Vísir - 28.06.1958, Blaðsíða 4

%
V í S I R
Laugardaginn 28. júní 1958
AUwUib 2:
Christian G. Koch:
Atómorka er mismunandi.
¥er höfum aSltaf framleitt atómorku og hagnýtt hana. — Hin nýfundna
cg hýðingarmikia atómorka — Hvað er orka? — Vér höfum sóað atóm-
orku — Nokkur kílógrömm af úraníum jafagilda öllum kolainnflutningi
íslendinga. — Gildi og verð atómorkunnar.
* Það er ekkert nýtt, að menn-
irnir geti klofið atómin og á
hefir þá skeð? Þetta höfum vér'ómin á svipaðan hátt og þá er
sennilega alltaf vitað og að vér notum segulinn, en þetta
minnsta kosti höfum vér hag- er léleg nýting á aflinu.
nýtt þessar staðreyndir, klofiðj Þegar við leysum upp sykur-
atóm og nýtt orku þess — hef- mola í kaffibollanum, eða öfl-
ir þá nokkuð skeð, sem réttlœt- ^ um oss súrefnis með andar-
ir allt allt þetta tal um kjarn- drættinum, eða hitum eimket-
orku eins og það væri eitthvað ilinn eða ræsum bílhreyfil, er-
stórmerkilegt og óþekkt? | um vér að hagnýta oss vissan
Vér skulum líta betur á hluta af orku ,sem finnst í viss-
þetta.
Eins og vér tölum um ýmis-
mætti spyrja, hvort vér, eða (konar myndir, sem orkan birt-
nokkurt dýr jarðarinnar, eða ist oss 1, eins getum vér alveg’er ekki að sama skapi hag-
jurt, gætu verið án þess aðjeins skipt henni eftir því hvar^kvæmur og í raun og veru of
kijúfa atóm og vinna úr því hana er að finna innan átóms-- mikil sóun á orku, því að vér
ailið og hagnýta oss það. Jins, þ. e. a. s. hvaðan hún kem- _ hagnýtum oss aðeins lítið brot
þann hátt leyst afl þeirra úr
læðingi og síðan hagnýtt sér
Jiað. Þetta kann að virðast
íj arstæðukennt, en þetta höf-
um vér gert frá upphafi vega.
í raun og veru er því þann-
íg varið, að vér getum ekki lif-
áð án þess og gerum það öll,
jarnvel í svefni.
Þegar allt kemur til alls
æfum, sem í atómunum eru, en, kostnaðurinn er miklu meiri
það er varla nokkrum um að
kenna og til þess liggja nægar
ástæður.
í fyrsta lagi vissum vér ekki
að efni það, sem atómkjarninn
er gerður af, gæti breytzt í
orku og að árangurinn yrði
óhemjumikið afl.
Vér vissum heldur ekki
hvernig þetta mætti ske eða
hvernig vér gætum hamið þá
orku, sem Einstein hafði bók-
staflega hugsað sér að væri til.
þegar um kjarnorkuvinnslu ei’
að ræða, heldur en þegar kol-
um er brennt. Það er mjög ó-
dýrt að leysa aflið úr læðingi
með þeirri einföldu aðferð að
kveikja í kolunum, en það er.
mjög dýrt að leysa kjarnok-
una úr læðingu með því að
kljúfa kjarnann.
Hér erum vér komnir að
meginatriði málsins: Hvers
virði. er hin nýja orka í saman-
burði við hina venjulegu at-
En nú vitum vér þetta og ómorku? Gettur hún komið í
það, ásamt uppgötvun Ein-! staðinn fyrir hina „gamaldags“
steins, er einmitt það, sem skeð orku að einhverju eða öllu
hefir og veldur hinum miklu leyti? Hvernig getum vér not-
straumhvörfum. j að hana og getum vér með
Vér höfum fundið nýja leið henni leyst fleiri verkefni en
um fjölda atóma. Þetta er hinn
venjulegi háttur vor að hag-
nýta oss atómorkuna, en hann
Skýringin á þéssu er í fáum ur.
-o>ðum sú, að atómorka er mis-
munandi.
Þó er þetta ekki næg skýr-
af því afli, sem í atómunum
Þegar vér tölum um atómorku býr.
í daglegu tali erum vér ekki aðj Þegar gasstöð framleiðir gas
tala um hina „venjulegu atóm- úr kolum selur hún afganginn
ing. Þess vegna þurfum vér J orku“, sem vér höfum alla daga — koksið. En hugsum oss, að
fyrst að gera oss ljóst hvað
orka er í raun og veru.
til þess að hagnýta oss atóm-
orkuna (að visu aðeins nokkr-
ar tegundir) betur en áður —
nýtingin er margfalt betri.
vér höfum hingað til leyst með
gömlu aðferðinni?
Til þess að geta svarað þess-
um spurningum verðum vér að
Þetta má segja með öðrum líta nánar á það, hvernig vinna
orðum: I skal og nýta atomorkuna, en
Atómorka er meðal annars J til þess þurfum vér að vita
hiti. Vér fáum þessa atómorku
m. a. með því að brenna kol-
um. En þannig náum vér að-
eins litlu broti af orkunni. Enn
getum vér ekki náð orku úr
kolaatómum á annan hátt. En
vér getum náð orku úr atóm-
um úraníums og plútóníums.
Þar getum vér beitt hinni nýju
aðferð. Og það afl — eða hiti
— sem vér fáum úr hverju at-
hagnýtt oss og látið vinna fyr- f hún fleygði koksinu. Það er
ir oss. Það, sem vér nú hugsum nokkuð þessu líkt, sem vér er-
u mer nýtt afl, sem vér fáum
úr atómunum. Þó er hér ekki
um neitt nýtt afl að ræða, held-
ur um hið gamalkunna, nefni-
lega: hitann.
Þó má bezt skýra þetta með
litlu dæmi:
JHvað er orka?
Vér tölum um orku, afl,
Ikraft eða magn, en þá verð-
vim vér að gera oss ljóst, að
o|ka kemur fram í ýmsum
xhyndum.
Það afl, sem kemur fram,
þegar segulstálið dregur járn-j Kjarnorka —
ið að sér, er ein myndin, sem hið nýja afl.
ofkan birtist oss í — segul-1 Þegar vér notum segul þá
jmagnið. Aðdráttarafl jarðar hagnýtum vér oss lítinn hluta
Xeða þyngdaraflið) er önnur af þeirri tegund eða mynd orku
oi’kumynd. Miðflóttaaflið, sem (segulmagn), sem finnst í seg-
*við þekkjum úr daglegu lífi,. er ilnum og hann ,,sendir“ frá sér
einnig ein þeirra mynda, sem ‘ eða „geislar út“. Á svipaðan
orka birtist oss í. Sú orka, sem hátt höfum vér hingað til not-
kemur byssukúlunni af stað,1 að það afl, sem atómin búa yf-
-e|a knettinum þegar vér spyrn- ir. Ef vér söguðum nú stykki
"urn honum, eða steini sem vér ^ af segilnum og breyttum síðan
hendum, er einnig viss orku- þessu málmstykki bókstaflega
T(|ynd og kallast á máli fag- f orku þá yrði það ekki aðeins
xAanna „kinetisk" orka eða sú önnur tegund afls, sem vér köll-
orka, sém fær eitthvað til að uðum fram, það yrði annað afl.
íireyfast. Allt það, sem kallastj Það er líkt þessu, sem vér er-
T^ifsegulgeislun eins og ljós og um ag gera í atómvísindunum.
lijiti, radióaktív geislun, eins og Þetta nýja afl, sem vér erum
xbntgengeislun o. fl., er að ag faja um. er ekki hluti af
xninnsta kosti að nokkru leyti hinni „venjulegu“ orku atóms-
afl og hið sama gildir um raf- ms. heldur er það afl, sem vér
jnagnið. ierum að „taka“ úr atóminu, |
•i Vér þekkjum öll hvernig vér fengið með því að taka hluta |
liagnýtum oss þetta afl í sínum af hjarna atómsins og breyta
ýmsu myndum, t. d. liitann, þessum hluta kjarnans í orku.
um að gera, þegar vér notum
atómorkuna á gamaldagsvísu.
Það mætti einnig líkja því við
það, að vér ætum hýðið af kart
öflunum en fleygðum því, sem
undir því er.
Nú höfum vér loks fundið1
hvernig atómin eru samsett.
lYoi'ðiiiciaii
fengu fyrstu
síldiua 18. júní
Frá fréttaritara, Vísis —■
Osló í gcer.
Af íslandsmiðum berast þœr
fregnir, að norsku síldarskipin,
ómi, er miklu meiri en vér fá- 1 séu farin að fá síld. Það var
um úr hverju kolaatómi, sem ! m.s. Steinfalk, sem fyrst skipa
vér brennum.
Hvað kostar
kjarnorka?
Ef vér förum að nota úran-
íum í staðinn fyrir að brenna
kolum þá kemur í ljós, að vér
. fáum jafnmikla orku úr tveim-
ur smálestum af úraníum eins
leið til þess að hagnýta oss að'og fimm miUjón smáiestum
minnsta kosti nokkuð af því'af kolunlj en auðvitað kveikj_
afli, sem býr í kjarna hvers at; 'um vér ekki £ úraníumlcolun-
óms og breyta því í afl. A Jum eins og koiuni) 0g hér kem-
þenna hátt fáum vér afl í nýrri' hin nýja aðferð tif greina_
mynd og það geiir oss jafn- mun verða spurt hve mik_
framt kleift að ná stærri hluta ið ein smálegt af úranium
af þyí afli, sem í atóminu er, ^ kosti. samanborið við kolasmá-
en véi hingað til höfum getað lest og hve mikið úrvinnslan
kosti. Með öðrum orðum,- hvað
náð.
Uppgötvun
Einsteins.
Vér höfum sóað þeim auð-
fékk síld þann 18. júní 425
hektólítra. Sama dag voru ís-
lenzk skip einnig að fá síld.
Fyrstu daga síldveiðitímans
var sjórinn mjög kaldur, aðeins
3 gráður, en hitastigið hefur far-
ið ört hækkandi og var í lok
síðustu viku orðinn 7 til 8 gráð-
ur.
S.l. laugardag kom Álasunds-
báturinn Severin Roald með
stærri farm af lúðu frá Græn-
landsmiðum, en þaðan hefur áð-
ur verið flutt á einum kili. Bát-
urinn var með 60 lestir af lúðu
úr veiðiferðinni. Vegna mikill-
ar lúðuveiði hafa söluerfiðleik-
ar gert vart við sig að undan-
förnu.
Óvenjumikið ísrek hefur ver-
kostar kjarnorka samanborið ig á miðunum við Qrænland og
við atómorku unninni á hafa bátarnir orðið að hörfa
venjulegan hátt? Hér kemur J undan ísrekinu.
það til greina, að úrvinnslu-i __________
sem vér látum knýja fyrir oss
vélar af öllum gerðum.
,.ý Sennilega finnst orkan í öll-
-um þessum myndum í hverju
einasta atómi og þess vegna er
ekki úr vegi að kalla þetta einu
mafni atómorku.
jflvað er atómorka?
Atómorka er afl í ýmsum
->TLyndum, sem finnst í eða er
unnið úr atómum. Þess vegna
Auðvitað mætti kalla þetta
atómorku, því sannarlega er
það fengið úr atómi. En þetta
gamalþekkta afl, sem vér höf-
um alla daga verið að hagnýta
oss, væri þá alveg eins rétt-
ngfnt atómafl. Þess-vegna kjósa
vísindamennirnir að kalla hið
nýja afl kjarnorku eða atóm-
kjarnorku.
En úr því að hér er ekki um
afl að fæða, sem ekki hefir
er atómorka mismunandi. Þar^þekkzt áður, hví þá öll þessi
_<>em orka birtist í ýmsum ósköp?
xnyndum eins og seglumagni,
-i^Sdráttarafli, hita, röntgen-
Jgeislum, rafmagni o. s. frv.,
liggur það í augum uppi, að
iatóraorka er margskonar. Hvað
Að eta hýðið og
flcygja ávextinum.
Hingað til höfum vér látið
oss nægja að hagnýta oss at-
Myndin er tekin í skipasmíðastöð í Camden, New Jersey, og verið að leggja kjölinn að fyrsta
kjarnorkuknúða farþega- og flutningaskipinu.