Alþýðublaðið - 27.03.1958, Qupperneq 6

AlþýSublaSift
Fimmtudagur 27. marz 1958
í ALÞÝÐUBLAÐIÐ hinn 15.
þ.m. biriist frétt um skemmdir
þær, er m.s. Esja varð fyrir á
Patreksfirði föstudaginn 14. þ.
m. Þar sem undirritaður sendi
þessa fregn til blaðsins, skal á
það bent, að hún er í öllum at-
riðum rétt með farin eins og
Kún birtist í blaðinu. Mér varð
það nokkurt undrunarefni, að
samhliða þessari frétt birtust
hugleiðingar forstjóra Skipaút- kom ýmislegt, er tekið var tií
gerðar ríkisins, hr. Guðjóns ýtarlegrar athugunar hér heima
Teitssonar, um hverjar væru fyrir og eins af vitamálaskrif-
orsakir þessa ohapps er atti stofunnij sem hér er stór aðili
ser stað her við bro.tfor skips- , ag j svarbréfi forstjóra Skipa-
ins. Hann kvað átök hafa orð- 1 útgerðar ríkisins kyag nokkuð
*ð um það hvort texja mœtti.j^g annan tón Hann taldi að
Pa rekshofn nothæfa eða ekki. | byggja þyrfti nýtt hafnarmann
Hann alyktar emmg, að hofn-jvirki að innanverðu við Vatn.
m f algerlega onothæf og fær-; eyrinaj eða að öðrum kosti við.
ir fram þau rok, að skip hafi halda hinni gömlu trébryggju,
orðið fyrir skemmdum í at- j gem var notuð f>ar v,ar raun
^rekshöfn aður og tilnefmr bær , verulefía farið jnn & allt annað
/skemmdir, er m.s. Esja varð mal Á sínum tíma munu hafa
fyrir 1953 og Reykjafoss 1954. yerið skiptar skoðanir um stað.
Það er ekki meimng mm að arval fyrir nýtt hafnarmann-
fara í ritdeilu við forstjorann virki her á Patreksfirði ogmarg
út af því óhappi, sem her skeði ir aðhyllztj að rangt væri að
h:nn 14. þ.m., en vegna þeirra staðsetja höfnina þar sem hún
hugleiðinga, sem hann let eftir nú er En árið 1954 var það inál
sér hafa um Patrekshöfn, tel fyrir longu úr sögunni, því að
eg rett og skylt að seg.ia nokk- fyrsta áfanganum í framkvæmd
uð fia þeim malum, sem snerta um við hina nýju höfn var lok-
Ágúst H. Pétursson:
Patrekshöfn, bæði framkvæmd
ir og viðskipti hennar við skipa
félögin á undangengnum árum,
svo að almenningi gefist kost-
ur á að kynnast betur þessum
málum.
ið og höfnin löggild fyrir þau
skip, er hér þyrftu að hafa við-
komu. Það lá þvi ljóst fyrir að
gera þyrfti þær endurbætur, er
gætu tryggt, að skipin gætu at-
Reykjavíkurhafnar er fimm
rnetrar. Það lá því fyrir að
grafa upp úr hafnarmynninu
það, sem hrunið hafði úr bökk-
um þess og valdið mjókkun
þar, og einnig að grafa upp
og víkka höfnina að innan-
verðu, svo að stærstu skip vor
gætu snúið við áhættulaust inn
í höfninni hvernig sem stæði
á veðri eða sjávarföllum, og
siglt síðan beint út úr henni.
Það var ekki fyrr en á haust-
inu 1956, að hægt var að hefj-
ast handa um framkvæmdir,
sem svo stöðvuðust fljótt vegna
bilunar á dýpkunarskipinu
Gretti. En í ársbyrjun 1957, er
ástand gömlu trébryggjunnar
orðið það slæmt, að hafnar-
nefnd samþykkir á fundi, að
vitamálaskrifstofan tilkynni
bryggjuna ónothæfa öllum skip
um. Nokkru síðar lagðist
fremsti hluti bryggjunnar út af
í óveðri, og þar með hættu hin
stærri skip að hafa hér við-
komu, nema því aðeins, að þau
hafnað sig hér án þess að verða væru afgreidd með bátum.
Það mun hafa verið á árinu
1954, að skip Skipaútgerðar
ríkisins og Eimskipafélags Is-
lánds hættu algjörlega að koma
inn í Patrekshöfn og nokkru
síðar skip S.Í.S. Skipin varð þvi bréfi
að afgreiða við gömlu hafskipa
bryggjuna á Vatneyri, er var
trébryggja mjög gömul og úr
sér gengin. Það mátti þvi telja,
að hér væri teflt á tæpasta vað,
bæði með öryggi skipa og varn
ings að ógleymdum þeim mann
afla, er við skipin vann. Enda
gerðu skipafélögin kröfu til
þess, að skemmdir þær, er
verða kynnu á bryggjunni
vegna viðkomu skipanna, yrðu
ékki bótaskyldar. Þannig var
ástandið í hafnarmálunum hér
1954. Á þvi sama ári snéri ég
imér til skipafélaganna og ósk-
áði eftir að fá upplýst af hvaða
orsökum skip þeirra kæmu
ekki inn í Patrekshöfn og hvaða
tillögur þeir gerðu til úrbóta á
ástandi hafnarinnar, svo að þau
sæj u sér fært að láta skipin
hafa hér ömpcrar víðkomur.
i*essari málaleitan minni var
svarað af skipafélögunum, en
þó gleggst af Eimskipafélagi
Islands, sem sendi greinargerð,
er einn af skipstjórum félags-
ins, hr. Jón Eiríksson, hafði
skrifað um ástand hafnarinnar
og tillögur um úrbætur þar á.
I greinargerð Jóns Eiríkssonar
íyrir tjóni. Með fyrirspurn
minni var leitað álits skipafé-
laganna á því hverju fyrst bæri
að stefna að í áframhaldandi
hafnarframkvæmdum hér. í
forstjóra Skipaútgerðar
ríkisins segir orðrétt: „Nú
skilja það allir, að skipum eins
og Esju eða Heklu verður ekki
snúið í hafnarrásinni og verður
því við núverandi skilyrði ann-
aðhvort að bakka þeim út, sem
algengast er og er stórhættu-
Iegt, ef nokkuð er að veðri, eða
þvinga snúning inni í hafnar-
pollinum, sem einnig er stór-
hættulegt ef veður er óhag-
stætt.“
Hér heima fyrir var strax
hafizt handa um að afla fjár-
muna til áframhaldandi hafn-
arframkvæmda: Yerkfræðileg-
standi hafnarinnar, sem sýndu
að hafnarrásin hafðimjókkaðen
ekki grynbzt til neinna muna
eins og skipafélögin höfðu þó
haldið fram. Við uppmælingu,
er hr. Guðmundur Þorsteins-
son verkfræðingur vitamála-
skrifstofurinar framkvæmdi á
árinu 1955, reyndist dýpi inn-
siglingarinnar vera mjög ná-
lægt fimm metrum, eða þar
sem það var grynnst 4,6 —
4,7 m, allt miðað við stærstu
stórstraumsfjöru. Til saman-
burðar má geta þess, að dýpi
Að nýju var hafizt handa á
útgreftri úr Patrekshöfn hinn
1 apríl 1957 og því verki lokið
14. júní. Alls voru grafnir út
úr höfninni 60.000 rúmmetrar.
Innsiglingin var breikkuð og
hafnarmynnið sjálft breikkað
með því að grafa burtu hluta
af odda við vestanvert hafnar-
mynnið, sem álitinn var hættu-
legur, einkum ókunnum skip-
stjórum og ef ekki væri ná-
kvæmlega farið ef!ir innsigl-
ingarmerkjum. Inni í höfninni
sjálfri var grafið svæði til snún
ings skipum allt að 100 metra
löngum og út frá því svæði
fyrir báta og önnur skip, er i
höfninni þyrftu að liggja, svo
að þau yrðu ekki fyrir, er hin
stærri skip væru að snúa.
Að þessum framkvæmdum
loknum afléttu skipafélögin því
hafnbanni, sem þau höfðu sett
á Patrekshöfn. Öll skip, smá og
stór, hafa síðan hindrunarlaust
farið inn og út um höfnina án
þess að verða fyrir tjóni, þar
til m.s. Esja kom hingað 14.
þ.rn.
Eins og tekið var fram í frétt
minni hafa öll stærri skip snú-
ið við inni í höfninni áður en
þau hafa siglt út, að undan-
skildum Esju og Heklu, en það
vekur undrun eftir þá yfirlýs-
ingu, er forstjóri Skipaútgerð-
ar ríkisins hafði áður gefið um
,,stórhættu“, sem væri því sam-
fara að „bakka“ út úr höfninni.
Snúningssvæðið á 5 metra
dýpi um stærstu stórstraums-
fjöru er allt að 140 metrum frá
stálþili. Lengd Dettifoss er
89,98 m, Heklu 68,26 m og Esju
65,09 m, ætti því hindrunar-
laust að vera hægt að snúa
þessum skipum í höfninni, sem
og hefur alltaf tekizt síðan.
snúningssvæðið varð til.
Eg vil engan dóm leggja á
hvaða orsakir voru þess vald-
■andi, að m.s. Esja varð fyrir
tjóni hér hinn 14. þ.m., það
mun sjóréttur að sjálfsögðu
dæma um. En það er margra-
álit, að hafi það verið réttmæt
krafa skipafélaganna að leggja
mikið fé í að útbúa snúnings--
svæði það, sem í Pafrekshöfn
var gert á s.l. sumri fyrir ör-,
yggi skipanna, þá beri að nota.
það, en aldrei tefla á tæpasta.
vað og nota þá aðferð, sem-
áður Iiefur verið fordæmd og
talin stórhættuleg.
í Patrekshöfn eru oft skip
fyrir þegar hin stærri skip
koma hingað. Það hefur alltaf
verið leitazt við að færa þaú
til, svo að snúningsplássið væri
nóg og frjálst, en að þessu
sinni var engu slíku til að
dreifa, því að engin skip voru
í höfninni að undanteknum
þrem tólf tonna bátum, ér ekki
voru þó neitt nálægt snúnings-
svæðinu.
Grein þessi er orðin nokkuð
lengrí en ætlað var í fyrstu,
en ég vænti, að hún varpi
. nokkru Ijósi yfir þá erfiðleika,
í sem hér hefur verið við að
jsíríða í hafnarmálum undanfar
in ár. Þeir erfiðleikar hafa ver
ið miklir fyrir stað, sem bvgg-
ir alla sína afkomu á fram-
leiðslu sjávarafurða, er krefst
■jfyrst og fremst öryggis í hafn-
i Framhald á 8. síðu.
Samtal við Ann O'Ðwyer leikkonu
rskir ví
ANN O’DWYER er ein í hópi
hinna ungu írsku leikara frá
,, , þjóðháskólanum í Dublin. Það
ar athuganir voru gerðar a a- var hún> sem lék gömlu kon-
Sinfóníutónleíkar
SINFÓNÍUHLJÓMSVEIT ÍS- á efnisskránni með mestu prýði,
LANDS hélt aðra tónleika sína
undir síjórn hins ágæta, tékk-
neska hljómsveitarstjóra Vá-
clavs Smetáceks í Þjóðleikhús-
inu s.l. þriðjudagskvöld við frá
bærar undirtektir. Einleikari
með hljómsvetinni var ungfrú
Guðrún Krstinsdóttir frá Akur-
eyri, sem þegar hefur skipað
sér í röð fremstu píanóleikara
okkar.
Leikur hljómsveitarinnar var
enn með sömu ágætum sem á
fyrri hljómleikunum, og virð-
ist Smetácek hafa náð óvenju-
góðum tökum á hljómsveitinni,
sem stundum áður hefur verið
eins og baldinn foli. Hljóm-
sveitin skilaði, öllum verkunum
þau voru Promeþeus-forleikur-
inn, píanókonsert nr. 5 og sin-
fónía nr. 8 í F-dúr. Manni líð-
ur afskaplega vel eftir að hafa
baðað sig í velleiknum Beet-
hoven heilt kvöld.
Leikur ungfrú Guðrúnar var
hinn ágætasti, þótt taugaóstyrk
ur nýliðans léti ekki á sér
standa, en allt slíkt lagast að
sjálfsögðu með meiri æfingu í
að leika með hljómsveit. Ung-
frúin hefur fallegan áslátt,
skýra tækni og mjög næma til-
finningu. Einnig hefur hún
furðulega mikinn kraft. Marg-
ir kaflar konsertsins voru gull-
fallega leiknir.
G.G.
una í hinum fræga einþáttungi
Synges, „Helreiðin", og einnig
var það hún, sem söng írsku
þjóðvísuna „Dannie Boy“ í hléi
milli þátta. Mau’rya gamla í
„Helreiðinni" er erfitt hlutverk
og aðeins á færi beztu og reynd
ustu leikkvenna að gera því
viðhlítandi skil. Ann Ó’Dwyer
gerði því að minnsta kosti mun
betri skil en sanngjarnt er að
ætlast til af kornungri stúlku,
og sýnir það að hún muni góð-
um leikhæfileikum búin. Þá
var flutningur þjóðvísunnar
hinn prðilegasti, látlaus og ein-
lægur og . röddinni beitt af
smekkvísi.
Blaðamaður Alþýðublaðsins
átti stutt viðtal við Ann O’
Dwyer og innti hana frétta af
írskri leikstarfsemi áhuga-
manna og förinni hingað.
Hún kvað förina hingað í alla
staði hina ánægjulegustu. Þótti
henni að það fólk, sem hún
hafði átt tal við hér, vissi furðu
mikið um írland, en þó eink-
um um fyrri sögu þess, og ekki
sagðist hún halda að almenn-
ingur heima vissi jafn mikið
um okkur og okkar sögu, — en
þó myndu flestir kunna nokkur
skil á ferðum norrænna vik-
inga, er þeir heimsóttu írland,
og framferði þeirra þar, en ekki
bæri samt neitt á kala í garð
norrænna manna þar nú orðið,
enda langt um liðið.
Ann kvað það hafa komið sér
á óvart, hve vel okkuir tækist
Ann O’Dwyer
að átta okkur á írska framburð
■inum á enskunni, en þó hefði
hún orðið þess vör að sumu
yngra fólki gengi það miður en
því eldra; sennilega vegna þess
að það hefði tileinkað sér til
hlítair brezkan framburð. En
gott þætti sér að leika fyrir ís-
lendinga; áheyrendur hefðu tek
ið sýningunum af alúð og hlýju,
þakkað þeim gestum innilega
frammistöðuna og sýnt skilning
á, að þar voru viðvaningar að
verki.
Leiklistin er í miklum háveg
um höfð með írum að því er
Ann segir, og leikritaskáld þar
áhrifamikil. Virðist líka sem
leikritun og leiklist liggi vel
við írskri skapgerð, því að mið-
að við framlag þeirra til ann-
arra lista hafa þeir lagt furðu
mikið af mörkum á því sviði,
•— sennilega meira að tiltölu en
nokkur ein þjóð önnur. Mörg
af leikritáskáldum þeirra hafa
unnið sér heimsfrægð, — Lafði
Gregory, Yeaís, Synge, Cros-
grave, O’Casy eru kunnir höf-
undar um. allan hinn vestræna
heim; G. B. Shaw var írskur
|og fór aldrei dult með það, og
' hinn. . heimsfrægi bandaríski
leikritahöfundur, Eugen O’
Neil var irskrar ættar. Þá hafa
írskir leikarar og leikarar af
írskum uppruna getið sér mik-
i inn orðstír heima og heimap
bæði á sviði og í kvikmyndumj
Irsk kvikmyndagerð, það er
að segja þjóðleg írsk kvik-
myndagerð, er þó enn á þyrj-
unarstigi. Hefur aðeins verið
gerð ein slík mynd. „Rising of
the Moon“, eftir samnefndum.
leikþætti lafði Gregory, þeim
sem þessi leikflokkur sýndi
hér undirnafninu „Uppreisn við
tunglkomu“. Lelkhúsastarfsemi
er þvi fjölbreýttari og marg-
þættari, einkum í höfuðborg-
inni Dublin, en þar eru jafnan
sýnd inniend og erlend leikrit
við mikla að sókn. Gelisk leik-
rit eru og talsvert sýnd, en svo
virðist sem, geliskan sé í nokkru
undanhaldi fyrir enskunni, —
síðan því fékkst fraingengt að
geliskan yrði skyldunáms-
grein í skólum og hún er
því ekki lengur neitt baráttu-
atriði. Hinu fræga leikriti
Synge, „Playboy of the West-
ern World“, — sem þykir ein
hin snjallasta krufning rithöf-
undar á skapgerð þjóðar sinn-
Framhald á 8. síðu. ■