Forvitin rauð - 01.03.1981, Page 6

6
OG RAtmVERULEIKI
Um konur....
Þaö var mér til mikillar
gleöi aö lesa viötal viö laekn-
im, Birgit Petersson í dag-
blaöirtu Information sl.haust,
en þaö viötal var m.a.tekiö
x tilefni cif gagnrýni stór
hóps lakna (en Birgit er ein
af þeim), á þá nýútkcmna bók
um pilluna (sjá grein annars
staöar x blaöinu). Birgit
sagöi einnig frá umrœöu kven-
lækna (les konur, sem eru-
laknar) un getnaöarvamir al-
mennt og þing þeirra un sama
mál i Helsingör 31 okt. til 1.
nóv. sl. í viötalinu var jafn-
framt kctniö inn á baráttu lækn-
ahóps gegn lyf jaauglýsingum
lyf jafyrirtaekisins Ferrosan
hér í Darmörku, sem servdi út
auglýsingabækling fyrir ári
síöan um lyf, sem gæti læknaö
konur af svo kölluöu pre-menstr-
ual syndram (ítlS). Af lýsing-
ingunun nœtti kalla sjúkdón-
inn fyrirtúrabrjálæöi á ísl-
ensku. £g kan nánar aö þessu
síöar.
Þaö, sem mér þótti gleöi-
legt viö þetta viötal viö Bifg-
it, var aö hún sviftir miskunn-
arlaust blæjunni' af mörgum af
þeim fordónon og goésögnum, sem
rxkja úm konuna í ladcnisfreeö-
inhi cg almennt í samfélaginu,
Það eru svóná hlutir, sem
margar okkar vita-af eða grunar
aö ekki séu eins og þéir eiga
að vera, en höfum eJdci haft
möguleika á aÖ afsanna . Verö-
un við því oftast aö bíta í
þaö súra eplið, að svona erum
viö nú bara einu sinni; eins og
sagt er.
Eihstaklingurinn og þar
meö konan er fyrst og fremst
afurð þess samfélags, sem hún
lifir í og þeirrar hugmyhda-
frœöi sem þar rxkir. Ein get-
ur hún ekki brotist undan þeim
hugmyndum. En kanski getum viö
barist saman fyrin þvx aö brevta
þeirn viðhcjrfun gagnvart kon-
unni, sem er ckkur fjötur "m
£pt í baráttu okkar fyrir að
vera sjálfstæðir einstaklir^-
ar og gildir á viö karlmenn í
samfélaginu. Þaö'fer svei mér
kominn timi til.
Fósturey6ing; sem
getnaðaiAförn.
Birgit segir í viðtalinu
aö þaö sé goösögn ein, aö
fóstureyöing sé áhættusön.
Þaö er’ jafn mikil goösögn aö
konur geti oröiö ðfrjóar af
völdum fóstureyöinga. Sú
góésögn heyrir þeitó txtóa til
þegar konur Uröu sjálfanr aö
gera á sér ólöglega fóstur-
eyðingu viö ónannlegar áð-
staeöur. I sananburöi viÖ
pilluna og lykkjuna er fóst-
ureyéing mun betri san §etn-
aðarvöm ef litið eráa
áhættuhliöina, heldur Birgit
áfram.
Þaö er\l raddir hér í
Darmörku meöal kvenlækna, sem
segja að þaö sé meira öryggi
með tilliti til aukaverkana,
aö nota svo kallaöar óönjgg-
ri getnaöarvarnir svo sem
anokk og hettu og nota fóstur-
eyöingu sem varnagla ef óæskí-
leg þungun á séh staö. Birjjit
telur að þaö sé erfitt að raö-
leggja konum almennt þessa
aöferö. sérstaklega mjög ungun
og þá oft cáneövituöun konum,
því htetta er á aÖ þar þratt
fyrir al.1t fæöi barnið frekar
en aö fara í fóstureyöingu.
Qg hér kemur uppeldið inn x
rnyndina. Enn þann dag x dag
uir og grúir af fordónun un
f óstureyöingar, sem okkur eru
innrærttir. Og það er-alltaf
erfitt aö kveéa niöur drauga.
Þetta eru þau viðhorf,
sem rxkja í landi, þar sem
frjálsar fóstureyéingar eru
^eyfðar. Þar eru goésagnim-
ar afhjúpaðar. Þar er þaé
konan sjálf, sem tekur
ákvöröun un þessa aöf^erð alveg
eins og hún tekur sjalf
ákvörðun vm hvaö getnaðar-
vöm hún vill nota. Þar tekur
konan sjálf ákvaröanir un fram-
tíö sxna og er þar með virt af
samfélagirru sem sjálfstæöur
einstaklingur. En hvemig
líta málin út í' landi, þar san
frjálsar fóstureyðingar eklci
eru leyföar?
'I 2. tbl. Forvitin Fauö
198o var viðtal við tvo sér-
fræöinga viö kvénnadéild Land-
spítalans m.a. um fóstureyö-
ingar. Þar er annað hljóö í
strokknun-. Á Islandi eru
fóstureyöingar áhættusamar
aögerðir, reiknaö út frá amer-
ískri tölfrœöi, dauésfall sem
fræöilegur möguleiki,er oröinn,
að raunveruleika, enda þótt það
hafi aldrei skeð á umnefrriun
spítala (þó ekki væri). Þeir
sem kcmast í amerískar tölur
um "iatrogene" sjúkdcána (sjúk-
dóna af völdun sjúkrahúslegu;
rangrar sjúkdónsgreiningar,
rangrar meðferöar o s frv.)
haetrta sér ekki inn á spítala
eftir það. Persónulega vil ég
nú helst vita hvemig og viö
hvaða aðstæður talra er aflaö
áður en ég fer að ta)<a mark á
þeim. ðfrjósenisáhættan er
einrdg orðin aö raunveruleika
í þessu viðtali, enda þótt eng-
ar tölur séu til um slxkt aö
sðgn laaknanna.
Hvaö eru þessir læknar aö
segja okkur meö þessum ljótu
sðgum? Þeir viðurkenra í viö-
talinu að auðvitaö sé enginn
færari en konan sjálf til aö
taka ákvöröun um fóstureyðiirgu
eöur ei, óléttuna þarf ekki aö
efast um (þe sérsvið læknisins)
Eg get ekki annað séö en lækn-
arair ali hér á goðsögnum til
þesð eins aö réttlæta þaö ó-
réttmæta ákvörðunarvald, sem
löggjöfin gefur þeim og þeir
sja sér hag í aé viðhalda.
Þaö má ekki gleyma því í þessu
sambandi, að þaö var lækna-'
stéttin heima, sem var hvaö
sjálfa sig þegar um fóstureyö- Ixkamlegar cg sálrænar sveiflun
ingu er aé rœöa. Þar höfun viö samfara honum aftur til áranna
þaö; konun er ekki treystandi, fyrir stríö.
þær eru sjúkar. Annað cfemi um
goösagnamyndun un sjúkleika
konunnar er máliö um Terolut-
pilluna.
Kvenleikinn sem
siukdomur?
I fyrra sendi lyfjafyrir-
tækiö Ferrosan út auglýsinga-
pésa un'undralyfiö Terolut.
Terolut átti m a aö virka á
þunglyndi, ýnsar geðrœnar trufl-meö útbreiðslu auglýsinga-
anir og glæpsamlegt athæfi, seirpésa sxns
þftrvim 1 11 /íuira Arrvín +tm tt'
„ Það hafa veriö a
lofti félagsfræöilegar, sál-
fræöilegar og laknisfræöilegar
kenningar ’og nokkrár rannsóknir
hafa verið gerðar. A síöustu
txmum hefur mestur áhugi verið
fyrir hormonarannsóknum a.m.k.
hjá lyfjaframleiðerrium og er
þaö skiljanlegt, þar sem slxkar
rannsóknir eru tiltölulega ódýr-
ar og geta leitt til rýs mark-
aöar lyfjaneytenda. Og þaö var
einmitt þaö sem lýfjafyrirtakiö
Ferrosan var á höttunun eftir
þjáir konur 14 daga fyrir tur
Þessi sjúkdóraur, sem kallaöur
er pre-menstrual syndrom (FMS)
eéa fyrirtúrabrjálaæöi, er að
sögn lyfjafyrirtækisins mjög
útbreiddur og eru einkennin
mjög mismunandi fyrir hinar
ýnsu konur, allt frá ógleði,
höfuðverk, sviraa, svengd, kvefi
og til alvarlégri einkenna.
Lyf j afyrirtækiö hélt því fram
PeterLautrop
höröust á móti frumvarpinu um
frjálsar fóstureyöingar á sín-
um tíma. Há telja þaö undar-
legt'miöaé viö aö héma í Dan-
mörku, í Svíþjóö cg Noregi hef-
ur það veriö læknastéttin, sem
hefur barist mest fyrir frjáls-
un fóstureyðingum. Slxk lög-
gjöf er lxka meira í talct viö
hina almennu sjúkrahúslöggjöf,
sem er rxkjandi. Þurgamiöjan
í þeirrx löggjöf er einmitrt aö
ákvöröunarteJctin liggur í hörri-
um sjúklingsins og ekki lækn-
isins, svo lepgi sem sjuklxng-
urinn ekki er talinn geöveikur.
Konum heima á fslandi er
stillt á bás meé geösjúkum, þasr
eru samkvænt lögun ekki farar
um aö taka ákvarðanir fyrir
Hópur lækna héma tarást
hart við þessum pésa, þótti
hann ala á grófri kynjamis-
munun og tók sér fyrir hendur
aö kanna rannsóknir þar, sem
Ferrosan byggöi staðhæfirgar
sxnar á. Þau mótmæltu einnig
afstööu heilbrigöismálastjómar
(Sundhedsstyrelsen), sem hafði
hleypt í gegn pésa þessum án
þess aö kynna sér áreiéanleika
og fræðilegan grundvöll hans.
Eru þaö hagsmurdr lyf jafram-
leiöerria eöa hagsmunir neyt-
enda, sem Heilbrigöianála-
stjóm ber aö standa vörö um,
var spurt.
Viö könnun á rannsóknum
sem Ferrosan vísaöi til í
pésa sxnum kcm í ljós aö staö-
hæfningin un glæpastarfsani og
geðtruflanir kvenna á fyrir-
túratxmabilinu, var runnin frá
rannsókn, sem gerö vár á hóp
kvönna í amerísku fangelsi ár-
iö 1953. Tölur sýndu aö yfir
80% af Élapun bessara kvenna
voru franriir á fyrirtúratina-
bilinu. Iæknarnir tölda rann-
sóknina vera tójög óáreiðan-
lega m.a. vegna þess aö hún
uppfyllti ekki þær aðferða-
fræðilegu kröfur sem gerðar eru
í dag til slxkra rannsókna.
Auk þess gefur þaö auga leiö
aö rannsókn á konum í fangelsi
getur vart gefié rétta mynd af
konum almennt.
Rannsókn sem lá til grund-
vallar staðhæfingu Ferrosan
un lélega framnistööu kvenna
á nefndu timabili, einbeiting-
arðrðugleika o.s.frv., var
gerö í kvennaskóla á stúlkum
á gelgjuskeiöi qg athugavert
aö 40%_af öllun konum heföu svo var a6 Ferrosan rotaéi ein-
slam einkenni að þær þyrftu a
lyfjameðferö aö halda. Fyrir-
tækiö gat nefnt tölur um aukna
tíðni afbrota meðal kvenna á
txmabilinu og geðtruflanir
voru svo alvarlegar aö þeim
sjálfum og nárasta umhverfi
stafaöi fætta af.
göngu tölur um lélegri frammi-
stööu stúlknanna á þessu tíma-
bili (bomar voru saman viku-
legar einkunnagjafir) en ekki
þær tölur sem sýndu fram á
betri frammistööu.
Sameiginlegt var öllum
rannsóknunum sem Ferrosan
Þetta undralyf Terolut, sembyggfti á, aö þær uppfylltu ekki
er hormonalyf, er ekkert nytt af þau skilyréi sem gerö eru til
nalinni. Það hefur verið notaö fræðilegra rannsókna í dag,
lengi m a vio oreglulegum blaaft- t.d. vantaÖi samanburÖarhópa;
íngum og þegar egglos ekki á sér einstaklinga, sem ekki fara á
stað. I exnhverjun mæli hefur túr, þ.e. karlmenn. Ekki var
lyfið veriö gefiö konun, sem^ tekiö tillit til umhverfis-
læknar tölriu þjast af fyrirtura- aöstæöna, né heldur félagslegra
kvxllun (FMS). ’ -
aéstæðna og svo var samsetningú
Það má rekja vangaveltur un tilraunahópa ábótavant.
tiÖahring Jconunnar og hugsanlegar’