjöl- breyttari en áður og loks er þess að geta, að menntun ís- Síðan hefur verzlunin sífellt aukizt. Vöxtur hennar hefur runnið fram eftir tveimur far- vegum: Kaupmannaverzlun og kaupfélaga. Kaupmannaverzl- unin hefur byggt á þeim grund- velli, sem lagður var þegar í upphafi verzlunarfrelsisins og markaður var í skrifum Jóns Sigurðssonar, en einnig fyrir þann tíma höfðu ötulir íslenzk- ir kaupsýslumenn byrjað að búa í haginn fyrir íslenzka verzlun eftir því sem unnt var með verzlunarlagi, sem þá tíðkaðist. Þeir sýndu og sönn- uðu hæfileika íslenzkra manna til þess að reka sjálfstæða verzl- un, hagsýni þeirra og áræði og það, að íslenzk verzlun gat ver- ið arðvænleg í innlendra manna höndum og notið . vinsælda, sem einokunarverzlun náði ekki. Kaupfélögin fóru að láta til sín taka fyrir og um aldamót- in og efldust fljótlega og gerðu bandalag sín í milli, sem síðar varð úr Samband íslenzkra sam vinnufélaga, sem rekið hefur víðtæka starfsemi á ýmsurn sviðum viðskiptalífsins og tengt ýmis ný sambönd út á við. Samband þeirra var fyrst stofnað 1902, en það hefur heit- ið Samband íslenzkra sam- vinnúfélaga frá 1910. Formað- ur þess er nú Sigurðúr Krist- insson, en forstjóri Erlendur Einarsson. Fyrsti formaður Sambandsins var Pétur Jóns- son á Gautlöndum. Allsherjarfélagsskapur kaup- manna, VerzlUrlarráð íslands, var stofnað 1917 og er formað- .ur þess nú Eggert Kristjánsson. Fyrsti formaður. Verzlunarráðs- ins var Garðar Gíslason. Áhrif verzlunarfrelsisins. Mörg dæmi mætti nefna þess, hversu íslenzk verzlun hefur aukizt og batnað á tíma verzlunarfrelsisins. Búðir hafa orðið stærri og snyrtilegri en áður, vöruval aukizt stór- lega, afgreiðsla færzt í nýtt horf og orðið meiri þjónusta við viðskiptamenn en áður var, sérverzlunum hefur fjölgað og heildverzlunum líka. Nýir markaðir hafa unnizt fyrir ís- lenzkar afurðir og fjölbreytni aðfluttrar vöru aukizt stórlega. En fyrst og fremst hafa afleið- ingar verzlunarfrelsisins orðið þær, að verzlunin hefur orðið innlend og verzlunararðurinn lent í landinu sjálfu. Spár forvígismanna verzlun- arfrelsisins um heillavænleg á- hrif þess hafa allar rætzt. Titkynning Nr. 1/1955. Innflutningsskrifstofan hefur ákveðið nýtt hámarks- verð á smjörlíki sem hér segir: Niðurgreitt: Óniðurgreitt: Heildsöluverð Kr. 4.79 Kr. 9.62 pr. kg. Smásöluverð Kr. 5.60 Kr. 10.60 pr. kg. Söluskattur innifalinn í verðinu. Reykjavík, 31. marz 1955. V erðgæzlust jórínn. rafmagns SKORDÝRAEYÐIR fæst aðeins hjá okkur. Nú er rétti tíminn að út- rýma mölflugu og öðrum skaðræðispöddum. Véla- cg raftækjaverzlunin Bankastræti 10. Sími 2852. 6EZT AÐAUGLYS? ? VláS K.F.U.K., Vindáshlíð. Að- alfundurdnn verður í kvöld kl. 8,30. Fjölmenníð. Stjórn- in. (522 HVITUR telpuhattur úr angóru tapaðist í gær á barna leikveliinum við Freyjugötu eða á leiðinni að Þórsgötu 26 A. Uppl. í síma 6880. (507 úmm VANTAR eitt til tvö her- bergi, helzt með sérinn- gangi. Uppl. í síma 3012 eft_ ir kl. 5. 520 HERBERGI, sólríkt, til leigu. Reglusemi áskilin. Upplýsingar milli kl. 5—7 í Bakkagerði 1, smáíbúða- hverfi. (523 VÉLSTJÓRA, sem ýmist vinnur á sjó eða landi, vant- ar herbergi strax. Tilboð, merkt: „Til sjós eða lands — 299“, sendist blaðinu fyrir hádegi á morgun. (525 IIERBERGI með aðgangi að eldhúsi og baði til leigu nú þegar. Tlboð sendist fyrir mánudagskvöld afgr. Vísis, merkt: „Melar— 298“. (524 HERBERGI óskast, helzt með aðgangi að eldhúsi. —- Upplýsingar í síma 1083 eft- ir kl. 2. (529 PÍANÓSTILLINGAR og viðgerðir. Otto Ryel. Símar: 82037 og 5726. (359 ÖaUMAVÉL A-viðgerðir. Fljót afgreiðsla. — Sylgja, Laufásvegi 19. — Sími 2656 Heimasími 82035. INNRÖMMUN MYNDASALA RÚLLUGARDÍNUR Tempo, Laugavegi 17 B. (152 ÓDÝR prjónafatnaður á börn til sölu. Prjónastofan Þórclfur, Laugavegl 27, uppi. (338 TVIBURAKERRA óskast. Upplýsingar í síma 81942. FALLEG ensk kápa á fermingarstúlku til sölu. Sími 6957. (528 TVÆR gaseldavélar til sölu. Sími 6957. (527 FERMINGARFÖT á með- alstóran dreng til sölu. Upp- lýsingar í síma 5577. (521 NOTAÐUR, uppstoppaður sófi óskast til kaups. Tlboð sendist Vísi, merkt: „Sófi — 295“. (518 KAUPI frímerki og frí- merkjasöfn. — Sigmundur Ágústsson, Grettisgötu 30. (374 BOLTAR, Skrúfur Rær, V-reimar. Reimaskifur. Allskonar verkfæri o. fl. Verzl. Vald. Poulsen h.f. Klapparst. 29. Sími 3024. KAUPUM og seijum alls- konar notuð húsgögn, karl- mannafatnað o. m. fl. Sölu- skálinn, Klapparstíg 11. Sími 2926._______________ (269 SVAMPDÍVANAR fyrir- liggjandi í öllum stærðum. — Húsgagnaverksmiðjan, Bergþórugötu 11. — Sími 81830. (473 TÆKIFÆRISGJAFIR: Málverk, ljósmyndir, mynda rammar. Innrömirium mynd- ir, málverk og saumaðafl myndir,— Setjum Upp vegg- teppi. Ásbrú. Sími 82108, Grettisgötu 54. 000 SÍMI 3562. Fornverzlunin Grettisgötu. Kaupum hús- gögn, vel með farin karl- mannaföt, •; útvarpstæki, saumavélar, gólfteppi o. m. fl. Fornverzlunin Grettis- götu 31. (133 SELJUM íyrir yður hverskonar listaverk og kjörgripi. Listmunauppboð Sigurðar Benediktssonar, Austurstræti 12. Sími 3715, MUNIÐ kalda borðið. — Röðull. § e-m «5 Ro Í-'S. *X! oo s »4 s® > sr. tu, n Hitari í vél. PLÖTUR ó grafreiti. Út- ▼egum áletraðar plötur é grafreiti með stuttum fyrir- vara. Uppl. 6 Rauðarárstíg 26 (kjallara). — Sími 6129.

x

Vísir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.