Vísir - 16.05.1955, Síða 4

I
vísm
Mánudaginn-16. mai 1&55.
Þorsteinn Jósepsson.
Jógóslaviuþættir IV
Vinnnbrögð firðast hvarveína
með mjög framstœdnm hættL
Viðburfkir aö sjá dráttarvél
að verki á ökman éiti.
Og önnni* vinnnlirögð ern efíir Jní.
Lelðin þvert í gegmim Jágó-
slavíu, eða allt irá Banjo Loka
og suður að Aurialraii er með
eindæmum fögur og íull ai til-
breytingu, litskrúðuguin jurta-
gröðri, gljúfrum og gjám, gróð-
nrsælum dalbotnum og lirika-
legum tmduin, sem sumir hver-
ir voru snæviþakktir, ena þótt
íjallshlíðarnar væru víða vaacoar
sicógi hið neðra.
En í þessu landslagi speglast
aö sama skapi jafntilbreytinga-
samt þjóðlíf margra þjóðarbrota
sem ciga sitt hvern bygginga-
slílinn, sín hver trúarbrögðin,
eiga ólíka sögu og menningu að
baki, ólíka siðu og háttu og
kheðast möi’gum aJbrigðum
skrautlegra og fagurra þj.óðbún-
ing-iu
Allt orkar þetta sterkt á veg-
erfiðar um landið, nema með
strandlengjunni eru allgóðar
skipasamgöngur, landið fjöllótt
og erfitt yfirferðar, vegir ekki á
þann mælikvarða sem kröfu-
harðir bíleigendur gera fyrir
fararta’ki sín, erfitt um benzín
og bifvélaviðgerðir, minna um
góð gistiliús heldur en viðast
hvar annarsstaðar í álfunni og
loks það að næsta lítið hefur
verið gert til þess að laða ferða-
menn inn í landið.
Ura páskana mikll hátíð.
Á leið okkar frá Jajce suður
á Dalnxatíuströnd bar margt ný-
stáriegt fyrir augu okkar. Við
vonjm svo lieppin að vera ann-
an páskadag á fei-ð á þessum
slóðum i bjartasta sólskini og
fegursta veðri, en þann dag var
Hér sjást tvær yngismeyjar í Bosniu í þjóöbúningum sínum.
farandann sem kemur langt að
<>g úr gjörólíku landslagi og
me.nningu. Maðui’ urvdrost það
eitt að þetta land, sem býr yíir
jafnmiklum tö'frum, skuii ekki
iöngu yfirfyllt af fcrðamönnum
írá frarnandi löndum og álfum.
Júgóslavía býr yflr sérkennilelk
sem fá önnur iönd.. Að vísu cr
þessi sérke.nnileiki oft hrjúfur
óg auðkenpdur, því. líeilir la.nds-
hlútai' virðast Jítið vera annað
en stóigrýtt og fjöli og eyði-
mei'kur. En þeim nnm rneir
stingur líka Iiinn suðræni og I
gixízkumikli gróðtir í stúf, þar
sem hann nær að fcsta rætur.
En ástæðurnar fyrir því að
■Túgóaiavía er ekki ferðíuiianna-
‘and ncma að litlu leyti, cru:
vafalaust margar. Sanifainprur |
..-____________________ I
gerlc-ga óskemmd og í flugfæru {
standi. Fyrst flaug hann tilj
Wyndham, þaðan 'til Broome
og að síðustu til Perth, er hann!
kcm til 24. september. |
Þarmig endaði þetta óírúlegaf
i'erðalag mannrauna og' hrakn-j
inga, er svo einkennilega mikið
xrúnnir á hrakningasögu Ro-
binsons Krúsó, að maður geturl
niaumast trúað, að Kún hafij
gerzt á tuttugustu öldinni, )
01. Sv. þýddi. f
mikií hátið í hverju þorpi. Fólk-
ið utlui úr sVeitunum streymdi
til þorjianna, þar hópaðist fólkið
saman á stærstu götunum eða á
torgi þorpsins, khett. hinum
skrautlegustu þjóðbúningum og
ýraist gekk þar arrn í arm, glatt
og áaeegt á svipinn, eða þa að
það steig hringdans þar sem
hvei’ hringurinn myndaðist utan
yfir annan og dansað var eftir
þunglvncHslegu og fábreyti-
legu hljóðfalli, sem einna
helzt líkist rímnakveðskap ís-
lenzkum eða arabiskum söng.
Leikið vai' á tvö eða þrjú
stengj ahljóðfæri og eitt blást-
urshljóðfæri. Fólk hélt á
soðnum hænueggjum 1 hendi
sér, braut af þeim skurnina
öðru. megin til endans og bar
upp að eyrum sér eins og það
veeri að hlusta' þar eftir ein-
hverju forlagasvari. Hvað þessi
siður átti að tákna veit ég ekki
og fann á honum enga frekari
skýringu.
Mikið af kvenfólkinu sem
bar fyrir sjónir okkar þennan
dag var klætt svörtum serk-
bu»um, . vafalaust leifar
Tykjaveldisins á þesstun slóð-
um, en að ofan voru, einkum
utigu stúlkúrnar, klæddar
ljósum blússum eða treyjum
með miklu flúri og útsaumi.
Trúarbragðabrú
inilli atisturs
og vesturs.
Fólkið virtist sleppa fram
af sér öllum áhyggjum á þess-
um hátíðisdegi, það var glaít
og það var hamingjusamt, en
gleymdi þó ekki forvitni sinni
þegar bílinn bar að garði.
Hóparnir á torgunum og göt-
unum voru svo þéttir að erf-
itt var að komast í gegnum
mannþröngina, enda lagðLst
andLit við andlit að bílrúð-
unum til þess að athuga hvaða
undur skrímsli þetta hefði að
geyma. Færi maður út úr bif-
reiðinni var manni gefið egg
til þess að hlusta eftir sinni
eigin forlagaspá en við kunn-
um ekki að hlusta og kunnum
ekki að lesa okkar eigin forlög.
Á þessum slóðum eimir
þverulega eftir af siðum frá
veldi Tyrkja. Þama náðu þeir
skjótt yfirráðum, kúguðu fólk
til hlýðni við sig og þeir sem
ekki létu af trúnni og játuðu
múhameðstú voru hlekkjaðir
til þrælkunar eða drepnir. Á
vissu svæði um miðbik lands-
ins, einmitt í þessum fjalla-
héruðum, er múhameðstrúin
enn hin ríkjandi trúabrögð og
í stærstu borgunui': í Herze-
govinu og Bosníu, svo sem
Sarajevo og Mostar er mikiil
fjöldi múhameðsti'úarmustera,
sem með tumspírum sínum og
austurlenzkum byggingarstíl,
blátt áfram setja svip sinn á
borgirnar.
Júgóslavía myndar eihskon-
ar trúarbragðabrú milli austurs
og vesturs, milli grísk-
kaþólskrar óg rómversk-
JcaþóMcrar trúalr, svo og
milli þessara tveggja trúar-
greina og múhameðstrúar.
Tító gekk á
rétt manna.
Rúmlega 10. hluti júgósiav-
nesku þjóðarinnar játar mú-
hameðstrú. Sérstök stjórn
annast öil helztu triiarleg
framkvæmdaratriði, svo
viðhald og byggingu mustera,
yfirstjórn trúarlegra vanda-
mála, sem að höndum bera.
Allt fram til þessa ríkti í hér-
uðum múhameðstrúarmanna
sérstakt trúalegt réttarfar
með tilheyrandi dómstólum,
svokölluðum Scheriat-dóm-
stólum, sem einkúm fjölluðu
um allt er varðaði hjónabönd
og erfðamál. Þá höfðu mú-
hameðstrúarmenn séi-staka trú
árskóla» innan vóbanda sinna
og skiptu þeir mcrgum hundr-
uðum.
Við valdatöku Titos gekk
hann í mörgu á fyrri rétt mú-
hameðstrúarmanna. Hann
lagði niður trúarskólana og
Scheriat-dómstólana og setti í
þeirra - stað alþýðuskóla, sem
höíðu almenna og pólitíska
fræðslu að markmiði, og al-
þýðudómstóla, sem fjölluðu
um öll almenn mál án nokkurs
.tillits. til trúarlegra slcoðana.
Blöð og tímarit múhameðs-
trúarmanna voru bönnuð í
landinu og sömuleiðis var
múhameðstrúarkonum bannað,
að viðlögðum þungum refsing-
um, að bera. andlitsslæður að
austurlenzkum sið. Tito lýsti
því hjnsvegar yfir að hann
myndi ekki í öðru skipta sér
af trúarmálefxium múham-
eðstrúarmanna, svo fremi
sem þau brytu ekki í bág við
hagsmuni ríkis.ins og júgóslav-
nesk landslög.
Uppreistar-
tilraunir
kæfðer.
Þessi valdboð Titos skertu
til muna fyrri rétt og aðstöðu
múhameðstúarmanna í land-
inu og meðal þdirra ríki(r
mikil qánægja, er öðru hvoru
hefur brotizt út í magnlausri
andstöðu og uppreistartil-
raunum, sem jafnan hafa ver-
ið kæfðar í fæðingu. Þannig
voru t. d. 27. september 1947
allmargir múhameðstúarmenn
dæmdir af dómstól í Sarajevo
til allt að 18 ára þrælkunar-
vinnu og tugthússvistar.
Skömmu síðar var uppreistar-
tilraun „ungra múhameðstrú-
amanna11 kæfð í fæðingu og
fjöldi manns þá dæmdur til
dauða og skotnir. Og enn 13.
ágúst 1949 voru 13 fvrirliðar
úr sömu hreyfingu handteknir
fýrir undirróðursstarfsemi
gegn júgáslavneska ríkisvald-
inu. Fjórir þeirra voru dæmd-
i til dauða en hir.ir dæmdir til
3ja—20 ára þrælkunarvinnu.
Af öllu þessu héfur það leitt
að mikil óánægjuólga ríkir
meðal múhameðstrúarmanna,
sem vilja Tító og veldi hans
feigt en eru of fáliðaðir til
jæss að fá rönd við reist og
margir hafa því valið þann
kostinn að fiýja land, nær
eingöngu til Tyrklands. Og af
sömu ástæðu hefur múham-
Konur á heimleið úr vegavmi u.
eðstrúamönnum heldur fækk-
að í landinu síðustu áián,
miðað við heildarfóllksfjölda.
Sáum 15 bíla á dag
jafnaðar.
Það vakti eftirtekt okíar
hvað vinnubrögð eru yfirieitt
með frumstæðum hætti þar
sem við saum til. Að visu
skoðuðum við livergi verk-
smiðjur, en þar munu vinr j-
afköstin sennilega vera hvað
mest og aðbúnaður og tækni
einna fullkomnast. Eg hefi
drepið á það áður, að á ferða-
lagi okkar, nokkuð á þriðja
þúsund kílómetra þvert og
endilangt um Júgóslavíu og
m. a. gegnum sumar stærri
borgir landsins, hefðum við séð
sára fáa bíla, þannig að meJ-
altali á dag hafi þeir naumast
verið fleiri en 15 og sennilega
þó heldur færri, ef aðeins er
miðað við innlenda bíla. Sama
gegndi og um aðra vinnuvélar.
Það var viðburður að sjá drátt-
arvél að verki á ökrum úii.
Yfirleitt var notast við li-.!a
plóga og lterfi með uxum fyr-
ir, stundum líka hestum eoa
jafnvel uxa og hesti saman. !■
Oftar en einu sinni sá eg fi ig |i
herfuð með hríssióða, ekki ó- ::
áþekkt því sem eg hefi áð
tún slóðadregin heima.
Júgóslavar mega eiga þcð,
að þeir virðast leggja mikið
kapp á vegabætur og ve£ i- '
geroir, encla er þess mikil þcrf.
En hvergi nema nyrzt á Dal-
matíuströndinni þar sem vc . ið !
Framh. á 9. síðn
Á torgi í Sarajevo — musteri MúhameSstrúarmanna í baksýn.
-Sarajevo er aðaihækisíöð þeirra í Júgósiavín, og eru þcr um
120 musteri. Það var atburður í Sarajevo 28. júní 1914 — msruí
á Fnunz Ferdínaad, ríkiserfiugja Austarríkis-UngverjalanJs
— sem kom heimssiyrjöldinni fyrri af stað, en konungsrí ið
Júgósluavía varS tíI, er keisaradæmið Austurríki-Uagverjalaad..
fcr í mela í lok stríðsins.