Morgunblaðið - 05.05.1918, Blaðsíða 3

5. mai 179 tbl.
MOKGUNBLAÐIÐ
Forspil heimsstyrjaldaiimiar.
Ur skjölum rússnesku utanríkis-
stjórnarinnar.
Landvinningafyrirætlanir Rússa.
Rússneska skáldið Maxim Gorki
hefir eigi alls fyrir löngu birt í blaði
sinu »Nowaja Shisnjc grein sem
hann nefnir »Undirbúningur heims-
styrjaldarínnar*. Er sú grein út-
dráttur úr ýmsum skjölum, sem fund-
íst hafa í skjslasafni rússneska utan-
rikisráðuneytisins. Meðal annars er
þannig frá skýrt:
Hinn 21 febrúar 1914 — eða fimm
mánuðum áður en striðið hófst —
■var i Petrograd haldinn leynifundur
til þess að ræða um það að Rússar
legðu undir sig Miklagarð og Hellu-
sund. Það var þá þegar búist við
f>ví að þetta mundi leiða til Norður-
álfuófriðar og hlutdeild Serbiu, Búlg-
aríu, Grikklands, Rúmeniu og annara
rikja i ófriðnum var ákveðin fyrir
fram. Gerðabók leynifundarins var
lögð fyrir Nikulás keisara til stað-
festingar og hann reit þar undir með
eigin hendi: »Eg viðurkenni að
ðllu leyti ákvarðanir fundarinsc.
Þessar ákvarðanir fundarins eru
því ekki draumórar einhverra em-
bættismanna, heldur eru þær ákveðin
stefnuskrá rússnesku stjórnarinnar.
Á fundi þessum, er nér um getur,
sátu þeir Sassonov,, utanrikisráðherra,
Crigorovitch flotaráðherra, Shilniski
herstjórnarráðsformaður og Giers,
hinn þáverandi sendiherra Rússa i
Miklagarði, ásamt háttsettum her- og
flota- foringjum.
Þegar fundurinn hófst, skýrði utan-
likisráðherrann frá því að hann hefði
1 nóvembermánuði lagt fyrir keisar-
ann álit frá stjórninni til yfirlits og
yfirvegunar. í áliti þessu var það
tekið fram, að i sambandi við breytta
heimspólitik mætti búast við þvi þá bráð
lega að þeir atburðir gerðust er breyttu
alþjóðanotkun Hellusunds. Það væri
þess vegna nauðsynlegt að gera þeg-
ar ráðstafanir til þess, að tryggja
Rússum heppilegra lausn á þessu
tnáli.
Utanrikisráðherrann kvaðst eigi bú-
ast við þvi, að þjóðadeilur mundu
risa þá bráðlega en kvaðst þó á hinn
tbóginn alls eigi geta ábyrgst að eigi
yrði bráðlega breyting í suðaustur-
hluta álfunnar. Rússland gæti ekki
þolað það að nokkurt annað ríki
næði valdi á sundunum inn í Svarta-
haf og þess vegna væri nauðsynlegt
að taka ákvarðanir um það að Rúss-
,ar næðu þeim sem allra fyrst £ sjtt
vald. Hann kvaðst búast við að bæði
'Grikkland og Búlgaría mundu rísa
öndverð gegn þvi að Rússar tækju
sundin og þess væri tæplega að
vænta, að Serbia gæti veitt Rússum
lið, þvi að Rússar mundu aldrei geta
náð sundunum nema með því að
hleypa upp Norðurálfuófriði og þá
yrðu Serbar nauðbeygðir til þess að
ieggja fram alla krafta sina gegn
Austurriki-Ungverjalandi. Eigi kvaðst
hann heldur búast við þvi að Rú-
menar mundu viija veita Rússum
lið i ófriði gegn Austurríki, en á
hinn bóginn taldi hann það óliklegt,
að Þjóðverjar og Austurríkismenn
mundu senda herlið suður til sund-
anna.
Formaður herstjórnarráðsins sagði
að Rússar mundu alls eigi geta lagt
undir sig Miklagarð og sundin án
þess að af þvi hlytist Norðurálfu-
styrjöld.
Giers sendiherra kvað það nauð-
synlegt að ákveða fyrirfram hve mik-
ið herlið þyrfti til þess að ná borg-
inni og sundunum og þar með slá
þvi föstu, að eigi mætti kvika frá
þeirri fyrirætlan og eigi senda það
herlið neitt annað.
Njemitz flotaforingi, sem var full-
trúi flotaráðsins, sagði að Rússland
mætti til með það að leggja undir
sig Miklagarð og sundin jafnskjótt
sem ófriður vær hafinn vestur á við.
Var þá rætt um það hvernig ætti
að koma herliði á land í Tyrklandi
og sagði Sassonov að það væri æski-
legt, að landgönguherinn — sem
átti að kalla saman á 3—4 dögum
— væri þegar í stað sendur til Sæ-
viðarsunds með skipum svo að hann
jrrði kominn þangað eigi síðar en
4—5 eftir að herör væri upp skorin.
Var svo rætt um allan þann við-
búnað og undirbúning er til þess
þyrfti að koma fyrirætlaninni í fram-
kvæmd sem allra fyrst og var stjórn-
inni falið að sjá um ailan undirbún-
inginn. Sérstaklega var það ákveð-
ið að flotastjórnin skyldi þegar i
stað finna einhver ráð til þess, að
landgönguherinn væri kominn f
ákvörðunarstað eigi síðar en 4—5
dögum eftir að herskipun kæmi.
Fundurinn ákvað að Rússar skyldu
hafa a.lan viðbúnað til þess að ná
sundunun sem fyrst á sitt vald.
Keisarinn félst algerlega á þessar
ákvarðanir og viðbúnaður var þegar
hafinn til þess að koma þeim i fram-
kvæmd.
»Novaja Shisnjc bætir við: Tæki-
færið til þess að ráðast i ófrið og
ná sundunum gafst bráðlega. Rúss-
land hafði þegar frá öndverðu ætlað
að koma ófriðnum þannig á stað að
spana Serba upp á móti Austurrikis-
mönnum og siðan koma fram sem
verndari Serbiu. Þetta gerðu Rússar,
en það var eigi viljaleysi að kenna
að þeim tókst eigi að ná Miklagarði
og sundunum.
Friðarsamningar
Rúmena.
Bráðlega verða nú friðarsamning-
ar Rúmena og Miðrikjanna staðfest-
ir. Þeir Köhlmann og Burian hafa
verið suður i Bnkarest undanfarna
daga til þess að leggja smiðshöggið
á. Menn vita því enn eigi með
neinni vissu hvernig friðarsamning-
arnir eru, en skömmu áður en
Czernin sagði af sér, skýrði hann
frá ýmsu viðvikjandi samningunum
og skal hér skýrt frá þvi helzta.
Landamæri Rúmeniu og Austur-
rikis-Ungverjalands verða »Iagfærð«,
eins og fyr er frá skýrt. Til þess
að tryggja siglingar á Duná og
»járnhliðiðc — þannig að Austur-
rikismenn missi eigi vald á ánni
þar i skarðinu þótt til ófriðar dragi —
eiga landamærin framvegis að vera
um hæðirnar hjá Turnu-Leverin.
Hjá Szurduk-skarðinu færast landa-
mærin snður til Lainic til þess að
tryggja kolanámumar hjá Petroseny.
í þessum miklu kolanámum voru graf-
in 9 milj. metercentner af kolum síð-
asta friðarárið. Hjá Nagyszeben og
Fogoras færast landamærin 15—18
kilómetra inn í Rúmeniu og hjá
öllum helztu fjallaskörðunum, svo
sem Predeal, Bodza, Gyimes, Bahas
og Tölgyes færast landamærin svo
langt inn í Rúmeniu sem nauðsyn
krefnr, að áliti Austurrikismanna.
Hyrnan, sem skagar inn i Austur-
riki sunnan við Bukowina, fellur
undir Austurríki frá línu sem dregin
er suðnr frá Kimpolung að Töl-
gyes-skarðinu. Austan við Czerno-
witz færast landamærin nokkuð inn
i Rúmeniu, til þess að tryggja höfuð-
borg Bukowina betur en áður gegn
óvina-árásum.
Sú hlið friðatsamningsins, er að
viðskiftalifinu snýr, er að eins áfram-
hald af friðarsamningunum við
Ukraine. Czernin skýrði frá því, að
til þessa hefði litið fluzt til Mið-
rikjanna frá Ukraine, vegna sam-
gönguerfiðleika. En með friðinum
við Rúmena opnast siglingaleiðir
eftir Duná og suður i Svartahaf,
svo að nú er hægt að flytja Svarta-
hafs-rúginn og hveitið með skipum
frá Odessa og alla leið til Wien.
Auk þess verður Rúmenia annað
aðal-forðabúr Miðrikjanna. Czernin
skýrði frá þvi, að Austnrrikismenn
gætu fengið þaðan 70.000 smálestir
af mais af uppskerunni i fyrra. En
alt það, sem Rúmeaar hafa afgangs
af uppskerunni 1 sumar, á að skift-
ast jafnt milli Þjóðverja og Austur-
rikismanna, og er búist við að
400.000 smálestir af korni, belg-
ávðxtum og fóðurefnum komi i
hvors hlut. Með friðarsamningunum
hefir Austurríki einnig trygt sér
kvifé á fæti frá Rúmeniu, 300.000
sauði og 100.000 svin. í viðskiftj-
samningi er Austurriki og Rúmenía
gerðu með sér árið 1909, var það
bannað að flytja lifandi kvikfé til
Austurrikis, en nú hefir hin knýj-
andi matvælaþörf i landinu orðið að
ganga fyrir hagsmunum stórbænd-
anna.
Um steinoliulindirnar i Rúmeniu
sagði Czernin ekki annað en það,
að Austurrikismenn hefðu að fullu
gætt hagsmuna sinna á þvi sviði.
i ■
3
Hinn 7. aprll var liðið eitt ár sið-
an Bandaríkin sögðu Þjóðverjum stríð
á hendur og var þá útgefin tilkynn-
ing um það hvað Bandaríkin hefðu
gert á árinu.
Útgjöldin, að undanteknum lánum
til bandamanna, námu 12.067.278.
679 dollurum. I hernum voru 9524
liðsforingar og 202.510 liðsmenn
fyrir ári, en nú eru i honum 123.
801 liðsforingi og 1.528.924 liðs-
menn. Samþykt fjárframlög til her-
málaráðuneytisins nema 7.467.771,
756 dollurum og auk þess hefirráðu-
neytið fengið úr rikissjóði 3.006.761.
907 dollara á tímabilinu frá 15. júní
til 9. marz.
í flotaliðinu eru nú 31.000 liðsfor-
ingjar og 330.000 sjóliðar en í fyrra
voru þar 4792 liðsforingjar og 77.946
sjóliðar. í skrifstofum flotans og
flotastöðvum vinna 425.000 menn.
Útgjöld flotans árið sem leið voru
1.881.000.800 dollarar en til hans
hafa verið veittir 4.333.171.664 doll-
arar.
28 dögum eftir friðslitin voru
ameríkskir tundurspillar komnir til
brezkra hafna til þess að hjálpa til
við strandvarnir. 88 dögum eftir
friðslitin gekk fyrsta herliðsending
Bandarikjanna á land i franskri höfn,
og 99 dögum siðar fékk Bandarikja-
herinn »eldskirnina« á vesturvlgstððv-
unurn. 1 janúarmánuði fékk hann
ákveðið svæði að verja í Frakklandi.
Bandarikin hafa keypt 23 miljónir
af handsprengjum, 750.000 »Rekylc-
byssur, 2 50.000 marghleypur, 23 milj.
stóira sprengikúlna, 472.246.000 pd.
af sprengiefni, 240.000 vélbyssur og
2.484.000 riffla.
Tæpum þrem vikum eftir að her-
skyldulðgin gengu i gildi, höfðu 10
miljónir manna gefið sig fram til
herþjónustu.
A árinu hefir sjúkrahúsum hersins
fjölgað úr 7 f 63 og sængum úr
5000 i 58.400.
Með viðgerð á þýzkum skipum,
sem skipshafnimar höfðusjilfarskemt,
hefir amerikski her- og kaup-skipa-
stóllinn aukist um 700.000 smálestir.
A árinu fékk flotamálaráðuneytið
60.000 bréf frá hugvitsmönnum um
ráð til þess að afstýra kafbátahætt-
unni.
Þýzk-brezk
iðnsamsteypa.
Menn mun reka minni til þess,
að frá því var skýrt i skeytum hér
f blaðinu að ráðagerð væri frammi
nm það, að koma á samningi milli
Breta og Þjóðverja I iðnaði.
Fyrst og fremst mun mönnnm
þetta minnisstætt, vegna þess að