Morgunblaðið - 04.11.1917, Qupperneq 4

4
MORGUNBLAÐIÐ
En vatnsaflsstöðvarnar eru þó
tiltölulega fáar enn þá. Áður langt
ura líður verður enginn ónotaður
foss til í landinu. Hvað á þá til
bragðs að taka? Svarið keraur
frá Italíu Og svar þetta er ekki
hugsjón eða ritstjóra dagdraumur.
Prins Ginori-Conti á Italiu er eig-
andi að geysistórri aflstöð, sem
bygð er á einu eldfjallasvæðinu
þar og fram ieiðir 15,000 hestöfl
á hverri sekúndu dags og nætur.
Hann tappar bara hita jarðarinn-
ar á þann hátt, að hann heflr
látið grafa pípur um 500 fet ofan
í jörðina og með þessum hita,
sem ekkert kostar hann, fær hann
hitann fyrir katlana, sem hreyfa
vélarnar er framleiða rafmagnið.
Og þetta, sem hann er að gera,
er hægt að gera hvar sem er á
hnettinum. Að visu þarf að grafa
dýpra í sumum öðrum löndum til
að ná í sama jarðhitann. En að
grafa djúpt niður í jörðina er ekk-
ert torvelt viðfangs i augum vél-
fræðinganna nú á dögum.
Sé hola grafin beint ofan í jörð-
ina víðast hér í landi, eykst jarð-
hitinn um 1 stig Fahrenheit á
hverjum 40—50 fetum sem neðar
dregur. Verður þvi að grafa 8,000
til 9,000 fet til þess að ná í 212
stiga hita, en þetta hitastig snýr
vatni í gufu. Dýpi þetta er að
vísu mikið og afar kostbært í
fyrstunni, en sú mun verða raun-
in á, að fyrirhöfn þessi og kostn-
aður borgar sig vel, þegar frá
líður. Að eins einu sinni þarf
þetta að gerast og má svo njóta
hitans, sem þannig fæst, í margar
aldir á eftir. Ekki þarf heldur að
grafa svo djúpt á sumura stöðum;
2,000 feta dýpi verður oft nægi-
legt til að ná í 212 stiga hita. í
einstöku stöðum útheimtist jafn-
vel minna dýpi en þetta. Til
dæmis í Yellowstone Park, er sjóð-
andi vatn á yfirborði jarðarinnar.
Ekki verður þess langt að bíða
að borgir og sveitir hér í landi
færi sér þetta í nyt og nái þann-
ig í hita þann, ljós og afl, sem
þörf er á.
Og þau riki, sem búa við kola-
skort og skort á vatnsafli ættu
ekki að láta dragast lengur að
reyna aðferð Prins Ginori-Conti á
Italíu.
Slíkar jarðhitastöðvar myndu
borga allan kostnað, sem útheimt-
ist við að koma þeira á fót, á
einu eða tveimur árum.
(Heimskringla. — Lauslega þýtt
úr »The Electrical Experimenter«)
Kolatöflur.
Síðan samgönguvandræðin hófust,
hefir verð allrar þungavöru hækkað
svo stórkostlega, að ekki tekur tali.
Harðast hefir hækkunin komið nið-
ur á kolum og salti. Kolavetðið er
nú orðið svo hátt, að arðmesti at-
vinnuvegur landsbúr er kotninn í
auðn. Botnvörpungaflotinn hálfur
er seldur úr landinu, og það, sem
eftir er, liggur aðgerðalaust, vegna
þess að útgerðin verður ekki rekin
nema með tapi.
Engum mun blardast hugur um,
hverjar afleiðingar þetta hefir á kom-
andi tíma, þangað til samgöngur
lagast aftur. Á hverju á Reykjavík
að lifa næstu árin? Og hvar fær
landssjóður það skarð fylt, sem
höggvið er í tekjur hans með eyð-
ing sjávarútvegsins? Hvar á fólk,
víðsvegar að, sem undanfarin ár
hefir haft atvinnu af botnvörpung-
unum, að taka fé sér til lifsviður-
halds? Spurningum þessum er ekki
auðsvarað. Þingið svaraði henni
með lögunum um dýrtiðathjálp. En
ekki er ólíklegt, að erfitt reynist i
framtíðinni að framkvæma þau.
Á hinn bógirn eru vandræðin
með eldsneyti til suðu og hitunar.
Úr þeim hefir verið reynt að bæta
bæta með mótekju, skógarhöggi og
ur flutningur, sífelt verið að færa
þau úr stað, unz að lokurn þau
seljast fýrir 7 til 12 dollara tonn-
ið — en erú þó ekki nema að
mesta lagi 3 dollara virði tonnið.
En enginn skyldi halda að þetta
sé endir sögunnar. Langt er frá
að svo sé. Eftir að hafa handleik-
ið kolin töluvert á ný, tökum vér
að brenna þeim, og fáum nú að
njóta hitans af þeim — sem er
þó svo kostbær —, en eitrum um
leið andrúmsloftið, drögum eitur
þetta ofan í lungu vor, þyrlum
upp óendanlegu ryki og fáum svo
eins og í viðeigandi ofanálag að
hreinsa burt öskuna! Eftir að vér
höfum svo borgað dálítinn auka-
kostnað við að fá þessa ösku
flutta þurtu, setjumst vér niður
inxai í lestrarstofu og tökum að
lesa síðustu tímaritin, sem fræða
oss á hve öll upplýsing og verk-
legar framfarir séu nú á háu stigi
hjá þjóðinni. Við lestur þennan
hressumst vér í anda og verðum
stoltir af landinu, Bem vér búum
í, og af sjálfum oss.
En samt sem áður erum vér
þó smátt og smátt að fá meðvit-
und um það, að til séu aðrir hlut-
ir en kol, sem framleitt geti hita,
ljós og afl. Fyrst og fremst höf-
um vér »hvítu kolin« — vatns-
aflið. Það er ekki eins kostbært,
að senda »aflc með þræði, eins
og að senda það með járnbraut-
arlestum. í borginni Syracuse í
Bandaríkjunum hreyfast strætis-
vagnarnir með rafmagni sem feng-
ið er úr Niagarafossinum um 150
mílur i burtu. Og nú upp á síð-
kastið við hefir hið öfluga Chica-
go, Milwaukee and St. Paul járn-
brautarfélag raflestir á brautum
sínum á 440 mílna löngu svæði.
Þarf því engin kol að brúka, en
vatnsafl er notað, sem breytt er
í rafmagn, og rafmagnið er svo
leitt eftir mjóum þræði, sem er
streugdur á staura með fram járn-
brautunum.
Verzlunarráð
og
sigiingaráð.
Verzlunar og siglingaráð = Board
of Trade ætti að hafa verið hér og
starfað um nokkur undanfarin ár, af
því hefði ekki veitt. Nú er svo
komið, að Iandið hefir fengið verzl-
unarráð, en málefni siglinga landsins
eru látin eiga sig enn þá, og veit-
ir þó sannarlega ekki af, að ein-
hverjn þar væri veitt frekari eftirtekt
en gert er, því að sannast að segja
hlýtur kæruleysi og hugsunarleysi
um málefni þau, er siglingar áhrær-
ir, að vera augljóst þeim, sem aldrei
hafa á sjó ko.mið, hvað þá þeim,
sem stuuda atvinnu við siglingar.
Verzlunar og siglingaráð ættu hér
að vinna saman; þeir atvinnuvegir
snerta hvor annan svo, að samvinna
þar ætti að styrkja en ekki veikja.
Þetta ráð ætti svo að setja fastar
reglur og veita slysum og ástæðum
til þeirta nákvæma eftirtekt, setja
hleðslumerki á öll vðruflutningaskip,
svo ekki væri því um kent þegar
skip sekkur, að það hafi farið af stað
of hlaðið, tiltaka verkahring hvers
skoðunarmanns skipr, láta siglinga-
uianninn að eins athuga það, sem
hann á að þekkji, og skipasmiðinn
það, sem iðn hans gerir hann fæ an
að dæma um, og rugla engu þar
saman. Það getur enginn ætlast til
þess, að þeir sem stundað hafa sigl-
ingar og aldrei lært skipasmiði. geti
dæmt um smíðar. Eg fer í minn
eiginn barm. Við siglingar hefi eg
fengist um 20 ár, og verið 1 vetur
á Kaldnesslip á Nátterö við Töns-
berg, og hefi meira að segja bók
upp á það, en þó dytti mér ekki i
hug að taka að mér skoðunargerð á
skipi, og eiga að gefa vottorð um
skip og reiða. Um reiðann gæti eg
ef til vill eitthvað sagt, en um
skrokkinn ekkert, af þeirri ástæðu,
að á þvi atriði skoðunargerðarinnar
hefi eg ekki v;t, og svo munu flestir
farmenn vera.
Siðastliðnar 5—6 vikur hafa nú
3 skip farið héðan frá sjálfum höf-
uðstaðnum, þaðan sem menningin á
að streyma út um alt land. Ekkert
af þessum skipum kemur aftur.
»Kópur« sökk, »Trausti« og »Beauti-
ful Star« horfin með skipshöfnun-
um. Ymsir dómar eru hér á sveimi
um orsakir til slysa, þessara, og það
er einkum til þess að engum sé um
kent þegar slys ber að höndum, að
siglingaráð verður hér að koma,
sem hefir á hendi öll málefni er
viðkoma siglingum, sem gengur að
því með oddi og egg, að öMum
þeim reglum, sem það setur, sé hlýtt,
og forðaði þannig landinu frá þeirri
hneysu, sem lá í orðum færeyska
skipstjórans i haust, er hann sagði:
»Þið eruð akrítnir menn, íslending-
brúnkolatekju. Mest hefir kveðið
að mótekjunni, en fólk kvartar und-
an því að nota mó, þvi að hitunar-
tækin hér í bænum eru ví t flest
ætluð til kolabrenslu. Brúnkolin
þykja hitalítil og gjall og cskumikil.
En mjög eru þau misjöfn. Kol úr
sömu námunni eru t. d. svo mis-
jöfn að furðu gegnir. Kemur það
mest af þvi, að þau eru illa aðskil-
in. frá leirnum; leirlaus" kol frá T|ör-
nesi eru t d fullgott eldsneyti, sem
áreiðanlega borgar sig betur að kaupa
fyrir 100 kr. pr. ton, en brezk kol
fyrir 300 kr. En því miður vilja
kolin vera leirbl.xndin, sem eðlilegt
er, þar sem engar tilfæringar eru
hér á landi, til þess að skilja Jeirinn
frá. En ilt er það, nú í samgöngu-
leysinu, að vera að eyða dýru lesta-
rúmi til flutnings á kolaleir til
Reykjavíkur.
Erlendis, þar sem brúnkol voru
notuð fyrir strfðið, gátu þau tæplega
kept við steinkol, nema þeim væri
breytt í kolatöflur. Við það mink-
ar fyrirferð og þyttgd kolanna, að
tiltölu við hitagildi, og flutnings-.
kostnaður verður minui. Voru
Þ|óðverjar forgöngumenn á þessu
sviði, en Sviar hafa einnig gert
mikið að því að umbreyta brúnkol-
um og mó á þennan hátt. Mótöfl-
urnar þykja verri, en þó hefir tek-
ist að gera þær svo hitamiklar, að
Sviar hafa notað þær til járnbrauta
í kolaeklunni undanfarin ár.
Hér eru til bæði mór og brúu-
kol. Og eftir hitagildi brúnkolanna,
ætti að vera hægt að gera úr þeim
töflur (brikettur) sem hefðu 5000—
SSOo'hitaeiningar. Og þetta virðist
vera umhugsunarvert.
Vélar til töflutilbúnings munu
vera dýrar nú og ef til vill erfitt
að fá þær. Er leiðiniegt til þess að
vita, að stjórnin skuli ekki hafa Iát-
ið það mál sig neinu skifta, því að
naumast er við því að búast, að
einstakir menn leggi út í þesskonar
fyrirtæki nú á tímum, er öllum
framkvæmdum einstaklinga á sviði
ar. Þtð seljið okkur ágæt skip, en
kaupið af okkur ræfla, sem enginn
Færeyingur vill sigla ác. Nær þá
siglingavit okkar ekki lengra? Nú
er tími tii þess að athuga þetta mál.
Verzlunarráðið er stofnað og ætti
að ihuga þetta, því að þetta snertir
það. Félagið »Aldau« heldur nú
vikulega fundi, og gerðu skipstjórar
vel í að taka þetta til ihugunar.
Stjórn Fiskifélagsins mundi eflaust
veita sitt fylgi, og öllum sem við
atvinnu yið siglingar eru riðnir, ætti
nú orðið að vera það ljóst, að hér
þarf að taka i tanmana og gera alt
til þess, að málefnum sjómannastétt-
arinnar sé viturlega kipt f lag, sett-
ar reglur, sem gera siglingar örugg-
ari, láta pá menningu streyma frá
Reykjavik, en ekki ýktar orsakir til
hvarfs þriggja skipa frá sjálfum höf-
uðstaðnum, á sama mánuðinum.
Eitt af verkefnum siglingaráðsins
ætti að vera það, að hvert það skip'
sem skrásett er og er yfir 12 lestir,.