Morgunblaðið - 06.08.1916, Blaðsíða 2

2
I
MORGUNBLAÐIÐ
Heiðruðum almenningi tilkynnist hérmeð að eg undir-
ritaður hefi opnað vinnustotu í Mjóstræti io hér í bænum
og leysi af hendi alskonar vinnu er iðn minni tilheyrir, svo
sem allskonar íóðruð húsgögn, sóia, stóla dívana, tjaðra-
madressur og alt annað er þessu tilheyrir. Ennfremur allar
viðgerðir er að þessu lúta. Þareð eg hefi um nokkurn tíma
unnið á stóri vinnustofu erlendis, vona eg að geta orðið við
öllum sanngjörnum kröfum viðskittamanna minna.
Virðingarfylst
Agúst Jónsson
Vðndud vinna. húsgagnasrr.iður. Fljót afgreiðsla.
Oin Reykjavlknr |Din
ö IU | Biograph-Theater PIU
----- Talsími 475. -----
1
Ur herbúðum Rússa
í Póilandi.
Sannar og skýrar stríðsmyndir
frá eyðileggingu Póllands.
Grimmur hundur.
Sprenghlægileg.
Kvikmyndaleikkonan
nýja
Aðalhlutverkið leikur hinn heims-
frægi skopleikari ChariesChaplin
Það er einhvei sú hlægilegasta
mynd íem hægt er að hugsa sér.
K. F. u. m.
Kl. 81/*: Almenn samkoma.
Allir velkomnir.
Álit og tillögur milliþinga-
nefndarinnar.
Rannsóknin á vilja þings og þjóð-
ar um afnám eftirlauna hefir verið
gerð allnákvæmlega, svo sem séð
verður hér að framan. En þar er
frá öllu því skýrt, er nefndin hefir
fundið um málið í þingmálafunda-
gerðum, þeim sem til eru í skjala-
safni Alþingis, og nokkru skiftir, og
ennfremur er þar skýrt frá öllu því
helzta, sem gerst hefir og fram er
komið um málið á Alþingi og til-
færð orð þingnefnda og einstakra
þingmanna um málið.
Nefndin leit svo á, að á þessum
tveim sviðum kæmi þær óskir þjóð-
arinnar og kröfur um eftirlaunin
sérstaklega fram, sem henni var falið
að taka til íhugunar, og hún taldi
sér því skylt að rannsaka þetta eftir
föngum, og tína saman það, er stutt
gæti að þvi, að óskir þjóðarirnar sæj-
ust í sem skírustu ljósi.
Um afnám eftirlauna hefir auð-
vitað nokkuð verið ritað í dagblöðum
og tímaritum. En þetta kemur ekki
fram nema við og við. Og það sem
í þessum ritgerðum felst er þá ann-
að tveggja skoðanir einstakra manna,
eða það kemur fram í sambandi við
gerðir þingsins, þingmálafunda eða
við kosningar og verður þess því
einnig vart í tillögum þingmálafunda
eða á Alþingi, af þvi það fer aðal-
lega í sömu átt og aðgerðir alþingis
og þingmálafunda. Fyrir þessar sakir
hefir nefndin eigi talið þörf að rann-
saka það að neinu ráði.
Nefndinni þykir það sýnt og sann-
að hér að framan, að það hafi verið
vilji þings og þjóðar fyrst framan af
að lækka eftirlaunin og jafna eða af-
nema þau, og nú síðustu árin að af-
nema þau með öllu.
Að því er þingmálafundina snertir
sérstaklega, þá kynni einhver að vilja
vefengja, að vilji þeirra hefði verið
eindreginn, þar sem eins margir þing-
málafundir hefðu látið málið afskifta-
laust og sýnt sé i skýrslunni á bls.
31. En þetta getur nefndin eigi
álitið að sé á rökum bygt, þvi ekki
verður annað séð, en að þeir fundir
sem ekki taka málið fyr.r, séu sömu
stefnu fylgjandi og hinir, er sam-
þykkja ályktanir um það. Þetta sést
á því, að þar sem fundur eða fundir
í einhverju kjördæmi hreyfa ekki
málinu sum ár, þá eru þó ákveðnar
tillögur um lækkun eða afnám eftir-
launa samþyktar á sömu stöðum
bæði næstu árin á undan og eftir.
Fundirnir eru því bersýnilega allir
sömu siefuu fylgjandi og valda því
sennilega atvik, þessu máli óskyld,
að það er ekki tekið fyrir á fund-
unum sum árin, því hvar og hve-
nær sem málinu er hreyft og tillaga
borin fram um það, þá er hún sam-
þykt, sjá bls. 32.
Um þenna þjóðarvilja hefir því
verið haldið fram af sumum þeim,
sem ekki telja hyggilygt að afnema
eftirlaun, að hann sé vakinn fyrir
fortöiur einstakra manna. Þessi um-
mæli eru vafalhust sérstaklega miðuð
við kjósendaviljann er fram kemur
á þingmálafundunum. Um það má
auðvitað þrátta, hvort svo sé eða
ekki. En það virðist litlu skifta,
hvort viljinn er vakinn af einstökum
mönnum eða ekki, úr því játa verð-
ur að hann sé til.
Því hefir og verið haldið fram, að
málið um afnám eftirlauna sé lítt
hugsað, að þjóðin og þingið hafi
ekki athugað málið nógu vel, eða
gert sér grein fyrir, hvað af því
mundi leiða, og að þjóðarvilj-
inn byggist ekki á réttum röksemd-
um.
Vera má að nokkuð sé til í þess-
um mótbárum. Krafan um afnám
er ekki bygð á undanfarinni ræki-
legri rannsókn málsins. A hinn
bóginn verður þess talsvert vart á
alþingi, að sú tilfinning sé nokkuð
rík, að í eftirlaununum felist mis-
rétti, og þessi tilfinning hefir sjálf-
sagt haft áhrif á þjóðarviljann. —
Mönnum hefir fundist það misrétti,
að sá flokkur landsmanna, er fengi
starf sitt tiltölulega bezt borgað á
meðan starfað er, skuli einnig fá
allhá laun þegar starfið er hætt, og
þetta telur þingið eigi rétta grund-
vallarreglu, sbr. t. d. bls. 63.
En þótt að tilfinning manna hafi
að sjálfsögðu ráðið nokkru um þjóð-
arviljann í þessu máli og eigi farið
fram veruleg rannsókn á þvi, þá
verður því ekki neitað, að líklegt er,
að málið hafi verið allmikið íhugað.
Það er haft til meðferðar á alþingi
um langt árabil, og er það aftur og
aftur falið nefndum til íhugunar. Og
á þinginu er það stutt af mörgum
helztu mönnum þjóðarinnar, sem
álíta verður að bæði hafi haft vilja á
að íhuga það og gefist tóm til þess.
íhugun þingsins á málinu hefir og
vafalaust haft sín áhrif á þingmála-
fundina, með því að þingmenn hafa
sjálfsagt oft gerst formælendur og
flytjendur þess á fundunum. Um
sjálfstæða íhugun þingmálafundanna
má að öðru leyti þrátta fram og
aftur án þess að niðurstaða fáist.
Þegar til álita kemur um það, hver
áhrif þjóðarviljinn eigi að hafa á úr-
slit málsins, þá verður nefndin að
vera þeirrar skoðunar, að hann hljóti
að verða nokkuð þungur á metun-
unum. Þjóðarviljinn í þessu máli
er orðinn margra áratuga gamall og
hefir náð meira fylgi og festu eftir
því sem árin liðu. Það er því mjög
ósennilegt, að hann breytist, nema
hægt væri að sýna fram á það með
augljósum rökum, að það sé annað
hvort sjálfsögð réttlætiskrafa, af hálfu
embættismanna, eða nauðsynleg ráð-
stöfun þjóðfélagsins vegna, að starfs-
menn þess fái eftirlaun. En hvor-
ugt þetta þykir nefndinni sennilegt,
að sýnt verði fram á með gildum
rökum. Og verði svo, að vilji þjóð-
arinnar beri slitalaust fram kröfuna
um afnám eftirlauna, þá verður ekki
við spornað.
En þetta mál tekur eigi að eins
til almennings út af fyrir sig; það
skiftir og mjög miklu um gagn-
kvæma afstöðu almennings og em-
bættismanna. Það er hætt við, að
eftirlaunarétturinn eigi ekki hvað
minstan þátt í kala þeim til embætt-
ismannastéttarinnar, sem eigi hefir
ósjaldan brytt á hin síðari árin.
Þetta verður að telja alvarlegt atriði,
sem og verður þungt á metunum,
þegar úr þvi á að skera, hvort halda
skuli eftirlaununum eða afnema þau.
Eins og sjá má í kaflanum um
aðgerðir alþingis í eftirlaunamálinu,
þá hafa mótstöðumenn afnámsins
talið ýmislegt til, er á móti því mæli.
Meðal annars halda þeir því fram,
að eigi embættismenn ekki von eftir-
launa, þá reyni þeir að sitja sem
lengst í embættum sínum og einatt
lengur en góðu hófi gegnir og þeir
Satanita
Sjónleikur í 3 þáttum, Ieikia°
af ágætum le kendum svo se®’
Christel Holch,
Gunnar Sommerfeldtj
Nicolai Johannsen.
eru færir um fyrir elli sakir og1 vfl
heilsu. Þess sé þá á hinn bóg10
ekki að vænta, að landstjórnin
í taumana, nema fram úr hófi
idum
Má vel vera að þetta kynni stun1
að reynast svo, ef eftirlaun
engin né ellistyrkur að hverú l'
Þessi mótbára er þó ekki veiga®10
nú, eftir að eftirlaunin hafa ver!}
lækkuð að miklum mun, þv* ^
getur komið fyrir þótt eftirlaunat ^
ur haldist, þegar eftirlaunin e
miklu lægri en embættislaunin S1
— Það er jafnve! hugsanlegt, sð P1
kynni að koma fyrir, þótt eftirU0
væri há, ef þau að eins væri ®
lægri en embættislaunin. .
Nefndinni virðist því ekki ást*
til að leggja mikið upp úr þeSSÍ
mótbáru.
Þá hefir það álit komið fratn W
einstaka manni, að skoða aetti e
launin sem viðbótarborgun v •
vinnuna (sbr. bls. 97), sem tilli1 v‘
tekið til eða ætti að vera tekið V’
þegar launin væri ákveðin. ^
hafa litið alt annan veg á þetfa
talið eftirlaunin einskonar gjöf-
En sé nú litið á eftirlauniu þfl0.j
veg, að þau séu viðbótarborguu v‘
embættislaunin, þá verður ekki íf ^
bjá því komist, að sú viðbót ketI1^
afar misjafnt niður á embættis®^
ina, og er heldur ekki í neinu ákve
hlutfalli við laun þau er ernbættU
r oí t>Vl'
um fylgja. Mest stafar þetta e
að eftirlaunarétturinn er ekki b°n^
inn við embættismanninn sjáli30’
nær einnig til ekkju hans og ba ^
Væri eftirlaunarétturinn bundm0
þá
embættismanninn sjálfan að el°S’se(Si
væri honum þau takmörk sett,
mannsæfin lýtur, og eftirlaunin
þá fremur skoða sem viðbótarb0^
un, eða söfnun ellistyrks, e0
þeim fyrirmælum, sem nú gu°
En hvernig" sem á þetta er 1 ^
þá er það ljóst, að eftirlaunin 0
mjög misjafnt niður á embættlSin.cIJj
ina. Sumir þeirra njóta aldrei ne^fjí
eftirlauna fyrir sig eða sina, ^
njóta þeirra mjög lítið, og enn ^
fá svo mikil eftirlaun alls 3
nema meiru en öllum embæ1 ^
um mannsins samtöldum-
Dna0
sannfærast um þetta, þarf elgr
en líta á skýrslu IV. bls. ^ pi
En þetta kemur einkum fyrir. ^{(t
menn, sem láta af embætti eltir sjg
ára starf, og þá, sem láta
unga ekkju með ungum
Til slíkra manna geta runnI
verulegar eítirlaunaupphæð|r<
Og eitt af því, sem
cflaoSt