Morgunblaðið - 28.04.1918, Page 3

28. apríl. 172 tbl.
MORGUNBLAÐIÐ
3
Fráfærur.
Það er ekki lítið gert að því að
telja bændum trú um að betur
borgi sig fyrir þá að færa frá ám
sitmm en að láta þær ganga með
dilk. Einnig er nú Alþingi vel á
veg komið með að skipa þeim það
með valdt. Ekki ætti þó að orka
tvímælis að þeir vissu það bezt sjálf-
ir hvað sér hentaði í þessu máli,
enda virðist mér mikið af því, sem
ennþá er framkomið í þessum um-
ræðum bygt á vanþekkingu og mis-
skilningi. Eina ritgerðin um þetta
efni, er mér virðist rituð af sann-
girni og viti, er ritgerð Jóns H.
Þorbergssonar í 3. tbl. Þjóðólfs þ.
á. Vafalaust er að bændur hafa
hætt fráfærum vegna þess að þeim
hefir ekki þótt það borga sig bæði
á einn og annan hátt.
Það, sem hér ræður mestu, er
sá skilningur að mjólkin fari því
nær forgörðum með því að láta
lömbin drekka hana.
Þetta álít eg hreinustu fjarstæðu.
Það lætur nógu vel i eyrum, sem
Bjarni Jónsson segir i blaðinu Frón,
að betur borgi sig að fóðra lömbin
á afréttargrasi heldur en sauðamjólk.
En vafalaust er að dilkar éta engu
minna af grasi en hagalömb, þeir
þroskast fyr og betur, verða stærri
og þurfa meira að jéta. Fráfæran
kippir skyndilega úr þroska lamb-
anna, viðbrigðin eru svo mikil að
vera alt í einu tekin hálf-sjálfbjarga
nndan móðurinni, þau eru tæplega
búin að læra að drekka vatn, og eru
þá rekin á afrétt, þar sem vatn er
■vandfundið. Þau kveljast því Img-
an tíma úr þorsta og vanþrifast af
því bezta tímann úr sumrinu. Dilk-
arnir aftur þroskast bezt á þessum
tima, hafa nóg að drekka og melta
Um bjðrgunartæki
eftir
Þorst. Jul. Sveinöson
I.
Sund — björgunarbelti — björgunarhring-
ar — bárufleygur — rekakkeri — björgunar-
liátar — björgunarflekar — bjðrgunarpila
og björgunarskip.
Þar sem oft hefir verið rætt og
ritað um, að nauðsynlegt væri, hið
fyrsta, að koma hér á stofnun sem
hefði á hendi eftirlit og framkvæmd
með björgun manna úr sjávarháska,
og það ekki að ástæðulausu, þar
sem skýrslur þær sem gefnar hafa
verið út, sýna að manntjón og skip-
tapar hér, eru mun tíðari en í flest-
um öðrum löndum, þá datt mér i
hug að gefa mönnum lítinn útdrátt
um framkvæmdir þessa máls í ná-
grannalöndum vorum, í von um að
það geti orðið til þess, að roenn
færu meira að kynna sér þetta mál
og vinna því fylgi.
England.
Að sögn munu Englendingar hafa
grasið betur og fylgjast með hnga-
vönum mæðrum sínum að úrv.ils-
réttunum á borði afréttanna um há-
sumarið, sem hagalömbin af van-
þekkingu rekast aðeins á endrum og
eins.
Fjirræktarmaðurinn gerir ráð fyr-
ir að mjólkin úr hverri á verði að
meðaltali 30 lítrar. Mun það full
hátt alment. Búast mætti við að
úr þeirri mjólk fengist 5 kg. skyr
og rúml. 38/4 kg. smjör. En með
því að láta lömbin ganga undir án-
um, geri eg ráð fyrir að fáist fyrir
þessa mjólk 4 kg. kjöt, D/a kg.
mör og 8/4—1 kg. gæra. Þetta
reynslu; og óhætt
er að reiða sig á að úr þeim ám
er ekki að vænta mikillar mjólkur
með fráfærum, sem ekki gefa þenn-
an mun á dilk og hagalambi.
Að mínu áliti er það mjög vafa-
söm kenning að mikið meiti matur
framleiðist af ánum með því að
færa frá. Að engu leyti verður
búdrýgra að fá 5 kg. af skyri en
4 kg. af kjöti. Skyrhræringurinn
með mjólk út á verður dýrari mat-
ur en kjötsúpa og auk þess ver
þeginn.
En úr feitmetisskortinum rrætti
ef til vill bæta með þvi að hafa
dilkakæfu til viðbits.
Þessar og fleiri hliðar málsins
þarf hið Jj^áttvirta Alþingi að athuga
áður en það valdbýður fráfærur.
Indr. Guomundsson.
Þótt Morgunblaðið sé höf. eigi
sammála, vildi það eigi neita grein
hans upptöku, þvi að engu máli er
ver borgið fyrir það þó að það sé
rætt frá fleiri en einni hlið.
verið einna fyrstir til að útbúa og
nota björgunartæki í svipuðum stil
og nú á sér stað. Því miður hef
eg ekki átt kost á að kynna mér
eða lesa sögu þessa máls, en visa
mönnum til skýringar á ritgerð i
4. árgang Ægis, janúar- og febrúar-
blaði 1909. Þess utan hef eg haft
tal af ýmsum mönnum, sem eru þessu
máli mjög kunnugir.
Meðfram allri ströndinni eru skip-
aðir strandverðir, sem á auðveldan
hátt geta komið boðum til for-
manns einhverrar björgunardeildar,
sem svo strax bregður við og fer
að tilgreindum stað með mannafla
sinn og áhöld; verða þeir oft að
aka bát með allri áhöfn og öllum
tækjum langar leiðir, og skeður þetta
alt svo fljótt að undrun sætir. Er
þessari deild björgunarliðsins aðal-
lega ætlað að hjálpa stærri skip-
um, sem borist hafa opp að land-
inu (strandað), einkum að bjarga
skipshöfninni.
Fyrir utan þennan útbúnað á landi
eiga Englendingar fjölda björgunar-
tækja á sjó, bæði stærri og minni
skip, ýmist seglskip, mótorskip, eða
gufuskip. Er sumum ’ætluð mann-
Sóknin
á vesturvígstöðvujium.
Grein sú er hér birtist, er útdrátt-
ur úr ritstjórnargrein er »Weekly
Times« flytur 8. febr. út af ræðu
fjármálaráðherra Breta Mr. Bonar
Law’s i brezka þinginu í byrjun
febrúar þessa árs. Greinin er því
eftirtektarverðari, er hún bendir til
atburða þeirra, er þegar eru skeðir
og nú eru að gerast á vesturvigstöðv-
unum.
Ræða fjármálaráðherrans er svar
gegn fyrirspurnum fyrverandi for-
sætisráðherra, Mr. Asquith s um gjörð-
ir og fyrirætlanir »A'sherjar ófriðar-
ráðsins*, er báhdamenn þá nýlega
höfðu sett á laggirnar, og er inni-
hald greinarinnar á þessa leið: '
»Þögn stjórnarinnar um fyrirspurn-
ir i áríðandi málefnum er ávalt grun-
söm, en svar það er fjármálaráð-
herra gaf Mr. Asquith um fyrirætl-
anir »Alsherjar ófriðarráðsins* virðist
eins fullnægjandi og frekast mátti
búast við. Fjármálnráðherra fullyrti
að »AUherjarráðið« gæfi fullan gaum
»sókn þeirri er nú stæði fyrir dyr-
um«, en vegna hernaðarlegrar þýð-
ingar er gæti komið óvinunum að
haldi, væri ekki æskilegt að gera nú
kunnar frekari fyrirætlanir ráðsins.
— Má samt ganga út frá sem visu
að óvinirnir, án þessara upplýsinga,
geri alt er þeir geta til þess að ná upp-
Iýsingum áeiginspýtur. Smááhlaup.frá
beggja hálfu, eru daglegir viðburðir
til þess að geta fengið þær upplýs-
ingar er á þann hátt gætu fengist
af herteknum ’föngum. Og hvað
okkur viðvíkur erum við ekki að-
gerðarlausir. Snörp áhlaup gerast
að jafnaði á linunni frá Elsass til
björg, ef slys ber að nálægt landi,
öðrum að bjarga mönnum og skip-
um í hrakningum og þriðju er ætl-
að jafnframt þessu hvorutveggja að
aðstoða skip á rúmsjó, bæði í sjúk-
dómstilfellum og slysum er fyrir
kunna að koma, til að firra menn
löngum þjáningum og skipunum
töfum. Atti þetta sér einkum stað
á seglskipa-öldinni. Þannig voru
sumir kutterarnir sem keyptir voru
og komu hingað, hjúkrunar- og
hjálparskip enska fiskiflotans meðan
þau áttu heima í Englandi.
Danmörk.
Hinn fyrsti sem gengist hefir fyr-
ir stofnun björgunarfélags í Dan-
mörku er talin hr. sandfoksumsjón-
armaður Claudi um 1830. Þar sem
hann við starf sitt hafði horft upp
á svo marga skiptapa og druknanir
við strönd fótlands, kom hann því
fyrst til leiðar að strandverðirnir
hefðu með sér mjóa linu, sem hægt
væri að slöngva út til skipbrots-
manna. Enn fremur lagði hann
frumvarp fyrir tollráðið þess efnis,
að komið yrði hið fyrsta góðu skipu-
lagi á björgun manna við skiptapa
sjávar, en njósnir munu þó mestar
i loftinu.
An efa er það fyrirætlun Þjóðverja
að láta nú tii skarar skríða á vestur-
vigstöðvunum og mun þar hvorki
til sparað mönnum né skotfærum.
Þetta eru þær fyrirætlanir sem við
vissulega megum búast við, og sem
við þá einnig verðum að búa okkur
undir, og mun þetta hvort tveggja
gert með fullri vissu um hver
áraogurinn muni verða. Síðan skot-
grafahernaðurinn hófst hafa Þjóð-
verjar gert tvær aðal tilraunir til að
rjúfa vesturlínuna. Hin fyrri var
síðara áhlaupið við Ypres og svo
herförin mikla við Verdun. Afdrif
beggja þessara fyrirtækja eru oss
fullkunn.
A hinn bóginn hafa bandamenn
undanfarið þvælt úr höndum Þjóð-
verja talsverðar landspildur, en þó
er ástandið svo nú, að þeir ráða öll-
um beztu stöðvunum frá hæðunum
við Aisne og að Ypres hryggnum.
Þar fyrir austan hafa óvinirnir einn-
ig hina beztu afstöðu á tveim eða
þrem stöðum og er þetta jafnkunn-
ugt þeim sem okkur. Yfir höfuð
má þó fullyrða að Þjóðverjar hafi
færri staði nú, sem hægt er að gera
ítrekuð áhlaup á, en áður hefir verið.
Aðalstyrkur þeirra mun því liggja í
því, að mannaráð og jafnvel alt er
til stórskotaliðsins heyrir, mun um
léngri tíma ekki hafa verið eins yfir-
gnæfandi og nú.
Astandið hjá okkur er hins vegar
þannig, að menn vorir eru nú fylli-
lega búnir að ná sér eftir erfiðleika
haustsóknarinnar, og veturinn hefir
verið þeim léitbær og má þakka
það reynslu undanfarinna vetra. Öll
fyrirhyggja, að svo miklu leyti sem
hægt er, er þegar undirbúin, og
hverjum einasta hermanni er einnig
kunnugt um við hverju er að búast.
Við vitum þvl, að jafnt við sem banda-
og tók sér ferð á hendur á eigin
kostnað til útlanda, til|f>ess að kynna
sér björgunartæki nágrannaþjóðanna.
Fóru nú ýmsir að sinna þessum
félagsskap, og félagið »Til Sofartens
Fremme* og Frimúrarafélagið gekk
á vaðið og gáfu þau tvo báta og
eitt björgunarpíluáhald, og eftir að
ýmsir kaupstaðir voru farnir að
sinna málinu, var fenginn einn björg-
unarbátur, sem ekki gat sokkið
(synkefri). Arið 1848 var valin nefnd
fagfróðra manna, sem næsta ár lét
smiða 4 nýja báta, og fyrst árið,
1852 komst björgunarmálið sem
sérstök stofnun undir umsjón innan-
ríkisskrifstofunnar, og var þvi nú að
fullu borgið, sem sjá má af þvi, að
árið 1858 voru komnar 24 björgun-
arstöðvar bæði á Jótlandsströndinni
og Bornhólmi.
Einmitt um þetta leyti var þessi
stofnun svo heppin, að því til stuðn-
ings skipuðu sér ágætismenn; eink-
um sýndu formenn og skipshöfn
björgunarbátanna undursamlegan
dugnað við starf sitt.
Eftir nokkur ár var stofnun þess
látin heyra undir landbúnaðarskrif-
stofuna og seinna komst hún undir