Morgunblaðið - 20.08.1916, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Frænka á verði.
Beztu teikturar heimsins hafa kepst
um' það siðan ófriðurinn hófst, að
sýna álit sitt á ýmsum atburðum
hans með gamanmyndum. Og þeg-
ar ófriðnum er lokið og saga hans
hefir verið sögð, ýmist ýkt eða sönn,
þá verða þessar gamanmyndir einn
þátturinn úr henni, því að þær lýsa
með eldrúnum hins naprasta háðs
miklu betur ýmsum þáttum ófriðar-
ins, heldur en hægt er að lýsa þeim
í löngu máli,
Mynd sú, er hér birtist,. er tekin
eftir þýzku háðblaði og segir frá
hinni æfintýralegu för þýzka kafbáts-
ins »Deutschland* í gegnum hafgirð-
ingar Breta.
Gamla frænkan (England) er á
verði og svo árvökur og aðgætin,
sem henni er framast unt. En samt
getur ninn hrausti kafari (Deutsch-
land) rétt blóm að hinni fögru jung-
frú (Ameriku) rétt við nefið á frænk-
unni.
Brezkur njósnari í
Danmörku.
í Kaupmannahöfn hefir nýlega
verið tekinn fastur brezkur rithöf-
undur, William Harvey að nafni,
sem verið hefir undanfarið kennari
við Berlitz-skólann, og er hann sak-
aður um njósnir fyrir Breta. Þótti
kunningja hans einum undarlegt, hve
skyndilega Harvey komst yfir ótak-
möikuð peningaráð — hann, sem
áður aðeins var fátækur kennari.
Grunurinn styrktist við það, að Har-
vey ferðaðist oft um landið og til
Englands. Er hann hafði vcrið tak-
inn fastur ásamt konu sinni danskri,
var gerð húsrannsókn hjá þeim.
Fundust þar mörg og mikil skjöl,
að sögn, en lögreglan danska vill
ekkert láta uppi að svo stöddu. Blöð-
in búast við, að mál þetta sé töki-
vert yfirgripsmikið. Þykir líklegt, að
Harvey hafi haft marga hjálparmenn.
Gjaldkeramálið.
v.
Úrskurður stjórnarráðsius.
Frh.
Stjórnarráðið veit það, að lítið
hefir á misklíð borið eða alls ekkert
milli gjaldkera og bankastjórnarmanna
nema eins þeirra, Björns bankastjóra
Kristjánssonar. Hefir gjaldkeri unnið
með þeim nema nefndum bankastjóra,
sem lítið eða ekkeit mun með gjald-
kera starfa, þótt ástæða væri til —
og að fyrirlagi þeirra án þess að í
hafi skorist. Er vottorðsútvegun sú,
sem fyrr getur, og vottur þess,
hvernig afstaða nefnds bankastjóra
til gjaldkera, svo og sparisjóðsbókar-
mál það í heild sinni, sem síðar
verður vikið að og gefir hugmynd
um það, að téður bankastjóri hafi
látið sér sérstaklega hugleikið að
koma gjaldkera á kné. En stjórnar-
ráðið verður að líta svo á, að forstjóri
slíkrar stofnunar, sem Landsbankinn
er, ætti að vera upp úr því vaxinn
fyrir mentunar sakir og valds síns
að láta koma fram við óviðkomandi
þriðjamann kala til einstakra starfs-
manna sinna cða ofsækja þá. Ann-
ars er eigi nefnt neitt einstakt atriði,
þar sem gjaldkeri hafi neitað fram-
kvæmdum verka sinna í bankanum,
þeirra er hann annaðhvort samkvæmt
stöðu sinna á að vinna eða eftir
sérstöku fyrirlagi yfiiboðara sinna.
Að vísu er það svo, að Björn banka-
stjóri Kristjánsson krafði hann síðar
umgetinnar sparisjóðsbókar, en fekk
hana eigi fyr en daginn eftir. — í
fyrsta lagi er ekki unt að sjá, hvaða
máli það skifti bankastofnunina, að
bankastjórinn fengi umrædda eyði-
lagða sparisjóðsbók samstundis í
hendur, enda þótt það yrði því að-
eins hægt, að féhirðir væri slitinn
frá uppgerð sjóðbókar sinnar til að
finna hana. í öðru lagi er það af-
sakanlegt, þótt féhirðir teldi sér hall-
kvæmara að afhenda bókina eigi þá
þegar, heldur eftir að hann hafði
ritað i hana skýrslu sína um það
atriði, sem þvi olli, að öil upphæðin
var úr bókinni tekin, þar sem fé-
hirðir gat eigi verið i neinum vafa
um, að umræddur bankastjóri var í
þessu tilfelli að afla sér sakargagns
á hendur honum.
Að því er framkomu féhirðis við
»prófiðc snertir, þá bera bókanir
bankastjórnar á svörum hans þess
ekkert vitni, að hann hafi þarkomið
ókurteislega fram. Það getur eigi
ókurteisi talist, þótt hann neitaði
sökum, er bankastjórn bar á hann
beint eða óbeint, né heldur þótt
hann neitaði tilbofi bankastjórnar til
hans um það, að hann legði niður
féhirðisstarfið og fengi »annað léttara
starf í bankanum«, eins og komist
er að orði í kærubréfi bankastjórnar-
innar 24. des. f. á. — Annars vill
stjórnarráðið geta þess í þessu sam-
bandi, að það faer eigi séð hvernig
bankastjórnin gat þá (19. des. f. á.)
boðið gjaldkera annað starf í bank-
anum, þar sem þá mun enginn starfi
verið hafa þar laus, en hún réði því
eigi, hver í stað féhirðis ytði tekinn,
ef hann yrði við tilmælum hennar,
og því eigi víst, að nein staða í
bankanum losnaði, resna svo sé, að
bankastjórnin hafi hugsað sér að
víkja einhverjum starfsmanna bank-
ans frá eða að það sé engum tak-
mörkum bundið, hversu marga starfs-
menn megi ráða þangað. Frá mann-
legu sjónarmiði er það þvi eigi svo
undrilegt, þótt féhirðir gæti eigi
tekið slíku hilliboði með miklum
þökkum.
A’inars er það kynleg aðferð að
halda >prój* með bóknðum svörum
yfir gjaldkera til þess að ráða bót á
misldíð rnilli bankastjórnar og hans
eða hans og starfsbræðra hans í
bankanum. — Þannig löguð aðferð,
þótt í góðu skyni væri gerð, hlaut
at hafa andstæðar verkanir tilgangin-
um, einkanlega þar sem íyrra »próf-
ið« eða »vitnaleiðslan« (x6. des.)
yfir 4 starfsmönnum bankans var
áður fram farin og kvis um hana
því sjálfsagt komið út.
Þá skal vikið nokkrum orðum að
»eiinc!isbiéfi« því, er bankastjórnin
hefi sett féhirði 19. maí f. á. Agrein-
ingur er um það milli bankastjórnar
og féhirðis, hvort bankastjórnin hafi
verið bær til þess að setja féhirði
nefnt erindisbréf. Því sýnist mega
svara þannig, að þær skipanir, sem
bankastjórn getur löglega gefið fé-
hirði og honum þvi er skylt að
hlýða samkvæmt stöðu sinni, getur
hún jafnt gefið skriflega sem munn-
lega. — Hlýðnisskylda féhirðis
eykst hvorki né minkar eftir því, hvort
skipunin er gefin skriflega eðu munn-
lega. Hafi féhirði verið óskylt að
hlýðnast einhverri munnlegri skipun
bankastjórnar, þá verður honum það
eigi skyldara, þótt hann fái skriflega
skipun um það. Hitt er annað mál,
að starfssvið féhirðis mun hafa verið
nægilega afmarkað bæði samkvæmt
eðli málsins, reglugerð og lögum
bankans og tneð margra ára venju,
svo að erindisbréf mun eigi hafa verið
nauðsynlegt handa honum, því að
aðaltilgangurinn með útgáfu erindis-
bréfa er sá, að greiða úr því, hvaða
störf sá eigi að vinna, sem erindis-
bréfið fær, og gefa honum leiðbein-
ingar um það, hvernig hann eigi að
vinna þau, og hvernig hann eigi að
öðru leyti að hegða sér í stöðunni.
í öllu falli verður stjórnarráðið að
líta svo á, að ef tilgangurinn hjá
bankastjórninni með útgáfu erindis-
bréfsins hefir verið sá, að gefa fé-
hirði skipanir, sem hann hefði eigi
verið skyldur að hlýða án tillits til
erindisbréfsins, þá hefði hún eigi
verið bær til þess. Þar sem lands-
bankinn er landsstofnun og lýtur
stjórnarráðinu, þá hefði það átt að
setja slíkt erindisbréf, sem þó hefði
vitanlega ekki mátt hafa neitt það
að geyma, er bryti í bág við lög bank-
ans eða aðrar sjálfsagðar starfsreglur
í honum.
Af framanskráðu er það ljóst, að
óhlýðni af hálfu féhirðis gagnvart
reglum »erindisbréfs« bankastjórnar-
innar, er engin sérstök tegund eða
meiriháttar óhlýðni, en óhlýðni við
hverjar aðrar skipanir bankastjórnar-
innar. '
Fyrsta atriðið, þar sem banka-
stjórnin sakar féhirði um óhlýðni við
sig í sambandi við »erindisbréfiðc,
er það, að Jéhirðir haft eiqi svarað
bréfi bankastjórnarinnar 20. maí /.
á. sem hún sendi honum með er-
indisbréfinu og með tilmælum um,
að hann léti bankastjórninni í té
skrsflega viðurkenningu fyrir móttöku
»erindisbréfsinsc. Stjórnarráðið fær
eigi séð, hvað bankastjórninni gat
gengið til með það, að beiðast skrif-
legrar viðurkenningar féhirðis fyrir
móttöku bréfsins, enda tók hann við
því úr höndum annais bankastjórans.
Það hefir eigi verið venja stjórnar-
ráðsins, þeg-tr eiindisbréf hafa þaðan
verið sett, að krefjast slíkrar viður-
kenningar, enda sýnist slík krafa vera
sprottin af helst til mikilli tortryggni
og eiga eitthvað skylt við óþarfa
skriffinsku eða jafnvel einfeldni. Auk
þess sést eigi, að féhirðir hafi ætlað
sér nokkurn tíma að synja fyrir mót-
töku þessa bréfs, enda var það sam-
kvæmt þvi, sem fyrr er sagt, þýð-
ingarlaust fyrir hlýðnisskyldu hans,
þótt hann játaði móttöku bréfsins.
Auk þess gat féhirðir, ef honum hefði
þótt það máli skifta, viðurkentbréflega
móttöku »erindisbréfsinsc með þeim
fyrirvara um þýðingu þess samkvæmt
hans skoðun á málinu, er honum
kynni að hafa þótt nauðsynlegar.
Tilmæli bankastjórnarinnar um skrif-
lega viðurkenningu fyrir móttöku
biéfsins voru því þýðingarlaus frá
hvaða sjónarmiði, sem þau eru skoð-
uð, og. það, að aðeins munnleg við-
urkenning, sem auðvitað var nægi-
leg, hvernig sem á málið er annars
litið, og fólst í móttöku bréfsins úr
höndum annars bankastjórans, ein
var gefin, verður ekki skoðað sem
óhlýðni við bankastjórnina.
Fiskveiðar hjá Jótlandi.
»Pólitiken« segir að aldrei í manna
minnum hafi verið jafn góður fisk-
nú hjá vesturströnd Jótlands.
Þar ganga nú um 50 vélkútterar til
veiðaB og færa á land um hálfa milj.
punda af fiski í hverri viku. Sum-
ir kútterarnir hafa veitt fyrir 6—10
þús. krónur á einni viku. Seinustu
vikuna í júlímánuði öfluðu þeir að
meðaltali fyrir 4000 krónur hver.
4052 hergagnaverksmiðjur.
Hergagnaráðherra Breta hefir ný-
lega skýrt frá því, að enn hafi 124
verksmiðjum verið bætt við verk-
smiðjur þær, sem áður voru undir
stjórn hergagnaráðuneytisins. All*
hafa Bretar nú 4052 hergagnaverk-
smiðjur i þjónustu stjórnarinnar.