Morgunblaðið - 02.09.1916, Qupperneq 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
-■... . — ...=z':=;=!\.^rx==z=:
Hækkun farmgjalda
Eimskipafélagsins.
í Morgunblaðinu birtist 28. f. m.
grein með þessari yíirskrift eftir
»H. J.« Vegna nokkurra daga
fjarveru hef eg ekki séð grein
þessa fyr en í dag. Igrein þess-
ari stendur að Eimskipafélagið
hafi tekið einstaka kaupmenn
sérstaklega undir verndarvæng
sinn. Vegna þess að þetta tek-
ur til mín, sem útgerðarstjóra,
þá leyfi eg mér að lýsa þetta
helber ósannindi. Hvaða vörur
eru fluttar með skipunum fer fyrst
og fremst eftir því hverjir panta
pláss í þeim og aðalreglan er sú,
að þeir fá vörur sínar fyrst
fluttar, sem fyrst biðja um pláss-
ið. Þó er ekki tekið við óhæfi-
lega miklum pöntunum á plássi
frá neinum einstökum mönnum,
og aldrei lofað fyrirfram nálægt
því öllu plássi í skipunum. Um
þetta hvorttveggja verður auð-
vitað að taka ákvörðun eftir því
sem á stendur í hvert sinn, og
þykist eg meiga fullyrða, að eg
reyni að gera öllum jafnhátt und-
ir höfði. En vandræðin eru oft
mikil, vegna þess hversu tilfinn-
anlega félagið vantar vöruflutn-
ingaskip.
Samt hef eg átt því láni að
fagna að geta greitt svo úr, að
eg hefi orðið þess var að vöru-
flytjendur hafi talið sig réttlæti
beitta. Greinarhöfundur virðist
hafa átt tal um þetta mál ein-
göngu við þá menn, sem hafa
skip í förum sjálfir, sbr. orðin:
»Við sem verðum að fá alt okk-
ar upp á fokdýrum leiguskipum*
og eg skal fúslega játa að mér
virðist rétt, að þegar vandræðin
um flutninga er svo mikil sem
nú, þá verði að öðru jöfnu þeir
látnir sitja fyrír sem ekki geta
haft skip í förum sjálfir, enda eru
þeir væntanlegar fastir viðskifta-
menn félagsins í framtíðinni þó
leiguskip verði ódýr.
Úr því eg fór að skrifa á ann-
að borð út af téðri grein, þá vil
eg viðvíkjandi aðalefni greinar-
innar: hækkun, farmgjaldanna,
leyfa mér að minna á, að þar
hefir aðalfundur félagsins 23. júní
þ. á., ákveðið hvað • gera skuli,
þab sem hann samþykti með öll-
pm þorra atkvæða þá stefnu fé-
lag8stjórnarinnar í þessu máli
»að hækka e k k i flutningsgjöld-
in eftir því hvað mögulegt væri
að nota sér neyðarástand það,
sem nú er um skipakost og flutn-
inga, heldur að hækka þau smám-
saman og fara þá að mestu eft-
ir þ ví h vað þörfin kref ur vegna auk-
inna útgjalda, til þess að fyrir-
tækið beri sig fjárhagslega.* At
asjálfsögðu verður farið eftir þessari
samþykt aðalfundar, og ber vitan-
lega að meta vilja hans meira
en álit einstakra manna, sem þó
velviljaðir séu félaginu, hafa ekki
íhugað nægilega vel alt sem hér
þarf að taka til greina, enda ekki
nægilega kunnugir þessari hlið
viðskiftalífsins.
Reykjavík, 1. sept. 1916.
Emil Nielsen.
Dómkirkjan í Rheims.
Mótmæli gegn því aö hún verði
endurreist.
í Frakklandi hefir risið allmikil
deila um það hvort endurreisa skuli
hina miklu dómkirkju i Rheims.
Kirkjan er ekki lögð í rústir enn,
svo sem margur mundi ætla eftir
þeim fregnum að dæma sem gengið
hafa um það hvað Þjóðverjar hafi
skouð miskunnarlaust á hana. En
hiin er auðvitað stórskemd. Og það
virðist svo, sem flestir listamenn
Frakka séu því algerlega mótfalluir
að nokkuð verði h eyft við kirkjunni
að ófriðnum loknum. Franskt viku-
blað hefir snúið sér til ýmsra helstp
listamanna þjóðarinnar og leitað um-
sagnar þeirra um þetta atriði og skal
hér birt ágrip af því sem þeir segja.
Rithöfundurinn Paul Ginisty segir:
Þótt dómkirkjan sé svona hræðilega
leikin þá hvílir samt yfir henni sú
fegurð, að dirfsku þarf til þess að
hreyfa við henni. Þessar leifar hinn-
ar fornfrægu byggingar eru mér enn
kærari vegna þess að þær bera merki
um þjáningar vorar. Þær eru orðn-
ar oss enn kærari vegna þess að
yfir þær og okkur hefir eitt gengið.
Við skulum reisa nýjar byggingar
með listasmekk vorra tíma, en geym-
um sem menjagripi þær byggingar,
sem ófriðarinn hefir sett mark sitt
á, því að það væri synd að hreyfa
við þeim.
Fornleifafræðingurinn Pierre Mill
segir: Til dómkirkjunnar í Rheims
koma menn til þess að biðjast fyrir
og menn munu gera það framvegis.
Það er þess vegna óhjákvæmilegt að
setja nýtt þak á hana og ganga
þannig frá henni að ekki hrynji úr
lofti og veggjum. En við skulum
vona að byggingameistararnir sýni
þá smekkvisi eða öllu heldur auð-
mýkt að þeir láti það nægja. Reynsl-
an hefir sýnt að það er ekki hægt
að endurreisa þannig að engin breyt-
ing veiði frá því sem áður var. Þeg-
ar eg lít á hin gömlu og endur-
bættu ráðhús vor þá minna þau mig
jafnan á borgarráðsmann, sem er
kominn á grímudansleik í 16. aldar
búningi, en hefir gleymt að taka af
sér nefgleraugun.
Hinn nafnkunni málari Roll, sem
er formaður Þjóðlistafélagsins, er al-
gerlega á móti því, að nokkuð verði
hreyft við kirkjunni. Hann segir:
Það er óhugsandi að nokkrum manni
skuli hafa kómið það til hugar að
endurreisa dómkirkjuna í Rheims.
En sé svo, þá mótmælum vér allir.
Kirkjan hefir aldrei verið svo fögur
sem nú, þá hún er svift svo miklu
af hinu andlausa tildri. (Hér er átt
vjð »endurbætur« þær, er gerðar.
vorn á kirkjunni á öldinni sem leið).
Rodin segir: Heimskan er svo
rótgróin að menn halda að það sé
hægt að endurreisa dómkirkju. Ef
það væri hægt, þá væri ekki mikill
skaði skeður. Það væri ekki mikið
um að tala ef það væri jafn hægt
að endurreisa dómkirkju eins og að
gera við bryndreka. En gallinn er
sá, að menn skilja eigi lengur hina
gömlu list.
Antonin Mercie segir: Hreyfið
ekti við dómkirkjunni. Vér þurfum
eigi að gera oss seka í helgispellum
þótt Þjóðverjar hafi gert það. Vér
höíum fengið nóg af endurreisn
Viollet-le-Ducs. Enginn maður getur
framar endurreist dómkirkjuna i
Rheims. Setjum þakið á hana og
látum þar við sita. Gæti nokkrum
manni komið það til hugar að end-
reisa Parthenon? Það mundi verða
til þess að reka á flótta þá guði sem
eru og eiga altaf að vera í muster-
inu.
Georges Lecomte, formaður rit-
höfundafélagsins frakkneska, segir
meðal annars: Nei, við megum
hvorki endurreisa né endurbæta
dómkirkjuna. Saga vor, sorgleg og
þó fögur, er rituð á þessar rustir.
Hvaða rétt höfum vér til að af-
má þennan kafla úr þjóðlífssögu
vorri ?
Hinn nafnfrægi fornleifafræðiugur
loseph Reinach segir: Þessir stein-
ar hafa þolað með oss þjáningar og
sorgir. Látum það ekki viðgangast
að þeir verði hreyfðir.
Af þessu er auðséð, að það er
einróma skoðun allra þessara fræði-
manna, að »endurbætur« sögulegra
minnismerkja sé ekkert annað en
fölsun, og það sé heimska að ætla
að telja heiminum trú um að menn '
viti nú upp á hár, hvernig bygging--
ar fornaldarinnar hafi veiið.
Fiskleysið.
Fráleitt mundi því verða trúað út
i frá að sú borg sem næst liggur
næst-rikustu fiskimiðum Norðurálf-
unnar og mest framleiðir af fiski að
tiltölu, að hún væri eina hafnar-
borgin í allri álfunni sem ekki ^etur
Jenqið keyptan nýjan fisk peqar hún
vill og yrði oft að sitja vikum og
ef ekki mánuðum saman fisklaus.
Nei, áreiðanlega mundi enginn
ókunnugur trúa öðru eins og þessu
um Reykjavik, þá borg sem eingöngu
er það sem hún er vegna fiskiveiða
og ekkert framleiðir annað en tóman
fisk.
Það hlýtur að vera eitthvað bogið
við bæjarfélagið á þeim stað sem
svona er ástatt — eitthvað meira
en litið. —
Ókunnugur maður mundi bölva
sér upp á það, að siðaðra manna
félagsskapur gæti verið til á þeim
stað, þar sem ekki einu sinni eru
til samtök um það að ná ofan i sig
matnum sem næst liggur og allur
þorrinn lifir af að framleiða.
I fljótu bragði kynni svo að sýn-
ast sem engin samtok þyrítu til þess
arna, en nú sannar reynslan það
margoft á ári og það þótt fiskinum
sé ausið á land í tugum og hundr-
uðum þúsunda, að bærinn fær sam^
ekkert, eða þá oft ekki netna eitt-
hvert úrkast magurt eða gamalt, sem
ekki er álitið að geti orðið að verzl-
unarvöru á milli menskra manna.
Hér duga engar mótbárur eða af-
sakanir um það, að ekki geti borg-
að sig að hafa einlægt til góðan fisk
og selja hann sanngjörnu verði, því
að hann verði of dýr handa fólkinu.
Hér er ekkett meiri fátækt heldur
en í stórborgunum suður á Spáni
eða ítalíu, þangað sem valin er bezta
°g dýrasta fiskvaran. Sælir mundu
þeir telja sig Spánverjar, ef þeir
fengju fiskinn nýjan á því hæsta
verði sem til mála gæti komið að
selja hann hér í Reykjavik! Það
kemur þvi ekki til neinna mála að
hér sé ekki hægt að hafa til sölu
góða vöru og græða á henni, rétt
eins og alls staðar annars staðar í
heiminum.
Nú verður að hefjast handa strax
og gjöra eitthvað í þessu máli.
Bærinn verður að fd fisk og eiga
hann einlægt til nýjan handa ibúum
sinum.
Geti einstakir menn ekki, vilji
ekki eða þori ekki að leggja út í
að sjá bænum borgið í þessu efni,
verður stjórn bæjarins sjálfs að hefj-
ast handa.
Þetta mál er nú búið að dragast
úr hömlu ár eftir ár. — Timaglas
þolinmæðinnar hlýtur þó einhvern-
tima að tæmast. — Vonandi fellur