Morgunblaðið - 30.07.1916, Blaðsíða 4

A
MORGUNBLAÐIÐ
Stórsvikari.
í vor andaðist í Lundúnum mað-
ur að nafni Jobey Spencer Balfour
og í sambandi við dauða hans rifjar
»Daily Telegraph« upp »hinarverstu
fjármálablekkingar, sem núlifandi kyn-
slóð þekkir«. Og enn þann dag i
dag hugsa mörg þúsund brezkar fjöl-
skyldur með gremju og iðrun til
nafnsins »Liberator« (bjargvætturin)
og nafn hans er nefnt með hinni
mestu fyrirlitningu.
Balfour hafði lifað æfintýralegu lífi.
Hann fæddist árið 1842 og var al-
inn upp i hinum strangasta guðsótta.
Faðir hans var nafnkunnur trúarof-
stækismaður og jafnframt stækur
bindindismaður. Móðir hans var
einnig ákafur stuðningsmaður bind-
indisstarfseminnar og ötul samverka-
kona prestsins Jobey Burnes við út-
gáfu »Temperance Weekly lournal* *.
Hún lét son sinn heita í höfuðið á
prestinum. Sonur Jobey Burnes
giftist systur Balfours og það var
þessum mægðum og vinfengi að
þakka, að Jobey Balfour tókst svo
vel að reka svikamyllu sína.
Hann var tæpra 25 ára, er hann
vakti furðu alls Englands með því
að stofna »Liberator Building Socie-
ty«. Einkunnarorð þau, er hann
valdi þessu félagi: »Frjálst heimili
skapar frjálsan mann«, vöktu eftir-
tekt manna um landið þvert og endi-
langt. Margir svikahrappar hafa á
ýmsum öldum skákað í skjóli trúar-
þragðanna til þess að koma fyrir*
ætlunum sinum í framkvæmd, en
enginn þeirra hefir þó komist í hálf-
kvisti við Balfour og sviksemi hans.
Hann vissi upp á sína tíu fingur,
hvernig hann átti að haga sér og
hann sveifst þess eigi að færa sér
það í nyt, hvað menn eru auðtrúa.
Sérstaklega hafði hann gott lag á
því, að færa sér bindindishreyfing-
una í nyt til hagsmuna fyrir »Libera-
tor Building Society*. Honum tókst
að rækta það. Eg hefi rutt stórum
steinum burtu úr túninu, flutt þá
út í jaðar þess og notað þá í girð-
ingu. Þar sem áður var ófrjór mel-
ur er nú fagurgrænt og blómlegt
tún, og af því fæ eg nóga töðu
handa tveimur kúm. Er þetta ekki
virðingarverðari atvinna heldur en
að drepa menn — menn, sem ann-
ars hefðu starfað að þvi, að auka
þau auðæfi, sem náttúran hefir gefið
okkur ?
—Eg kannast við alt þetta^agðigamli
maðurinn og brosti meðaumkvunai-
lega. Þannig tala þeir menn,sem hugsa
mest um sjálfa sig. En nú hafa menn
um annað að hugsa en græn tún og
hvít tjöld, þar sem börnin geti leik-
ið sér. Það er ekki hin líðandi stund,
sem við eigum að hugsa um, Jack.
Heyrirðu hvernig bylgjurnar niða
við klappirnar þarna? Þessar bylgjur
koma alla leið sunnan frá föður-
landi okkar. Heyrirðu ekki að þær
kalla á þig? Þær eru sendiboðar.
Hver bylgja, sem brotnar hér við
að fá alla forsprakkana til þess að
leggja fram fé til þessa húsbygginga-
félags slns. Þeir fengu 1 af hundr-
aði i þóknun af peningum þeim,
sem þeir söfnuðu í byggingasjóðinn
hjá bindindisfélögunum og meðlim-
um þeirra.
Eftir eitt ár var þó þessi þóknun
færð niður um helming, en samt
sem áður græddu bindindisforkólf-
amir ærna peninga, þvi að þeir fengu
rúmlega 2V2 miljón króna á ári á
þennan hátt. Og vegna þess, að
þessi svikamylla starfaði í mörg ár,
þá voru það óhemju fjárhæðir, sem
runnu í hinn botnlausa peningaskáp
Balfours, og teknar voru úr vösum
alþýðunnar.
»Liberator Building Society* flutti
nú í nýtt og afar skrautlegt hús,
og þá sendi stjórnin út ávarp, að
áskorun Balfours, og var þar meðal
annars komist svo að orði: »Um
leið og við flytjum inn í hin nýju
heimkynni vor, þakkar stjórnin guði
af öllu hjarta fyrir það, að hann hefir
svo augsýnilega blessað starf vort
og launað svo ríknlega alla fyrirhöfn
vora í þágu hins góða málefnisc.
Balfour tók einnig mikinn þátt í
stjórnmálum. Var hann fyrst fylg-
ismaður Disraelis, en síðar fylti hann
flokk Gladstones. Bjóst hann við
þvi, að geta orðið póstmálaráðherra
í ráðuneyti Gladstones. En Glad-
stone leizt á annan veg, og eftir
það, er hann hafði valið annan mann
í þetta embætti, varð Balfour fok-
vondur og sór þess dýran eið, að
frjálslyndi flokkurinn skyldi aldrei
framar »fá að sjá litinn á peningum
sínum«. Gekk hann þá úr flokkn-
um í bræði sinni.
Um líkt leyti (árið 1892) tók það
að kvisast, að ekki mundi alt með
feldu i »Liberator Building Society«,
sem almenningur hafði til þessa trú-
að á og treyst engu siður en Eng-
landsbanka. Félagið hafði ráðist í
viðtækt fasteignabrask og nú kom
upp kvittur um það, að alt stofnféð
væri farið forgörðum.
steinana flytur skilaboð frá bræðr-
um þínum,. sem berjast: »Komdu,
við bíðum eftir þér, Jackl Hvers
vegna hikar þú? Við þörfnumst
hinna styrku armleggja þinna til
þess að höggva niður féndur þá,
sem ætla að drepa okkur og láta
fána sinn blakta yfir eyrikinu okk-
ar. Hvers vegna berst þú ekki með
okkur? Hefir ekki hin sama, mikla
tilfinning kallað okkur alla hina ungu
og hraustu menn, til þess að verja
föðurlandið, þegar það er í hættu?«
Sjáðu, nú er sóhn að setjast í fjalla-
skarðinu hinum megin fjarðarins.
Það slær rauðum lit á bárurnar. Það
er blóð bræðra þinna, það blóð, sem
fórnað er fyrir föðurland þitt og
þig, konu þína og börn. En hér
stendur þú kærulaus og rólegur og
horfir á alt þetta!
— Hættu gamli maður! Segðu
ekki meira! Eg fer.
— Eg vissi það, mælti Mack og
Balfour kunni það ráð, sem margir
hafa notað: »Þegar í óefni er komið,
þá er ekki um annað að gera en
stofna nýtt hlutafélag*. Og hann
neytti þessa ráðs ótrauðlega. En af
því varð sá sorglegi árangur, að
hann sökk æ dýpra niður i foraðið.
Og þegar svo hinn óumflýjanlegi
skellur kom, þá misti alþýða manna
í Enghndi mörg huudruð miljónir
króna.
»Daily.Telegraph« segir: »Aldrei
nokkru sinni hefir nokkurt gjaldþrot
komið jafn hart niður á hinni ensku
þjóð. Flestir hluthafar og innieig-
endur í »Liberator« voru úr flokki
hinna fátækari stétta og höfðu trúað
Balfour fyrir aleigu sinni. Mörgum
þúsundum manna hafði hann nú
komið á vonarvöl og hrönnum sam-
an urðu menn að biðja sér beininga
eða fara á sveitina til þess að drep-
ast ekki úr hungri og hor«.
Balfour vissi að hverju fór og
skaut sjálfum sér undan. Hann flýði
til Argentina. Þar sá Englendingur
nokkur hann, og er hann kom heim,
skýrði hann frá því í blöðunum, að
svikarinn lifði þar syðra eins og
soldán, í skrautlegri höll og hefði
lagt ógrynni fjár í argentiska banka.
Þá var enginn samningur milli
Englands og Argentinu um framsal
glæpamanna, en fyrir ráðsnild llose-
berys lávarðar tókst samt sem áður
að fá Balfour framseldan árið 1894.
Hann hafði þá keypt sér gríðarstórt
ölgerðarhús i borginni Salta.
Þegar hann var kominn til Lund-
úna var hann kærður fyrir glæpi
sína og eftir 24 daga réttarrekstur
var hann dæmdur í 14 ára hegn-
ingarhússvist fyrir svik og fjárdrátt.
Árið 1906 var hann náðaður og nú
er hann dauður. Með honum er
fallinn frá einn hinn mesti svikari,
sem nokkru sinni hefir verið uppi.
brosti. Skipið fer héðan eftir fjóra
daga.
*
* *
Hálfu ári síðar var Jack Warren í
skotgröf hjá litlu þorpi i Norður
Frakklandi. Kúlurnar þutu yfir höf-
uð hans og sprengikúlur þeyttu grjóti
og möl yfir hermennina, sem reyndu
að leita skjóls bak við sandpoka-
hleðslurnar. Merki var gefið og allir
stukku á fætur og hlupu upp tröpp-
ur þær sem höggnar höfðu verið í
melinn upp úr skotgröfunum. Það
átti að taka óvinaskotgröf með áhlaupi.
Um leið féllu Jim og George, ann-
ar kylliflatur á grúfu, en hinn riðaði
nokkra stund, greip svo með báðum
höndum um höfuðið og datt á hlið-
ina. Jack varð var sársauka í vinstra
handlegg. Hann æddi áfram eins
og sært villudýr og augu hans urðu
blóðhlaupin. Þá fann hann að högg
kom á hægri mjöðmina. Hann hneig
niður — það var eins og hann hrap-
aði niður í eitthvert hyldýpi, við-
stöðulaust, þar sem enga fótfestu var
tÆaífur minnisins'
Eftir Henrik lbsen.
Heyr, veizt þú hve bangsa slflD
temjarinn teyfflt í*r
og tamið og kent það, sem 31
hann gleymt for?
í bruggara-katli hann bindur snáðaflfl'
svo kyndir hann undir og eld refl
ar bráðao.
Fyr bangsa nú gripur hann gÍ8Í0°3
hraðnf
og kyrjar: »Njót lífsins og 8*
þess glaðar*-
Þeim loðna förlast af sviða saflsar’
fær staðar ei numið og dansar
dansar-
Og síðan, er fyrir hann syngflf
gígjan,
fer óðara dansandi djöfull í ’afl0^
Eg kúrt hefi’ og ‘innan ketilslflS
barma
við dillandi són , og við dágéðafl
varma-
Þá skeindist eg meira’ en að skiflfl
ið brynnL
og aldrei liður það mér úr miflfll’
Mér finst, heyri’ eg bergmál ^ ^
um þeim óma» ^
sem í glóandi katli’ eg sé keyr 0
i dróma>
Er næmt, eins og flís undir naglsí
-rótflfll>
mig nistir það, dansa’ eg á braf?,f
-fótflfll'
Jón Rtinóljsson.
að fá. Hann fálmaði með höfldflflU^
eftir grasi og smásteinum elflS^.£t,
hann vildi gripa dauðahaldi 1 e
hvað. Hann heyrði kúlnapy11^
eins og í draumi. En svo
hann annað hljóð, þungan sflðflfl -
sem alt af jókst. Það var sfl ^
flugunum sem söfnuðust í sV? 0j(
iðandi hrúgur í sárið á mjöð1111
þar sem kjötið hafði svifst bflrtu
beinin stóðu brotin út.
* * * . pað
— Nei, hann lifir það ekk'- ^
er sárt um svo vasklegan 01300 jjjU
Skurðlæknirinn stóð hálft’0^ 0g
yfir honum. Jack opnaði aflg ^
sá tjaldið, sem var þanið y
og þrjátiu aðra særða menm ^ ^
krossmennirnir voru þar
og
dauðans. Um leið og
á fefð
ikeflJ
aftur og færðu saman ur>
hinir
voru bornir út i hina stórfl 3 ^pi(
ingsgröf, voru nýir sjúklinflOt
inn. Mót norðri var tjaldjð
Jack sá þar inn í lítinn {jtV
sem laufkrúnumar b*rðfl
eoD'