Morgunblaðið - 25.07.1914, Qupperneq 1

Laugard.
1. argangr
260.
tölublað
Ritstjórnarsimi nr. 500 | Ritstjóri: VilhjAlmnr Finsen.
ísafoldarprentsmiója
Afgreiðslusimi nr. 140
Btograíteater
Reykjavtkur.
Tals. 475
Fjöruga greifadóttirid.
Ágætur þýzkur gamanleikur í
2 þáttum.
Aðalhlutverkið leikur
Henny Porten.
Undraapinn Basso.
Skemtileg aukamynd.
jH«-' r Jr-it .......j
, Bio-Kafé er bezt.
' Sími 349. HartYig Nielsen. ’
í \
r ■■■■nr——•!»■■■ j|k ii ir ■ i.ng.....n
Skrífsfoja
Eimskipafétags íslands
Austurstræti 7
Opin kl. 5—7. Tals. 409.
iNotið sendisvein frá
Sendisveinastöðinni
(Söluturninum).
Síini 444.
Hjörtur Hjartarsou yfirdóms-
lögmaður. Bókhl.stíg 10. Sími 28.
'Venjul. heima 12*/a—2 og 4—
Karlmannssokkar
á 22 aura, 5 pör á 1 krónu.
Kvensokkar, stærst úrval í
Yöruhnsinn.
Gerlarannsóknastofa
Gísla Guðmundssonar Lækjargötu
14 B (uppi á lofti) er venjulega opin
.11—3 virka daga.
MorgunblaðiB
nr. 92, 152 og 158 eru keypt
háu verði á afgreiðslunni.
Borgarstjóri
Reykjavikur.
í gær var til annarar umræðu í
efri deild kosning borgarstjóra i R.-
vík.
Þar talaði fyrstur Guðm. Björns-
son 6. konungkj. þingm. og fórust
honum orð á þessa leið (ágrip):
Þessi hugmynd, að borgarar kjósi
sjálfir borgarstjóra sinn, er ekki kom-
in upp hér, heldur hefir hún kom-
ið hingað frá útlöndum. Og mér
þykir líklegt að það sé eg sem fyrst-
ur kom fram með hugmyndina og
hélt henni fast fram fyrst án frekari
umhugsunar.
Nú segi eg að eg kann ekki því
láni að fagna að kunna að skamm-
ast mín fyrir það að skifta um skoð-
anir. Og eftir að hafa átt i miklu
skynsemisstriti hefi eg komist að þeirri
niðurstöðu að réttast sé að fela full-
trúum okkar að kjósa borgarstjórann.
Hin mikla trú kjósenda á mátt
sinn og megin er hin hreinasta hé-
gilja. En hún er sprottin af því að
þeir hafa af reynslunni lært tortryggni
gagnvart þeim mönnum, sem lofa
og svíkja.
Visasti vegurinn til þess að vinna
kjósendur til fylgis er að dekra við
þá og tala urn það si og æ hvað
þeir vilji. En það verður að tala utn
málið af fullri og rólegri skynsemi,
og ekki að vilja kjósenda. Ef al-
þýða ætti að kjósa borgarstjóra,
mundi það verða kappsmál milli
flokkanna og sá vinna sem mest
bolmagn hefði að baki sér. Gæti
það af þessu leitt að beztu mennirn-
ir drægju sig í hlé til þess að kom-
ast hjá hnjaski og því að bíða ef til
vill ærutjón i bardaganum.
Verið gæli að almenningur gæti
slumpast á það að finna góðan mann
fyrir borgarstjóra, en þá væri honum
jafnframt hrundið út á þann breiða
veg hrösunarinnar og hlutdrægninn-
ar að meta meira flokksmál en hag
bæjarins.
Alþingismenn hafa stundum verið
nefndir hásetar á þjóðskútunni og
mætti þá eins nefna bæjarfulltrúana
háseta á bæjarskútunni. Ef hásetar
á skipi mega sjálfir velja sér skip-
stjóra munu þeir ekki svo ráðlausir
að þeir taki ekki þann manninn er
þeir treysta bezt. (Hákon: Mundu
þeir ekki hugsa meira um sinn hag
en útgerðarmannanna?).
Á kjósendum hvílir engin ábyrgð.
Öðru máli er að gegna með bæjar-
stjórn. Þar bera allir sem einn á-
byrgð á valinu í augsýn allra bæjar-
búa. En þá fer sem oftar, að þeir
ánægðu þegja en hinir hafa hátt.
Nú er borgarstj. margfalt frjálsari,
en væri hann bundinn einhverjum
flokki. En orðin: »fyrir flokkinn«
og »vilji kjósenda* eru kunn hér i
þinginu. Þingmenn fara að vilja
kjósenda en ekki að sínum eigin
vilja. Og fátítt er það nú orðið að
þeir segi skoðun sína heldur skoðun
kjósenda. Nú hafa þingmenn flestir
enga skoðun.
Ef beilbrigð skynsemi á að ráða
á breytingartillaga min á þgskj. 182
fram að ganga. En eg veit að vé-
fengja á þennan dóm skynseminnar.
En lítum á reglurnar: Ekki kjósa
hreppsbúar oddvita, heldur hrepps-
nefnd, og ekki kjósa sýslubúar mann
þann er falið er að fara með mál
þeirra. Hann er meira að segja kon-
ungkjörinn.
Eg get ekki séð að þeir menn
hafi neiua bót í máli, sem fylgja
þessu frumv. Bótin er líkl. á botn-
inum uppi í Borgarfirði. Eg sé
bara gat, stórt gat og í gegn um
það sé eg skína í mótsagnirnar.
Ef allir kjósendur Rvikur ættu að
kjósa borgarstjóra, ættu kjósendur
alls landsins að kjósa ráðh. En nú
er nýlega afstaðin ráðherrakosning.
Ekki kusu landsmenn þar og ekki
einu sinni allir þingmenn. Eitt
blaðið, sem kennir sig við þjóðar-
viljann, segir að einir 13 menn
hafi ráðið vali hans, og finst ekkert
athugavert við það.
Þetta mál er ekki stórt, en það
er stórt þessvegna, að það skuli enn
komið hingað inn í háttv. deild.
Vona eg að breytingartill. á þgskj.
182. nái fram að ganga.
Þá talaði Jósef Björnsson og rakti
flestar ástæður þær er G. B. hafði
fram fært máli sínu til stuðnings og
þótti engin óhrekjanleg. Þótti það
ekki mikið sýnna að borgarstj. yrði
betur valinn þótt bæjarfulltrúar kysu
hann heldur en alþýða. Enginn
væri óskeikull, hvorki 6 kgkj. né
nokkur annar. En ætla mætti að
Reykvíkingum væri þetta áhugamál,
þar eð þetta hefði komið fram á
fjórum síðustu þingum. Færði hann
máli sínu til sönnunar urnmæli
Kristjáns Jónssonar dómstjóra og
Jóns Magnússonar bæjarfógeta þar
sem þeir báðir hefðu látið það ótví-
rætt i ljósi að þetta væri alþýðu
vilji. Endaði hann ræðu sina með
þeirri ósk, að fingið léti Reykvik-
inga fá vilja sínum framgengt.
Karl Finnbogason mintist á að
G. B. hefði talað um veður það, er
gert hefði verið út af þessu máli,
en kvaðst vona að ræða hans yrði
seinasta stórveðrið, sem gert yrði út
af málinu, svo hann nefndi ekki
annað veður. Kvaðst álíta að heppi-
legast mundi að allir embættismenn
NÝJA BÍÓ
c'Program i Rvöíó
samfívœmt
gofuauglýsincjum.
væru þjóðkjörnir og einnig ráðh.
Um þingmenn þyrfti ekki að tala.
Allra vilji væri að þeir væru allir
þjóðkjörnir. Af þessu leiddi það að
borgarar .1 Rvik ættu að kjósa borg-
arstjóra sinn. Um almenningsvilj-
ann í því máli væri það að segja,
að báðir þm. Rvk. hefðu greitt þvi
atkv. í neðri deild og um hina átta
aðra Reykvíkinga, er þar ættu sæti,
væri það kunnugt, að enginn þeirra
hefði verið á móti. Það væri ef
til vill tveir Reykvíkingar í efri
deild, sem væru því andvígir, en
það væri auðsær minni hluti
Reykvíkinga þeirra, er á þingi sitja.
Kvaðst enga hættu sjá við það, þótt
pólitik almennings réði kosningunni.
Það væru borgararnir, sem ætíð
bæru ábyrgðina á vali borgarstjóra,
en ekki bæjarstjórn, og ættu þeir
því meiru þar um að ráða en hún.
Og bæjarstjórnin er ekki valin með
það markmið fyrir augum að velja
borgarstjóra. Sagðist vita af nokkr-
um mönnum, sem nú vildu ekki
greiða frv. atkv. vegna þess að þeir
hefðu verið á móti því áður. En
þeim væri ekki vandara um en G.
B. að skifta skoðun. Og því skaut
bann til G. B. að ekki mundi hægt
að koma í veg fyrir það, að útlend-
ar hugsanir ryddu sér til rúms hér,
á þær yrði aldrei lagt aðflutnings-
bann.
Magnús Pétursson. Út af orðum
G. B., að þingmenn væru hættir að
segja skoðun sína, stend eg upp til
að láta mína í ljósi. Dettur víst
engum i hug, að eg sé að dekra við
Strandamenn, hvað sem eg segi um
borgarstj. Rvíkur. Hefi hlustað á
hina löngu ræðu G. B., en ekki
sannfærst af og ekki átt í skynsem-
isstriti eins og hann komst að orði.
Ef til vill af því að mín skynsemí
er ekki heilbrigð eins og hann gaf
í skyn. Eg ber brigður á að borg-
arstjóri sé lausari við pólitiskan
flokkarig, þó bæjarstjórn kjósi. Borg-
arstjóri getur orðið háður einstökum
mönnum i bæjarstj. ef hún kýs
hann. Mögulegt að óvandaðri með-
ulum væri hægt að beita, ef menn
vildu það við hafa, ef bæjarstj. kysi