Vísir - 10.08.1955, Qupperneq 5

MlSvikudaginn 10. ágúst 1955.
vrsrn
aiir
aðir nieH ýmsuin liætíi.
Peir voru ófyrirlíeitnir, og há5u;
næstiFiiE styrjaldir innbyrðis.
IStt' /lí'/i' liiffön f/runtit'iplliitn uii
uniii ISít n t/uríiijju n n u .
Aúðjöfrárnir auðguðust ....
á ýmsa vegu. ..................
Siunir voru Suigsjónamenn,
KSrir snillingar, en einnig voru
í hópnum varmenni og „svindl-
»rar“ af öllum tegundum. En
allir hafa þeir átt hlut að því,
að skapa hinn gífurlega auð
Bandaríkjanna.
Pierre Dupont dó íyrir rúrnu
ári, eða í apríl 1954. Hann
var einn af auðugustu mönnum
á jörðunni og einn af. ráða-
rnönnum í hinni risavöxnu þúð-
urgerð Duponts de Nemours i
Bandaríkjunum. ..Einn af aölu-
mönnum Heljar“, var sagt á
kreppuárunum kringum 1930.
Það varð éngjnn hvéllur í
Wall street þegar Duporit- dó.
S’íkir atburðir hafa eklci mjög
rnikil áhrif á viðskipti. Hin
miklu verzlunarfélög,; lifa og
starfa -eftir sem áður og 'fýrið-
irnar eru öruggar. Sér í lagi
hjá Duponts fjölskyldunni.
Hún er mánnmörg, heldur sinn
hóp og hefir aldrei viljað taka
' óviðkomandi menn í féiagið.
' Það vill helzt giftast aettingj-
um sínum, blessað fólkið. Þama
er því allt í röð og reglu. Sam-
anlagt á félagið og fjölskyjdan
1500 milljónir dala. Þessir .pén-
ingar hafa verið dregnir .sam-
im bæði á . friðartímum I.bg í
styrjöldum. Aðallega þó styrj-
öídum.
Ættfáðir fjölskyldunnar,
Pierre Samuel Duponts, t'ór ctil
Ameríku á bylt ingatímu núm í
t'Vakklandi. Tók hann tii. þess
fé að íáni: hjá mektarinönnum
í’rönskum og hugðist stofná ný-
lendu handan við liafið, Atti
hún að verða reglulegt- sælu-
riki fyrir útvalda menn. og
konur. En þetta varð þó. aldrei
að vemleika, land var alltof
dýrt. Þess í stað keypti .P.ierre
Samuel Dupont litla lóð við
Brandywine Creek í Dclaware
og þar byggði hami púðurverk-'
•smiðju. Veggimir vom þrefald
ir á þykkt vxð veggi ' .arinara,
<slíkra Verksmiðja, en þak’ið.var
• miklu léttara. ■■
t'ykkir veggir —:,
'þuunt þak.
„Þá geta veggirnir kannske
staðið þó þakið fjúki áf — ef
til sprengingar skyídi'kömá —
hafði hann sagt við fólk i
byggðarlaginu. ri A.<.:: "
Þetta reynd.ist; réit vera. En
að mörgu leyti, öðru;. voru Dú-
pont-mehn i'ofsjálii'. Þeii’
græddu auð fjár í ensk-amér-
íska striðinu 1812 af því áð
..— ............. 1 'i»
En væri ckki eiumitt þáð eina
ráðið til þéss að verja styttuna,
að gera tjörn umhvcríis haria,
svo að óvandaðir götústrákar
gætu ekki haft huna að skot-
sþæni með flöskum og grjóti, og
hrókarbráðir dónar yrðu að
leysa buxnahald sitt á öðrum
stöðum en.-á há-Skólavörðuholtý
inu. við staiHlins'fiú' tleD'fi.. EÍi'iks-'’
sonar?"
þeirra púður var bezt og þeir
voru viðbúnir. Þeir urðu sterk-
ríkir i borgarstyrjöldinni. Púðr-
ið þeirra sigraði í ;Krím-stríð-
inu og einnig í Eúbu-stríðinu.
Það réð úrslitum í báðum
heimsstyrjöldunum.
Og alltaf héldu þeir hópinn,
þeir skipuðu sér umhverfis
þann. sem elztur var — eða
dugmestur.
j En púðrið varð þeim mörgum
j að aldurtila. Þeir voru hug-
i djarfir menn. Einn var sjó-
hetja. Annar sá um nótt, að j
eitthvað :var að i. 'púðurverk-
smiðjunni. Það'flugu neistar frá
einni vélinni. Hann stökk niðurj
i að ánni, fyllti hatt siim með,
vatni og'stökk með það inn í
yerksmiðjuna ög tókst að kæfa
eldinn áður en harin næði púð-
urtunnunum.........
En Pierre Dupont, sem dó
fyrir skömmu, fór ekki troðnar
brautir ættarinria'r. Hann.'var
fyrsti maðuf áettavinnar, sem
réðst í að fj-amleiða annað en
púður. Hann lagðimikið af pen-
ingum ættarimiar í General
j.Mótors fyrirtaekið. Urðu -þeir
þar stærstu hluthafar qg var
Pierre Du'pont í stjórn þess fé-
lags árum samah t. d. á kfépþii-
árunum. •:■' ^ ';
Nú á 'dögum er Dupont die
Nemóurs risaváxið ; fyfirtæki,
sem ffápiléjðir ailt mögulegt ~
púður, nælonsokka, ' bil'reiðar
og benzm. tNylega hefir komið
út bák' ýurri ' apðjöfra ; Vestur-
heirhs. Hefé.' höfúridur hennar
lýst'^þéim lilutlaust, en ’ áður
urðu þeii' oft fyrir hatursfullum
ái'ásum af sumum er um þá x-it-
uðú, eða þá að þeir voru lófaðir
mjög af mönnum er vildu
„hreinsa þá af allri synd“. um
i það, áð þeir hefði aflað.'fjárins
‘ með lastvéfðu móti.’’"Vóru þeir
höfundár stúridum' launaðir af
aúðmönnuriúm sjálfum að sögn.
Connnodore
Vamlerbilt.
'Eínn af ihipum fyrstu miklu
peningafurstum var Vanderbilt,
Ilanh' dó' þégar Uierre Dupont
(sefn nú éi' riýléga látinn) var
9 ára. Lát Vanderbilts vaktí
miklu iheiri áthygli en lát Du-
þonts nývérið, og átti Vander-
bilt þó ekki íimmtung þess
auðs með Duponts fjölskyldan
hefir •. ejgnast. Váh'defbilt lá,
sjúkur hálft ár, og allan þann
'tMa' Satú blapmetin í.héfb^rg^..
sérii þeir höfðu léígt' sér arid-
spænis höll Vanderbilts ’vio
'Wdshington Place 10, ''í New
York. Skiptust þeir á að spiía
á spil og halda vörð við glugg'-
ann, sem var andspænis höll-
inni.
• Vanderbilt auðgaðist fyrst á
skipum sínum, er fluttu varn-
ing- og l'arþega eftir Hudson-
fljófinu;' Síðar fekk hann áhuga
'fýrir jámbrautum, meðal ann-
’ápp jágnhfáut frá New Yprk' tU
Eri éSvattísins, en í- þvj fyrírtáeki
keypti hann á sinnj tíð hluti
fyrir mai'gar milljónir dala.
Það voru einu stór-kaupin,
sem hann hafði ástæðu til að sjá
eftir. Því að þar hitti hann fyrir
þrjá karla, sem voru jafn snið-
ugir og hann sjálfur, en öllu
samvizkuliðugri. Það voru þeir
Daniel Drew, Jay Gould og
Jim Fisk. Nafn Goulds er enn
illræmt.
Fundur þessara þriggja risa
varð ekki hávaðalaus. Og árum
saman héldu þeir uppi hinni
svokölluðu .,Erie-styrjöld“.
Hún vaktj mikið athygli í Am-
eríku og skemmtu menn sér við
hana, nema þeir vesalingar.
sem keypt höfðu hlutj í Erie-
brautinni.
Átök.
Vanderbilt var alveg magn-
laus gagnvart þeim. Hann gat
ekki náð meiri hluta hlutabréf-
anna og eftir nokltur ár gafst
hann upp. Hann kallaði Drew
á sinn fund og kannaðist við
að hann hefði beðið lægra hlut.
Þeir greiddu honum þá 4V2
milljón út í hönd og héldu síð-
an áfram að ræna járnbrautar-
arðinum.
Gutlkaup.
Drew var síðan bolað burt af
hinum. Físk átti í ástarævintýri
og varð það hans bani. Mellu-
dólgur skaut liann með skamm-
byssu. Gould var þá einn eftir.
Eftir mörg ár tókst þó að koma
honum burt, en það kostaði stór
kostleg átök — einnig hafði það
áhrif á hann að honum var ságt,
að hlutabréfin myndu hækká
um 15 hundi-aðshluta er hann
væri úr sögunni og gæti hann
þá grætt eina milljón aukreitis
á að selja meiri hluta sinn í
hlutabréfunum.
Hafði hann þá rænt járn-

W.C. SKÁLAR
W.C. KASSAR
W.C. SETÖR
W.C. SAMBYGGT
KASSI OG SKÁL í
_ . ^ brautina svo óþyrmilega að hún
Daniel Drew varð fyrstur til,
jgaf engan arð fyrr en eftir 69
ár. ...
að koma auga á Erie-brautina.
Og um miðja öld síðastliðna tók
hann að kaupa hlutabréf henn-
ar með leynd og keypti mikið.
Og þegar hann hafðj afl til þess
kom hann í ljós og hagræddi
sér í stjjórn fyrirtækisins, en
Arið 1896 mútaði Gould mági
Grants forseta, sem Corbin hét
og vara-fjármálaráðherranum
Butterfield, og gerði tilraun til
að kaupa upp gullmagn allt,
ógn og óhug sló á þá menn, sem isem fáanlegt var. Til þess
þar voru, fyrir — þeir voru allir
heiðarlegir menn. En Daniel
Drew hafði orð á sér fyrir að
svífast ejnskis í viðskiptum.
Með brögðum og nýjum kaup
um á hlutabréfum var hann
brátt búinn að koma sér svo vel
fyrir, að; hann gat sett tvo vini
sína, þá Fisk og Gould, í félags-
stjórnina og nú hófst styrjöldin
við Vanderbilt, en hann hafði
meirihluta í nokkrum járn-
brautum, sem lágu upp að Erie-
brautinni. Vanderbilt barðist á
þann veg, að hann keypti æ
meira a£ hlutabréfum Eire-
brautarinnar hvaða verð, sem á
þau var sett. En Drew, Fisk og
Gould voru ósvífnir í tiltektum
sínum, Einu sinnj tóku þeir sig
til og gáfu í heimildarleysi út
forgangs-hlutabréf handa sjálf-
um sér, fyrir 3 milljónir dala.
Þetta var algeiiega ólöglegt og
þegar lögreglan kom tóku þeir
allt sem járnbrautarfélagið átti
í reið.u fé — það voru 6 milljón-
ir dala — létu það í ferðakoff-
ort og flýðu með það til New
Jersey, því að þar voru lögin
ekki eins ströng. Þar víggirtu
þeir sig á hóteli og settu þar upp
skrifstofur Erie-brautarinnar ,,í
bili“. Og' frá New Jersey rændu
þeir öllu, sem hægt var að hafa ,
upp úr brautinni og gerðu það |
árum saman. Vanderbilt sat t
New York og gat ekki að gert. i
En á méðah þessú fór fram;
þurfti fjármálaráðuneytið að
stöðva alla sölu á gulli. Einnig
keypti Gould mann, sem ritaði
mikið um fjármál í New York,
til þess að halda því á loft í
greinum sínum, að miklu hent-
ugra væri fyrir bændur og' all-
an almenning að eignast ódýra
peninga, sem ekkj væru gull-
ti-yggðir, en að vera ao sækjast
eftir gulltryggðu fé. Á meðan
þessu fór fram keypti Gould
sjálfur gull fyrir alla þá dali,
sem hann gat tínt. saman.
Hann hafði ætlað sér að vera
búinn að koma sínu braski í
kring þann 24. september
1869. Og þann dag hafði hon-
um og vinum hans tekizt að
koma- gullverði upp , 162, en
þá sá fjármálaráðuneytið hváð
var á seyði og tók þégar í óða
ömi að selja af gullforða rikis-
bankans, til þess að koma ró á
markaðinn. F.n þá kom líka svo
skyndilegt verðfall að verðið
var hrapað úr 162 í 138 er
klukkan sló 12 á miðnætti.....
Þúsundir manna töpuðu eign-
um sínum. Ekki er vitað hvort
Gould var búinn að selja gull-
forða sinn er verðfallið varð.
En líklega hefir hann haldiö
öllu siiju, þó að mútur hans
kæmu ekki. að gagni.
HANÐLAUGÁR
HORNLAUGAR
HANÐLÁUGAR
Á FÆTÍ
margar
fyrirliggj’andí.
1 Þorláksson &
Not^mann b.f.
Bankastrætr 1J.
Skúlagötu 30. íj'*
kvæð hugmynd, sem miðaði tiffi
uppbyggingar, er fleyttj þess-
um ævintýramönnum fjár-
magnsins fram á leið. Járn-
brautimar urðu til fyrir þeirrife.
atbeina og hafa þær hina mestu.
f járhagslegu þýðingu enn í dag.
Áuðævi Ameríku hvíla á þeinx.
að miklu leyti. Bergmálið a£*
þessum átökum náði aha leiö»-
til Norðui'landa, þáðan sótti
IIill þúsundir af iimflytjendum,.
sem áttu að byggja hinar við-
áttumiklu auðu sléttur og' ger-
ast vi ðski ptamenn meðfi-anx
hinum nýju járnbrautum.
| Aðrir peningafurstar æstu.
Vara-fjármálaráðherrann; va'r verkamenn til ofþeldísverka-
rekinn úr stöðu sinni óg Grant Carnegie ' var einn af þeiro.
forseti sleit öllu sambandi vjð harðsnúnustu. Eir nú er nafm
mág sirín, Cói’bin. En Gould hans kunnugt fyrir aö hann....
hnignaði öllum eígnum bráut-'!eekk af hólminum frjáls mað- ^hefir gefið,bókasöfn,.o.Th til aE-...
arfélagsins. Brautarteinai*nir ur ~ éftir þetta hneyksli. Það menningsþarfa. Grinimjr bar-
biluðu, vagnar, járnbráutár- jhriun þýkja ótrúlégt • — en at-
hæfi hans var okkj gagnstaitt
lögúnum!
stöðvar og öryggistæki, allt^
•át^mmdist óg 'for' í vánhirðu.
.Járnbrautin. varð órðíÖgð': um
"ailt land, þar gerðust ný stör-
slys á hverjum mánuði. Og ef
skerast átti'í leikinn frá Was-
hington, var jafnskjótt komið í
veg fyrir það með mútum.
Fyi-ir nokkuð af ránsfengn-
um gerðu þeir Drew, Fiss og
Gould sér skrautlegar aðseturs-
stöðvar. Var þar t. d. fúllkomi.n
ópera og þar skemmtu þeir
ýmsmn. .hátt settum mönnum,
fevé’Wábift - Alexej ; storfuráía.' ít
RussTandi og Grant forseta.; {oftast var það þó einhven já-vleitar hugsjónh’, aðrir hugsúðvv
Styri* um
jámbrautir.
Meim eins og Gould og Fisk
eru ekki lengur til í fjármála-
herrni Ameríku. Síðar hafa þó
harðshúnir bardagar átt sér
stað — t. d. jámbrautarstríðin
milli Harrimans og Jim Hills,
en þar var bæði notast við
dagar urðu í ■ kringum verk-
smiðjur haus og lágu þar sum- ••
ir eftir dauöir, bæði vei’kamen»..
og leynilögreglumenn. Þá hafði
Skotinn, sem var afar nízkur,
ráðið til að vernda verksmiðjur*-
sínar. í þeirri styrjöíd vort».
bæði notaðar fallbyssur ogí.
bryhvarðir pi-ammar.......
Ford liafði
aðrar bugsjóttú-.
Péaingafurstar Ameríku vons.
af mörgum tegundum. í þeirra.
spr-engijefni, kúlur, púður og hópi voru bæði góðir ftreíín og •-
fjáridsámlega Rauðskinna. En; ómérkilegir. Suinir áttu sér há-; '