Alþýðublaðið - 05.02.1958, Qupperneq 7

Miðvikudagur 5. febrúar 1958
illþýSublaðið
7
ÞEJK eiga í hörðum erjum
við þröngu hjá St. Pálskirkj-
unni í Lundúnum. Við þá götu
er að sögn aldrei sofið . . . Flota
stræti, öðru nafni „gata æ.vin-
týranna.“
kominn heim frá Astralíu . . *
eða hálfbrjálaðan oliukóng frá
Bandaríkjunum.
GETUK STÚLKA UNGAÐ
ÚT HÆNUEGGI?
Ao'* 'í& téC- •’íw"- V*vJ«V „'foStfJýik'Ín*-..
v & ^r.vc,. „ p
ni '&r." -K 'a^-o Wwí'íVA?1
t'X' ' ", --AaU ftiWfrm 41.^'Vriv'ý
A?T?^w r . » ,
ð vW í’'FvlFi- fi-lt A'ais'r ^ iv
, Íív' '-Asrtr, ?o- l?!* -VSrrtVu iVvý'- '-iVaaé VrA ' V?r»
*V-ri'ýri a-cr"W'
i'- , \' 'S irr- nr S-rí„ ,
\Í'A-W'V- \v i5.U.. ' h o-r .'\ów \-.\j \?
•'f SúV«Vr Á'úý' sfj->\' n'",! i \, ^ur\,rH'a
■V>.>1
"ú" \Vr.T ir-
ív-i-.:,.;
•'■"- -••••■- •-.-.•

Þar b-erst einn gegn öllurn og
allir við einn, og þó sameinast
þeir allir í styrjöldinni við
hinn sam'eiginlega óvin, skrímsl
ið mikla í skugganum, sem hót-
ar dagblöðunum feigð og bana.
Fyrsta og nærtækasta orsök-
ín að þessum skæruhernaði er
sú, að sökum aukins kostnaðar
hafa ú-tgefendur neyðst til að
hækka verð dagblaðanna nokk- j
uð, eða úr tveim pensum upp í1
tvö og háift peiis. Með tilliti til j
þess hve blöð þessi eru mikil
að vöxtum verða þau að teljast '
hræódýr samanborið við blöð
hér, — þrátt fyrir hækkunina
kostar eintakið ekki nema rúm j
lega fimmtíu aura. Samt sem j
áður óttast blaðaútgefendur
mjög um afkomu sína og blaða
sinna, — hætti almenningur,.
végna hækkunarinnar að kaupa
að minnsta kosti brjú dagblöð á
dag vrði bað bráður baní fvrir
nokkur þeirra, og vitanhsa
vilja allir forðást að það verði
einmitt beirra blað sem ^aun-
andinn la°tur sparnaðarviðleitn;
sína bitna á.
Eins os svo oft áður er bar-
áttan hörðust á milli hinna svo-
nefndu. „alþýðiegu æsifregna-
blaða“, — „Dailv Evnr-eps“,
„Daily Mail“, „Daily Hera'd",
„News Ohronicle“. , Daily
Sketch“ og „Daily Mirror“.
Þ«ssi blöð hafa svo sem háð
sennu með sér áður um hvlli
almennings. En þó a1 drei jafn
harða og harkalega og í betta
skipti þar eð nú er um líf cða
dauða að tefla. Nú er það ekki
talið vafamá'l, að kaupenda-
fækkun, hve Htil sem er, tákni
„upphaf endalokanna“.
* Galdurinn við að selja
* risaupplág dagblaða.
Nú sem stendur er „Daly
Mirror“ fjölselda-sta b'lað í
heimi, — hálf fimmta milljón
eintaka á dag. Og athugi mað-
ur nokkuð sögu þessa blaðs,
ssm brezkir kalla „Spegi!mn“,
kemst maður brátt að raun um
hvað veldur fyrst og fremst
hinni gífurlegu útbreiðslu þess.
Það var blaðakóngurinn
Northcfiff lávarður, sem stofn-
aði blað þetta upphaflega, og
var það eiginlega ætlun hans að
það skvldi verða einskonar
kvennablað. Einkunnarorðin
sem hann valdi því voru á þá
liaið, að biaðið ætti að vera
skrifað af konum handa kon-
um. og féð, sem hann várði til
að auglýsa þetta, var ekki neitt
srráræði. jafnvel ekkl á mæli-
kvarða Northcliffs Iávarðar. —
FVrsta tölublaðið kom út í
milljónafjórðungi eintaka. Eft-
ir briá mánuði kora blaðið út í
aðsins 250 þúsundum eintaka.
og að tveim árum liðnum var
tq*úð á ú-'-ád’i h-^s tvær millj-
ónir sterlingspunda.
Nú duH’st sayn sagt enp'U’v
að eittvbað varð að gera: blað-
ínu var br>°ytt o« auglýst sem
b!að .fvrir konur og karV1,
og nú var megináherz1an lögð
á mvndpfbitning. Og bað voru
’-'Va mvndir. sr-m sögðu sex.
Ft kr°pnan biak«ði menn og
hiáði hvað mest birtist á forsiðu
"tór mvnd of 'ávarðmum af IlQr
fn’-d á v'úðu'n: stóð hann bar
v-'á fiöo'ur hú'sund r=fum í
v—'y"u o« horfívi fdlt bá a!la
oiáVur. F-n við h!’ð mvndinni
voy- hi'rt fv-ét.t af h'ino'ui'ö quða
víö árq dreng. — skvrt frá bví
að dánar'mttorð hafi hljóðað
„Daily Mirror
Forsíða stærsta blaðs í heimi
þannig að um eðlilegan dauð-
daga væri að ræða.
Lesendum brá heldur en
ekki. Þetta var nýstárleg blaða
msnnska og sala blaðsins jókst
nú dag frá degi. „Æsifrétt á
hverjum degi“, var nú kjörorð
b'lacsins, og brygðist það við og
við, eins og óhjákvæmilega
hlaiut að ske, varð sú undan-
tekning aðeins til þess að vekja
enn meiri athygli á reglunni.
En það kom ekki oft fyrir: —
blaðamennirnir dóu ekki ráða-
lausir, þeir áttu það til að taka
með sér nokkrar laglegar stelp-
ur í strætisvagnaferð, greiða
farið fyrir alla í vagninum,
bjóða upp á kaffi, láta taka
rnyndir af öllu saman og daginn
eftir kom æsifrétt á forsíðu
blaðsins um milljónera, ný-
Eða gripið var þaö bragö að
skipta brezku þjóð’mni í tvo
flokka u-m þá m-ikilvægu spurn-
ingu hvort kona mundi geta
ungað út hænueggi eða ekk.v
Þessj spurning hat'ði ekki hald-
ið vöku fyrir fólki þar almennt,
•— en nú birtist hún skráð féit—
asta stórletri yfir þverá forsíðu
blaðsins, og næstu daga var
ekki rneira um annað rætt. —
Þegar s-vo áhuginn viriist held-
ur fara dvínandi hjá airaenn-
ingi var það bragð tekið að
ráða unga og þokkalega stúlku
til þess að liggja á nokkrum
eggjum og fá þannig úr þessu
mikla deilumáli skorið eftir tíl-
settan tíma, — en þangað' til
birti blaðð á hverjum degi
myndir af útungunarstúlkunni
og fréttir atf henni á forsiðu og
undir risastórum fvrirsögnum.
Þannig tókzt blaðinu að halda
eftirvæntingunni og æsingu íes
endanna við í þrjár vikur, —-
og hvaða máli skipti það svo
bótt úrslitin vrðu neikvæð og
enginn ungi lifnaði í eggjunuúu
Sala blaðsins hafði aukizt um
nokkur hundruð þúsunda, og
til bess var leikurinn vitanlega
gerður.
Árið 1929 var Dalv Mirror
virt á hálfan milljarð króna,
en þá korn nokkur kvrrstaöa.
og loks tók kaupendum að
íækka aftur, en þá kom sá mað
Ur fram á sjónarsviðið, sem
skaoaði það ..Daily M!rror“,
sem Bretar þekkja nú, og kunnj
ráð til að auka sölu blað&ins
svo gífurlega að annað eins
hafði ekki áður hevrst. Guy
Bartholemew htítir hann, sum
ir kenna hann við jarðskjálfta
eða ámóta náttúruhamfarir, en
Framhald á 11. síðu.
í VITUND minnar kynslóðar
íslenzkra stúdenta verður 1-
des. minningardagur og fagn-
aður, í ríkara mæli en ef til
vill nokkur annar, af hinum
helgu og kæru tímamótadögum
í lífi þjóðarinnar og sögu. Vel
er oss kunnugt um 17. júní,
sem ungmennahreyfingin og
vaknandi íþróttahreyfing í land
inu hóf upp úr gkr/msku og
lyfti til vegs og viðurkenning-
ar .í þjóðlífi voru á fvrstu tug-
um aldarinnar. Og víst unnum
vér þeim degi. Og það er held-
ur engin hætta á, að oss gleym-
ist 17. júní 1944. ,.Vér öfundum
soninn, sem á þig að krýna, vér
elskum hvern gimstein, sem
þar á að skína,“ kvað rangæski
sniliingúrinn Þorsteinn Erlings
son, er hann hugsaði til þess
dags, sem hann. vissi að ein-
hvers staðár beið úti í óvissri
fra mtíð.
Og við sáum þann dag og
gleymum aldrei, sáum þá, sem
auð'mðist sú gifta að standa á
Lögbersn helga og lýs a yfir
end’irstofnun hins forna lvð-
velbiq vors og veita viðtöku
viðurkQ’v'r>vu hins siðmano«ða
heims á beirri staðrevnd að nú
var b->ö u’vriið og bætt. Qftir P80
eða 682 ár. ef menn vilia telia
svo sem glatað var á b°ssum
sama stað. er feður vorir sóru
Hákoni korumcrj la"^ og bQ«na.
Það var undursamÞo' stund.
Nú v«*it ég vel, eð löug eru
dæ!'"b v.oirrt sem bíð”r. Gcr hqð
ger’ö’ 'rnr eina+t á b°’m
öldum. Er þetta langt á mæ'i-
Itvar^q b;'-”ar almenbn sögu?
17. iúní 1811 lagði húsfreyian
á P-yfn«°vri lítmn svein að
brjósti sér nýfæddan, sem þjóð
Ræða Sigurðar Einarssonar 1. desemben
vor kvaddi síðan látinn með
beim orðum. aö hann hefði ver
ið „Sómi Islands, sverð þess og
skjöldur“. 133 árum síð'ar er
lífsverk hans fullkomnað með
glæsilegri stjórnmálasigri en
hann hafði sjálfan dreymt um.
Og menningar og viðskipta-
sigri gagnvart umheiminum. Er
bað langt? Er það satt, að kvarn
ir guðanna máli svo ákaflega
hægt? Efalaust stundum. Eii í
sögu íslands á það ekki við.
Dýpst séö' er hún enn þann Tiag
í dág rnörkuð af óró og þenslu-
boli þeirrar víkingslundar, sem
fótaði bióð vora á þsssu eylándi
og haslaði sér þar lífsvöll. og
bjó hana beim eiginloikum,
sem endast mega bióð sem fjör-
egg um óyfirsjáanlega aldaröð,
og sem hún satt að segja virð-
ist eiga mjög erfitt með að
brióta.
En 1. desember? Hví er hann
oss svo kær?
Það er af bví, að 1. des. 1918,
bá er fullveldislögin gengu í
gildi, er merkasti áfanginn á
leið vorri allt frá því, er Iiá-
kon konungur taldi sér löglega
svarin öll yfirráð á íslandi 1264
og til bess dags, er vér fögn-
uðum nýstofnuðu lýðveldi á
Þingvöllum 17. júní 194-4.
Kvorki meira né minna. 1. dag-
ur myrkasta mánaðar ársins, á
ári sem markað var Kötlu-
' ÞESSA snjöllu ræðu
• flufcu séra Siguröur Sin-
v arsso-n skáld í Holti í
'hófi Súdentafélags Suð-
j urlandds í Skíðaskálan
•urn 1. desembar í haust.
i Húr. er sannarlega tíma
•bær 1 u'"vekja.
hlaupi og eldgosi að fornum ís-
lenzkum sið. Og þó dag.ur nýrr-
ar aldar á ísiandi, aðfangadag-
ur bsss, sem gerðist á Þingvöll-
um 17. júní 1944.
Ég man þenna dag, 1. des.
1918, man hann svo vel, að ég
glevrni honum aldrei.
Eg var í 4. öekkTÖenntaskól-
ans. Fullvpldi Islands skvldi
minnzt með' hát-íðlegri athöfn á
blettinum fyrir framan stjórn-
arráðshúsið. Þegar ég kom á
vettvang, var Bankastræti og.
Lækjartorg orðið fullt af fólki.
Á fánastöng blakti danski fán-
inn, bar sem hann hafði blakt
um aldir. Til annarrar handar
var önnur fánastöng. Danskt
herskip lá á höfninni og fylk-
insr danskra hermanna stóð til
hliðar. eins og stundum áður í
íslenzkri sögu.
I Á blettinum fyrir framan
stjórnarráðshúsið stóðu forvíg-
ismenn vorir í sjálfstæðismál-
inu, beir sem þá lifðu. Ég sé þá
enn fyrir augum mér hvern og
einn. Ég man ekki ræðurnar,
sem haldnar voru, hef heldur
ekki gögn við hendina til þess
að rifja þær upp. Það gerir ekk
ert til. Það, sem snart mig ó-
gleymanlega og verður mér í
minni til dauðadags er það, þeg
ar danski fáninn tók allt í einu
að síga niður á sinni stöng, og
íslenzki fáninn að þokast upp.
Það var eins og þeir mættust
á miðri leið, þokandi tákn
h;nna erlendu yfirráða, rísandi
tákn íslenzks þjóðfrelsis og
menningar. Ég held, að það hafi.
ekki verið einn einasti maður
í þeim búsunda múg, sem þarna
var staddur, sem ekki var djúpt
snortinn og ég sá tár í augum
margra, bæði kvenna og karia.
En mér varð hugsað með lotn-
ingu og bakklæti til allra, sem
á undangengnum öldum höfðu
sefið líf sitt og brek og vit til
bess að' skila oss fram á leið til
I bessarar sigurstundar. Og enn
blessa ég nöfn þeirra í hugan-
!um um leið og.ég mæli þessi
orð.
Og svo minnist ég annars 1.
desember. Það er 1. des. 1922.
Þá tóku stúdentar í Reykjavík
sig til og ákváðu að hefja benna
merkisdag í sögu þjóðarinnar
til vegs og virðingar, eins og
ungmennahreyfingin og íþrótta
félögin höfðu gert við 17. júní
Hann skyldi verða í framtíð-
inni hátíð stúdenta, sem frá
öndverðu höfðu lagt fram svo
gifturíkan skerf til lausnar
sjálfstæðismálinu. Hann skyldi
verð'a minningadagur, sem gæfi
bjóðinni tæk’færi til þess að
minnast í þökk og lotningu fall-
inna leiðtoga. Og hann skyldi
verða dagur diarfra heitstreng-
inga og mikilla vona fyrir ís-
lands hönd. Jafnan skyldi eitt-
hvert göfugt baráttumál fyrir
farsæld og menningu þjóðar-
innar uppi haft þenna dag. Og
bá skyldi iafnan fylkt liði á ný
til varðstöðu um frelsi íslands
og fullveldi, unz lokasigur
væriunninn.
Svo mæltum vér bá og hugs-
uðum, og það er heillaudi bjart
vfir þeim minningum. íslenzkir
stúdentar urðu í vissum skiln-
ingi heimilislausir við Hafnar-
háskóla og misstu dýrmæt rétt-
mdi, er beir töpuðu Garðvist
! og Garðstyrk. með fullveldislög
'unum frá 1918. 1922 var þetta
, farið að sesia til sín rnjög átak-
anlega, og vor 11 ára gamli,
fátæki háskóli átti enga þá að-
stoð upp á að bjóða, sem nálg-
aðist það dýrmæta færi, sem
Garðvistin og Garðstyrkurinn
hafði gefið fiölda fátækra stúd-
enta á íslandi um margar ald-
ir, og gert bá að frjósömum,
sniöllum og trúum forvígis-
mönnum íslenkrar viðreisnar.
Og baráttumál fyrstu hátíðar-
j innar, sem haldin var fyrsta
desember veturinn 1922, var
leinmitt það að hefja fjársöfn-
I Framhald á 8. siSu.