Vísir - 16.01.1956, Blaðsíða 4

vlsm
Mánudagimv ^6. janúar 1956
Naumast mun með nokkrum
skynsamlegum rökum unt að
•neiía því, að Fjármálatíðlndi
:séu merkasta og mikilvægasta
tímaritið, sem nú kemur út hér
á landi. Með þessu munu að
vísu sumir segja að ekki sé
'éeinlínis mikið sagt. Hitt kann
að þykja furðulegra, að máské
<sr það líka hið læsilegasta
þeirra allra, en svo mun þó
'gi-eindum og dálítið hugsandi
mönnum réynast. Er samt
rnargt skemmtilegra en fjármál
í hinni þrengri merkingu. Hér
er orðið haft í svo rúmri merk-
ingu að raunar má segja að
flest mannlegt geti undir það
heyrt. Var ef til vill skaði að
ritinu skyldi ekki vera valið
eitthvert það heiti, er meír tal-
-iði til ahnennings, því höfuð-
atriði er það, að ná til sem
flestra lesenda. Þó er nafnið í
raun og veru ágætt, og vitan-
lega hárétt. Og hér er það
sannað, sem að vísu var vitan-
legt, að ekkert er það efni, sem
ekki megi gera læsilegt, ef
fróður maður og ritfær fjallar
um það. Þetta höfðu líka okkar
fremstu blaðamenn sýnt: Björn
• Jónsson, Jón Ólafsson, Þórhall-
ur Bjarnason, og að vísu fleiri.
Það er skortur blaðamennsku-
hæfileika, sem nú í seinni tíð
gerir timarit okkar bæði léleg
og leiðinleg. Þetta kann að
bykja óþarft að segja, en svo er
■ ekki; það á að segjast
Það er Landsbankinn, sem er
íorleggjari Fjármálatíðinda, en
ritstjóri er Jóhannes Nordal,
ungur maður, sagður skarpgáf-
aður, og hefur hlotið menntun
sína í hagfræði í þeim skóla, er
á sínu sviði er frægur um víða
veröld. Það er líka sannast að
segja um Fjármálatíðindi að
þau eru bæði forfeggjara og
a-itstjóra til sæmdar. Ritið er
•augljóslega gefið út í þeim
beina tiigangi, að mennta þjóð-
ina, kenna henni að ganga þá
braut, sem til velfarnaðar ligg-
ur. Og í þau tvö ár, sem það
•er búið að vera til, hefur það
gegnt þessu hlutverk með prýði.
Ef árangurslaust er unnið, þá
•er sökin hjá okkur almennum
Jesendum.
Lokahefti annars árgangs
Tcom út milli jóla og nýárs. í
forustugreininni, sem nefnist
,,Um áramót“, er litið til beggja
híiða áf sjónárhóli tímamót-
anna og svo viturlegá á mál-
unum tekið að greinin væri
þess verð, að öll blöð endur-
prentuðu hana, svo að hún
kæmist inn á hvert heimili. —
Þess er ekki að dyljast að við
stöndum nú á hættulegufh
vegamótum eftir þau plapaspor,
er við stigum á árinu 1955 og
enn mætti að nokrru bæta fyrir.
Önnur afbragðsgrein í þessu
hefti nefnist „Orkulind fram-
tiðarinnar" og er eftir Magnús
Magnússon og ritstjórann. Vit-
anlega fjallar hún um atóm-
orkuna — sefn aldrei átti að
kallast kjarnórka, enda þótt því
miðlungi heppilega orði verði
fráleitt útrýmt héðan af. Hér
hefur höfundunum tekist að
sýna hve alþýðlega rita má um
eríið vísindaefni. Mun margur
skilja betur eftir en áður, hvað
atómorkan er. Gjarna mætti
önnur grein fylgja um ástæð-
urnar fyrir því, að lítil líkindi
eru til þess, að unt verði að
nota þess orku til þess að knýja
bíla eða flugför. Raunar ætti
hver maður að geta dregið þá
ályktun af lýsingu ofnsins. —
Eggi er ég frá þvi, að ástæða
hefði verið að skýra orð eins og
„megawattsstund“ og „ísótóp"
vegna almúgamanna, sem ekki
hafa orðabækur eða aðrar
fræðilegar handbækur að leita
til. Ótækt er að nota erlend
heiti sem enda á -um án þess
að laga þau til eftir lögmálum
íslenzLrar tungu; öll nafnorð
þurfa að geta tekið með sér við-
skeytta greininn, en það geta
slík orð ekki. 1 stað þess að
segja úraníum, plútóníum og
þóríum, er einstætt að segja
úran(ið), plútón(ið), þórí(ið).
Það er furðulegt að við skulum
en baglast með „alúminíum11
meir en sextíu árum eftir að
Valdimar Ásmundsson bjó til
hið ágæta orð almín. Menn eru
fljótari að grípa á lofti vit-
leysur útvarpsins og blaðanna.
Ekki fæ eg betur séð en að
greinarhöfundar leggi í orðið
„nýtni“ sömu merkingu og
„hagnýting“; ættu þó allir að
vita hvað nýtni merkir og að
vera nýtinn. Hvorki þekki eg
iðnvoðir né rafvoðir og á því
erfitt með að skilja að orðin

ið svona óskiljanleg — já, það
lá við að þau væri yfirnáttúr
leg — þá hefði Marius en ekki
Agúst setið hér í klefanum
þessa skelfilegu nótt og beðið
böðulsins, sem átti að koma er
tíagaði.
Marius hafði verið 18 ára
árið 1940 og þá höfðu ítalir,
sem álitu að nú væri allt hættu-
laust, haldið yfir frönsku landa-
mærin heldur hugdeigir. Þeir
áttu að vera hluti af hernáms-
liðinu. Sigurganga þeirra var
mjög áþekk hinni frægu sig-
urför Mussolínis til Rómar.
Munurinn var þó sá að einræð-
isherrann sat óhultur í járn-
brautarvagni en hinir áttu að
taka á sig hættuna.
Marius hafði þá, eins og
margir aðrir vmgir Frakkar,
orðið sárreiður er hann horfði
á þessa reigsandi sigurvegara.
■Síðar, þegar Þjóðverjar komu
varð hann jafnvel ekki eins
gramur. Hvað sem annars mátti
um Þjóðverja segja, höfðu þeir
barizt duglega sjálfir. Þeir
höfðu sjálfir hætt lífi sínu og
voru auðsjáanlega til þess bún-
ir að mæta hvaða fjandmanni,
sem í ljós kæmi.
Þá hafði Marius smeygt sér
inn í andspyrnuhreyfinguna og
það áður en farið var að kalla
það andspyrnu. Haim hélt upp
í hæðirnar, sem liggja bak við
Miðjarðarhafsströnd Frakk-
lands. Hann hvarf heldur ekki
niður á hið frjósama láglendi
þegar . Bandamannaherirnir
frelsuðu Suður-Frakkland árið
1944. Afrek hans á þessum 4
árum voru ekki á þann veg,
að þau vörpuðu á hann neinum
sérstökum frægðarljóma. En
þau. eru áríðandi fyr.ir þessa
sögu, því að þau sýna, að hoít-
um þótti það dálítið erfitt að.
taka aftur upp' fábreytt Irfernr):
^iðnvæðing*1 og „rafvæðing“
geti verið rétt mál, en um
„hervæðingu" er öðru máli að
gegna; „hrauzk ór herváðum'1,
segir Eyvindur. Fúrðulegt er
að sjá þessa höfunda segja að
„tæpir tveir þriðju“ orkunnar
fari forgörðum, rétt eins og
slíkt væri óveruleg sóun; nær,
eða nálega, tveir þriðju er vita-
skuld það sem þeir eiga við.
En þetta er eitt þeirra mállýta
sem nú vaða uppi. Mun það upp
runnið í útvarpinu.
Þá er grein, að sjálfsögðu
merkileg, eftir Per Jacobsson
(ekki mætti hann nefnast svo
ef hann væri íslendingur!)
hinn sænska, sem ætla má að
allir lésendur kannist við. Hún
hefir verið þýdd á þökkalegt
íslenzkt mál. Það hefir gert
Magnús Jónsson, líklega fyrr-
um prestakennari. Enginn ef-
ast um að hann sé mikill guðs
vinur, en svo er fyrir að þakka
að eins og Jón biskup Arason er
hann veraldarmaður um leið
og getur 'skrifað um fleira en
sáluhjálp. Grein þessi á erindi
til hvers borgara þjóðfélagsins,
en gag'nslaust að ætl'a sér að
endursegja hana í fám orðum.
Þýðarinn hefir, eins og fleiri,
verig í vandræðuni með þá
miklu barnfóstru, sem nú
hefir tekið við okkur öllum:
„the welfaj-e state“.. Hefir hann
flutt þetta ókarað yfir í íslenzk
una, en gætir þess þó vandlega
að loka það ávallt inni í gæsa-
löppum, til þess áð sýna, að ekki
eigi það þar heima. Vonandi
ílendis það þar ekki, því að
broslega lætur það í eyrum;
það minnir miklu meir á éilífa
velférð en tímaniega, b. e. sálu-
hjálpina, sem Magnús gafst upp
á að færa okkur. En hér verður
að finna viðunandi ísl. heiti.
Kunnugt er mér um að eínn af
skjalaþýðurunum hefir til
bráðabirgða nefnt þetta „þegn-
gæzluríki", sem að atkvæða-
fjölda er nákvæmlega jafn-
langt ,,velferðarríki“ og felur
í sér ná'kvænilega sömu hugsun
og hið upprunalega enska
heiti. Og það verða rnenn að
hafa hugfast, að þegar þeir
þýða, er það hugsunin sem
þeir eiga að flytja af einni
tungu á aðra, og orðmyndir
eða skyldleika orða mega þeir
ekki láta leiða sig afvega. En
það gera þeir, éinmitt svo
fjarska oft. Gott væri e.f ein-
hver gæti fundið svo stutt
fiskimannsins, er hann hafði
staðið í hættum og smábardög-
um skæruhernaðarins og reynt
glímuskjálitann er þeim fýlgir.
Sumarnótt eina árið 1945,
var hann staddur á báti sínum
nokkrar mílur fyrir utan Ler-
inseyjar — en þær skýla Cann-
es fyrir opnu hafinu. Var þá
kallað til hans utan úr myrkr-
inu og augnabliki síðai’ éða svo
kom hann óljóst auga á vél-
skútu, sem gnæfði upp í nánd.
Marius var einn og vopnlaus
en á þilfari hins skipsins sá
hann sex menn og tveir af þeim
báru handvélbyssur til alls
búnar.
„Hvað get eg gert fyrir ykk-
ur?“ spurði Marius hvergi
hræddur.
„Það hefir orðið vélbilun hjá
okkur,- og' við viljum ekki láta
finna okkuriiér inni yið-sti’önd-
ina.þegar.dagar,“ -sagði fpringi.
hinna en hann: hét- Ágúst B<»ra-
heitt sem enskan liefir, en það
er aðeins þrjú atkvæði. Þyrfti
að takast bétur en fimm þúsund.
kréna „gripdeildar“-þýðingin.
Tímarit þetta er svo miklu
ódýrara en nokkurt annað að
alls enginn samanbuxður er
mögulegur. Það er 232 síður í
stóru fjórblöðungsbroti(crown)
og kosíar einar 25 krónur. ísa-
foldarprentsmiðja hefir af-
greiðslu þess.
En hvers vegna er eg, einn
hinna alménnu og naínlausu
lesenda að gera mér það ómak,
alveg ótilkvaddur, að skrifa
um það? Það geri eg af því, að
'eg tel það svo merkilegt og að
það hafi svo mikllsverðu hlut-
verki að gegna, að bæði mér og
öðrum, er kynnzt hafa því, beri
til þess þegnleg skylda að
vekja á því athygli. Við höfum
aðeins einu sirrni áður eignast
það tímarit^ er nokkuð væri
líkt þessu, en það var Lögfræð-
ingur (annað óheppilegt heiti),
hið skammlífa en stórmerka
tímarit Páls Briems. Það rit
kostar nú stórfé, ef einvhers
staðar skýtur upp eintaki, sem
sjaldan ber við.
Fjármálatíðindi ættu að kom
ast í hendur allra ábyrgra
manna á íslandi.
Reykvíkiugur.

fíimst á hafsbotm við Spán.
Er talin vera um 2000 ára
Ævaforn hafnarborg, senni-
lega ineira en 2900 ára gömul,
hefur fundizt á sjávarbotni rétt
hjá hafnarborginni Tarragona
á Spáni.
ÝirLsar sag'nir eru til um
borg þesá, að þvl er segir í frétt
um um þetta, og var það því
ekki hrein tilviljun, að borgin
fannst. Var það hópur Eng-
lendinga, er hafa sér til skemmt
unar að kafa án köfunarbún-
ings, sem fundu borgina, er þeir
stunduðu íþrótt sína hjá Tarra-
gona.
Sést greinilega móta fyrir
bólvirkjum fyrir skip þarna á
hafsbotni, enda þótt mikil leðja
Fór ekki erindís-
leysn til Genf.
IVang PÍKg-nam sendiherra
brosti í kampinn að Genfarráð-
stefmmni siðari lokinni, segir í
fregnum frá Peking.
Hann yaiy- þar að yísu ekki
þátttakandi, en hann notaðij
tækifærið meðan hann dvaldist
þar sem fulítrúi þjóðar sinnar
í viðréeðuni við B.ándríkjafull-
trúa, til þess.að hafa tal af sem
flestra þjóða mönnum. Árang
urinn: Nýir viðskiptasámning-
ar við Ítalíu, Frakkiand og Jap
an. Fyrsti árangúrlnn af þessu
er sá, að ítalir auka að miklum
mun, viðskípti ’ sín við hi'ð
komúnistiska Kína.
lottó, var franskur borgari af
ítölskum ætium. „Dragðu okk-
ur út á sjó og við skulum sjá
það við þig.“
„Eg skal draga ykkur inn í
höfn fyrir alls ekki neitt,“ sagði
Maríus hress í máli. „En gerið
svo vel að seg'ja vinum yðar
þarna, að vera ekki að miða á
mig byssunum. Það fer um mig
þegar eg sé það.“
„Nei, við eig'um ekkert er-
indi inn í höfnina —; ekki sem
stendur.“
Þegar aðkomumenn höfðu
fyllt. benzíngeymi hans. setti
hann stefnuna til hafs og þegar
dagui' rann yar landið horfið
úr. augsýn. Finimtán mínútum
síðar kom samskonar skúta: í
Ijósmál, hafði hún íengið orð-
sendingu, . sem snarkaði eftir
öldúm Ijósvakans og kom þarna
á'stefnumót.-Yfir i haria var nú
Sett'úiv.-: flutningur. úr skútu
s! Þaö vof u .. amerískir
hafi að sjálfsúgðu sezt yfir öll
verksummerki á þeim tírna, sem
liðinn er síðan landspildan sökk
í sæ. Þaf fundust einnig 13 súl-
u, sem gnæfðu uþp úr leðjunni,
og ménjar eftir ýmisleg önnur
mannvirki.
Spænska stjórnin hafði veitt
Engléndingunum styrk til áð
kafa á þéssum slóðum, því að
henni lék hugur á, að leitað væri
að hinni horfnu borg, sem sagt
er frá í fomum sögum, ,og
hyggst hún láta fram fara nán
ari rannsóknir á staðnum. Menn
gera ráð fyrir, að borgin hafi
verið reist um 200 árum fyrir
Krists burð.
Sv® bregðast
Þau stórmerkilegu tíði.ndi
gerðust í mánuðinum sem leið,
að prenívilla kom fyrir í Lund-
linablaðinu ,,Times“.
Það þykir jafnóliklegt, að
slíkt gerist hjá þessu gamla og
virðulega blaði og að ekki sé
sagt amen við guðsþjónustur.
Dönsk blöð hafa vakið athygli
á þessu fyrirbæri, og greina frá
því, að hinn 27. ágúst s.L hafi
á bls. 5 í ,,Times“, fjórða dálki,
þretíándu línu, staðið „ofen“ í
stað „often"........... Heimur
versnandi fer, ségir hið dánska
blað, sem flytur þessa frétt.
vindlingar, nokkrar milljónir
að tölu.
„Nú höfum við engu að
leyna,“ sagði Ágúst Baralottó,
„og nú geturðu' dregið okkur í
höfn. Við vorum á skemmti-
siglingu. Það varð vélbilun hjá
okkui' og þú bjargaðír okkur.
Ef veðrið væri ekki svona kyrrt
hefðir þú kannske fengið heið-
urspening. En jafnskjótt og við
erum komnir inn til Cannes
skaltu fá hjá mér 50 þúsund
franka.“
„Hefði eg átt að ákveða ó-
ómarkslaunin,“ sagði Maríus og
hló, „hefði þau aðins oröið
fimmti hluti af þssari upphæðú
„Eg greiði þér 10 þúsund fyr-
ir að draga okkur. En 40 þús-
und færðu fyrir að haída
munni,“ sagði Ágúst.
„Eg er enginn stjórnarspæj -
ari,“ sagði Maríus. með fyrirlitn
ingu. ,,Það þarf ekki að múta
- ; Frh.