Vísir - 28.10.1955, Blaðsíða 6

VÍSIR
Föstudaginn 26. október 1955
D A G B L A Ð
Ritstjóri: Hersteinn Pálsson.
Auglýsingastjóri: Kristján Jónsson.
Skrifstofur: Ingólfsstræti 3.
Aigreiðsla: Ingólfsstræti 3. Sími 1660 (fimm línur).
Útgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VÍSm H.F.
Lausesala 1 króna.
Félagsprentsmíðjan h.f.
íyVVVVWWWVWVV^eWV^An/VWVUWVUWUVVlrtiWJWUVUUVWW
Svíar og
Riíssar glíma vil
bólgu eins og
Hafa ekkl getað feetol
lækkun inatoðsyBi,
“Oúmir tveir mánuðir eru nú til áramóta, en þá fellur loft-
•*-*- ferðasamningurinn milli ríkisstjórna íslands og Svíþjóðar
úr gildi, ef ekki tekst að ná samkomulagi um þau atriði, sem
ágreiningi hafa valdið. Satt að segja virðast á því sáralitlar
horfur, því að svo eindregnir eru Svíar í afstöðu sinni og stað-
ráðnir í að bregða faeti fyrir Loftleiðir, að engu tauti virðist
við þá komandi. Hefur verið rætt við þá nokkrum sinnum, en
árangurinn alltaf orðið neikvæður, og eru ekki líkur til þess,
að um neina hugarfarsbreytingu verði að rseða hjá þeim þótt
jólin nálgist.
Loftleiðir munu vera minnsta flugfélagið, sem heldur uppi
ílugferðum yfir Atlantshaf, og raunar lang-minnsta, því að
hvarvetna annars staðar en hér mundi það þykja meira en lítil
dirfska að ætla að keppa við stór flugfélög, þegar aðeins væru
til tvær flugvélar til að tefla gegn flugflotum þeirra. Þrátt fyrir
þetta hafa Loftleiðir komizt vel af, svo^ að unnt hefur verið að
auka ferðirnar og farþegafjöldinn farið í vöxt, er ferðum hefur
verið fjölgað.
Skandinaviska flugfélagasamsteypan eða SAS, eins og fyrir-
tæki þetta er nefnt í daglegu tali, er hinsvegar eitt af stærstu
i'lugfélögum heims. Á síðasta ári mun það hafa flutt svo marga
farþega, að aðeins tvo flugfélög voru mikilvirkari á þessu sviði.
Þar við bætist, að það hefur betri aðstöðu en flest önnur flug-j
felög, því að það er stutt af ríkisstjórnum þrigg'ja landa, og i
.getur leitað til þeirra, þegar reksturinn ber sig ekki. Loks
nýtur það stuðnings þessarra sömu þriggja ríkisstjórna við að
efla sér lendingarleyfa og heimildar til flutnings á mönnum og
varningi víða um heim. Allt er þetta mikils virði, en samt
virðist Svíum ekki þykja þetta nógu góð aðstaða fyrir SAS.
Loftleiðir flytja farþega fyrir sama gjald og önnur félög frá
meginlandi Evrópu hingað til lands, en hinsvegar er fargjaldið
lægra milli íslands og Bandaríkjanna — með samþykki Banda-
jíkjamanna. Það er þetta, sem SAS og Svíar hafa tryllzt yfir,
og þykjast víst missa spón úr aski sínum af völdum Loftleiða.
Þess vegna á að banna félaginu að taka farþega í Svíþjóð og
hrekja það úr landi. En jafnframt hafa Svíar samið um það við !
íslenzku ríkisstjórnina, að hagnaður af starfsemi þess skuli
verða skattfrjáls í Svíþjóð framvegis!
Svíar eru þó ekki öllum eins erfiðir, að bví er flugmálin
snertir. Eitt af félögum þeim, sem heldur uppi flugferðum til
Svíþjóðar frá öðrum löndum, heitir Hunting Clan, og er það
enskt. Það hefur fengið leyfi til að krefjast lægra fargjalda en
ðnnur félög, SAS meðal þeirra. Og SAS fettir ekki fingur út
í það, þótt félagið fari hamförum gegn Loftleiðum, sem flytja.
þó farþega til og frá Svíþjóð fyrir nákvæmlega sama verð og
3AS, og raunar fyrir hærra verð, þegar tekið er tillit til þess,
s.5 íslenzka félagið getur ekki boðið upp á eins þægilegar flug-
vélar og hið margfalt stærra og þrístyrkta sameignarfélag Dana,
Norðmanna og Svía.
Mörmrnn kann nú að finnast bað eitthvað einkennilegt, að
hinu enska flugfélagi skuli leyfast að undirbjóða SAS í heima-
landinu, en þó er þetta eins og hér er sagt. Hunting Clan setur
upp minna fyrir að flytja farþega til og frá Svíþjóð, en önnur
felögV og það er látið afskiptalaust. Og hvað skýidi nú valda
þessu? Það er ekki mikill vanda að ráða þessa gátu. Það sem
hér gerir gæfumuninn er það, að Bretar, sem standa að Hunting
Clan, eru ein af stórþjóðum heimsins, og Svíar eru ekki meiri.
garpar en það, að þeir þora ekki að .mótmæla Við Breta. En
þeim finnst þeir gera skrambi ftiiklir kárlaf, þegar þeir geta-
sagt upp samningi við íslendinga og neitað íslenzku flugfélagi
«ra lendingarréttindi á sænskum flugvöllum.
f»að væri raunar skemmtilegt og fróðlegt rannsóknarefni
fyrir einhvern, sem nennti að fást við siíkt, að athuga, hvort
þeir menn, sem standa að tilræðinu gegn Loftleiðum, sé ekki
einnig framarlega í hópi þeirra, er mest tala meðal Svía um
nauðsynina á norrænni samvinnu og norrænni einingu. Það
virðist að minnsta kosti sjálfsagt, að sauðirnir sé skildir frá
höfrunum, svo að íslendingar viti, hverjir sé vinir. þeirra og
Qg hverjir ekki.
í flestum löndum er við erf-
iðleika að stríða a£ völdum
verðbólgu —• einnig í Káð-
stjórnarríkjunum.
Kommúnistar hvarvetna hafa
alið á því, að verðbólgan í
auðvaldsríkjunum mundi leiða
til sífellt meiri vandræða og
loks hruns, og jafnframt hafa
þeir reynt að gylla ástandið í
Ráðstjórnarríkjunum, og boðað
verðlækkanir næstum árlega á
matvælum og ýmsum vamingi
til neytenda. En við verðbólg'u
er að stríða í Ráðstjórnarríkj-
unum sem víðast annarsstaðar
og ýmislegt, sem að undan-
förnu hefur staðið í blöðum
Rússa staðfestir þetta.
Verðbölguþrýstingurinn, seg-
ir í New York Times, er orðinn
svo mikill þar, að ráðstjómin
hefur neyðst til, að því er virð-
ist, að láta nú hjá líða, að boða
hina árlegu lækkun á nauð-
synjum. Allt, sem fyrir hendi
liggur nú, virðist staðfesta, að
árið 1955 verði fyrsta árið í
næstum áratug, án verðlækk-
ana til neytenda.
í grein í Pravda er t.d. ný-
lega birt grein eftir A. Ostro-
vityanov, sem leiðir í ljós að
tekjur (monetary income) al-
mennings í Rússlandi voru
25% hærri 1954 en 1952. Kaup-
getan, segir hann, hefur aukist
miklu hraðar en framleiðsla á
landbúnaðar- og nauðsynja-
varningi hefur vaxið.
Næstum slegist
um varninginn.
Vegna tekjuaukningar, sem
nam 25% jókst eftirspurnin
eftir ýmiskonar búðarvarningi
svo, að stappaði nærri, að
stundum væri slegist um varn-
inginn. Af þessu hefur leitt,
segja blöðin í Ráðstjórnarríkj-
unum, að iðulega hefur orðið
þurrð á vörum, og svartamark-
aðsverzlun aukist. Þar sem ráð-
stjómin hefur ónógar varnings-
birgðir til þess að fullnægja
eftirspurninni jafnvel með nú-
verandi verði, eru ríkisverzlan-
irnar alls ekki þannig settar,
að þær geti lækkað verð á því,
sem í búðum fæst. Það mundi
verða til þess að auka eftir-
spurn.. á vörum og leiða til
þurrða á þeim. Hin leiðin, að
hækka útsöluverðið, kemur
hinsvegar vart tií greina, vegna
óttans við, að það yrði notað til
áróðurs gegn Ráðstjórnarríkj-
unum erlendis, og verða
kommúnistum hvarvetna til
hnekkis,
Svai-taixiarkaðsverð
rúblunnar.
Ein afleiðing verðbólguþrýst-
ingsins er að svartamarkaðs-
gengi rúblunnar í Leningrad og
Odessa hefur lækkað, að sögn
Franz Pick, sem er sérfróður
um erlendan gjaldeyri. Þótt
rúblan sé opinberlega skráð 4
á dollar, hefur þar til fyrir
skemmstu verið unnt að fá 19
rúblur fyrir Bandaríkjadollar.
Nú er hægt að fá 21—22 rúbl-
ur fyrir Bandaríkj udollar.
Orsakir tekjuaukningar.
Sumar orsakirnar fýrir
mjög auknum tekjum almenn-
ing's eru kunnar. .Bændum var
til dæmis greitt hærra verð í
fyrra fyrir þann hluta fram-
leiðslunnar, sem ríkið tók við.
Kaupgreiðslur hafa farið mjög j
fram úr því venjulega, því að
verksmiðjustjórar hafa ráðið,
miklum mun fleiri verkamenn
til starfa til þess að geta náð
settu framleiðsíumagni, en
framleiðsla á hvern verkamann
hefur aukist minna en áætlað
var.
j
Léleg uppskera.
Það hafði sín slæmu áhrif,
að uppskeran í landbúnaðar-
héruðunum brást. Kornupp-
skeran jókst mjög lítið, en úr
sykurframleiðslunni dró að
miklum mun, aðallega vegna
langvinnra þurrka í Ukrainu. j
Kom það fram í blaðinu'
Pravda Ukrainy, að, í þessuih1
landshluta, þar sem aðalsykur-j
framleiðslan er, hafi sykur ver- j
ið seldur á svörtum markaði á
helmingi hærra verði en hið
opinbera verðlag var.
V arnarráSstaf anir.
Ráðstjórnin hefur gripið til
ýmissa ráðstafana, sem að því
er virðist, miða að því, að
hindra verðbólguna. Sala á
ríkisskuldabréfum, sem mönn-
um er gert skylt að kaupa, er
tvöfalt meiri eðá nálægt því
en í fyrra. Er í ár sem svarar ,
til 30.5 milljón dollara, en var !
í fyrra sem svai-aði til 16 millj.
dollara. Strangara eftirMt er
haft með verksmiðjum til
spamaðar og fækkunar starfs-
liðs. Einnig er hamlað kapp- |
samléga gegn svartamárkaðs
braski.
Oerðardómyr í deiiuni
þvottahúsaeigenda cg
viðskiptamanna.
Að tilhlutun neytendasam-
takanna eru nú hafnar umræð-
ur við afnalauga- og þvotta-
húsaeigendur um undirbúning
reglugerðar varðandi ábyrgð á
fatnaði, sem sendur er til
hreinsunar eða í þvott.
Jafnframt yrðu athugaóir
möguleikar á stofnun eins kon-
ar gerðardóms, er dæmdi í á-
greiningsmálum mílli neytenda
og efnalauga.
Slíkur gerðardómur er bæði
í Danmörku og Svíþjóð og hef-
ur gefizt vei. Á s.l. ári dsémdi
gerðardómurinn í Danriiöf ku
163 mál viðskiptavinum í vil,
en 98 efnalaugu mí vil, þ. e. um
það bil 2 mál af hverjum þrem-
ur féllu þannig, að efnalaug-
arnar báru ábyrgðina.
Skrifstofu ney tendas amt ak -
anna hafa borizt fjölmargar
kvartanir vegna misheppnaðra
fatahreinsana, og hefur yfir-
leitt tekizt vel að ná samkomu-
lagi um þau mál. En þó eru
þessi mál oft erfið viðureignar,
Bergmálsdálkinum hefir borizt
lítið bréf frá einum lesanda
blaðsins, sem fylgzt hefir með
framhaldsfrásögninni af frægu
dómsmáli í Bretlandi. Mál þatta, .
mál Oskars Siater, varð mjög
frægt á sínum tíma og var þá
mikið um það talað. En Berg-
mál getur því miður ekki gefið
frekari né nánari skýringu á
málinu, því að aldrei hafa öll
kurl komið til grafar í málinu.
En rétt er að birta hér bréf fyrir
spyrjanda, því hann drepur á ým-
islegt, sem aðrir munu hafa velt
fyrir sér.
Harmsaga Slaters’s.
„Eg fylgdist með útdrætti úr
harmsögu Oskars Slater’s og
réttarglöpum ensku lögreglunn-
ar, sem birtist í Vísi fyrir nokkr-
um dögum. Þetta litla brot úr
ævisögu þessa ógæf usama manns
gat varla svo fram hjá lesend-
um farið, að ekki vekti það ó-
sjálfrátt meðaumkun og ósk um
fullkomna uppreisn honum til
handa, þrátt fyrir misjafnan
æfiferil að baki; svo varð, en
ekki fyrr en eftir margra ára
hegningarhússvist. — Mér finnst
grein þessi í alla staði bera vott
um ótrauðan vilja til að gefa sem
gleggsta og sannasta hugmynd
um viðfangsmikið málefni í sem
stytztu máli.
Ánœgöur meö greinina.
Mér finnst greinin góð, eins og
áður segir, en of stutt, og hygg
ég, að fleiri séu á mínu máli,
sem á annað borð hafa fylgzt
með henni. Það var upplýst með
rannsókn og gagnrannsókn, að
Slater var saklaus. Hver var
hinn seki? Er ekki hægt að gefa
lesendum upplýsingar um hann,
skorta gögn til þess ?
í greminni segir, að Helen
Lambie, fyrrum þerna hinnar
myrtu, hafi þekkt manninn í
ganginum, hann hefði áður heim-
sótt húsmóður hennar. -— Lög-
reglan hefði talið Helen á að
þegja um hann, en yrði að hafa
séð Slater.
Hver var ástæðan fyrlr þvi.
að verðir laganna töldu Helen
á að þegja yfir þessum manni?
Hún varð að þekkja Slater, var
það til þess að hafa sannanir
fyrir handtöku hans, sökum fyrri
æfiferils, eða var hann grunaður
um hlutdeild i morðinu?
Eg ætlaði að finna blöðin með
frásögn þessari, ef ske kynni, að
ég hefði misst niður einhvern
hluta sögunnar, sem gæfi til
kynna hið eftirspurða, en blöðin
voru glötuð, svo mig langar að
biðja blaðið um úrlausn, t. d. í
Bergmáli, eða annars stáðar, ef
við verður komið.
Sé þetta af vanggá minni, að
ég fékk þetta ekki út úr frásögn-
inni, bið ég blaðið velvirðingar
á því. — Með fyrirfram þökk.
S. H.“
Eins og að of an er sagt, er ekki
hægt að gera S. H. neina úrlausn
að sinni. — kr.
Forseti íslands
hefir sent Halldóri K. Lax-
néss samfagnaSarskeyti í til-
efni af því, að honum voru í
gær veitt bókmenntaverðlaun
Nobels. ■— (Frá skrifstofu for-
seta íslands).
þar sem sannanir eru torfengn-
ar og engin reglugerð til úm á-
byrgð efnalauga, sem hægt sé
'að stýSjást við'.