Morgunblaðið - 05.05.1918, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐlÐ
S
Kaupstelnan í Leipzig.
»Aðgangur bannaður* stendur rit-
að ósýnilegu letri yfir hliðum hins
mikla þýzka ríkis og »Aðgangur
bannaðurc hefir svarið jafnan verið
i þýzka konsúlatinu að undanförnu,
þegar einhver danskur þegn hefir
viljað íá vegabréf þangað.
hn í öndverðum marzminuði varð
breyting á þessu. Dyrnar voru opn-
aðar og Danir börðust um það að
fá að komast með hraðlestinni til
Berlin.
Það var kaupstelnan i Leipzig,
sem nú fór í hönd og það er víst
óhætt að fullyrða að engum nor-
rænum kaupmanni, sem rekur þar
viðskifti, hefir verið neitað um vega-
bréf.
Það er bariat á mafgan annan
hátt heldur en með vopnum, og það
er ekkert leyndarmál, að i löndum
bandaroanna er viðbúnaður til sam-
kepri i þvi skyni að draga fram-
vegis úr alheimsþýðingu kaupstefn-
unnar í Leipzig. Það er þess vegna
nauðsynlegt fyrir Leipzig að halda
samböndum sinum við umheiminn
að svo miklu leyti sem unt er, og
sýna það, að þrátt fyrir sttið og
blóðsúthellingar og hafnbann, verð-
ur eigi hjá þvi komist að nota mark-
aðinn þar.
Auk þess sýnir þessi »sriðs-
kaupstefna* gestunum hvernig Þjóð-
verjar hafa með snild og dugnaði
kunnað að hjálpa sér sjálfir og fram-
leiða nýjar vörur, sem þráfaldlega
bera vott um aðdáunarverða hug-
vitssemi. Og þegar þannig var greitt
fyrir kaupmönnum frá hlutlausum
löndum til þess að komast á kaup-
stefnuna í Leipzig, þá hefir ástæðan
auðvitað verið sú meðfram, að sýna
þeim hvað Þjóðvetjar hefðu komist
langt í þvi að finna nýjar hrávörur.
40.000 gestir komu til kaupstefn-
unnar i Leipzig 1916 — og var
það hiö mesta fjölmenni sem þá
hafði þekzt þar.
En aðjþessu sinni komst gesta-
talan upp í 75.000 og þar af leið-
andi varðj svo mikið fjör i kaup-
stefnunni að mönnum gleymdist al-
gerlega strið."og dýrtíð.
Það var eigi létt verk að útvega
öllum þessum sæg húsaskjól, en það
tókst þó ágætlega. í Leipzig eru
ekki meira en'^ooo gestarúm í gisti-
húsunum, og af þeim höfðu Leipzig-
búar sjálfir 2000, því að margir kjósa
nú að dvelja i gistihúsum til þess
að losna við búsáhyggjurnar. Það
varð því að útvega nær öllum að-
komumönnum húsaskjól hjá »privat«-
mönnum, og þess vegna var tæp-
lega nokkurtj það heimili, meðal
miðlungsstéttarinnar, að þar væru
eigi leigð eitt eða,tvö herbergi handa
aðkomumönnum. Það var líkt og þá
er danskir fiskimenn leígja baðgest-
um herbergi sin á sumrin og hýr-
ast sjálfir i gripahúsum, ásamt kon-
nm börnum, hænsum og svinum.
Til þess að sjá ölium þessum að-
komusæg fyiir hfsnauðsynjum, hafði
borgin dregið að sér aukabirgðir,
svo að veitingahúsin höfðu góðan og
mikinn mat á boðstólum. Mörg
hundruð þúsund ostrur höfðu kom-
ið frá Hollandi, og voru seldar á
veitingahúsunum á 2 mörk og 75
pfennige hverjar 10. Það var há-
marksverð. Af kjöti voru slíkar
gnægðir, að jafnvel á kjötlausu dög-
unum höfðu flest veitingahús uxa-
brjóst og Wienarschmitzel á mat-
seðlum sínum. Yfirleitt virðis stór-
um vera að rakna úr matvælaskort-
inum i Þýzkalandi. Blöðin í Norð-
ur-Þýzkalandi segja það í hálfgerðri
gremju, að í Suður-Þýzkalandi, t. ,d.
Bayern, lifi menn i allsnægtum. í
Berlín verða ferðamenn líka varir við
mikla breytingu til batnaðar frá þvi
sem var i fyrra. Að visu ar mat-
urinn á hinum fínni veitingahúsum
eigi jafn fjölbreyttur og áður, þvi
að siðan lögreglan lokaði »HilIer<
og »Dressel* hafa einnig hinir stærri
veitingamenn varast það eins og
heitan eldinn, að gera daglegum
gestum sínum hærra undir höfði en
öðrum. En i öðrum veitingahúsum
er nú alstaðar framretddur staðgóð-
ur og ljúffengur matur fyrir skap-
legt verð.
Eins og fyr er sagt, komu 75.000
gestir til kaupstefnunnar í Leipzig í
vetur, og þar sem allur þessi mikli
skari, ásamt jafnmörgum borgarbú-
um, safnaðist saman i þeim hluta
borgarinnar, þar sem kaupstefnan
er háð, má nærri geta að þar hafi
verið þröng á þingi. A öllum hús-
um blöktu fán&r og vimplar, en á
götunum varð tæplega þverfótað
fyrir mannmergð frá því snemma á
morgnana. Engir aðrir en þeir,
sem komið hafa til kaupstefnunnar,
geta gert sér hugmynd um borg-
árbraginn þessa dagana. Þó varþar
nú enn meira um að vera, heldur
en endrarnær, vegna þess að gestir
voru miklu fleiri en nokkru sinni
áður. Menn höfðu hér hugann
bundinn við friðsamleg störf, en til
þess að minna á stríðið, voru flug-
vélar, með járnkrossum á vængjun-
um, stöðugt á sveimi yfir höfðum
kaupmannanna, og á torginu stóð
brynreið (»tankc), sem Þjóðverjar
höfðu tekið af Bretum.... ógeðs-
leg sláttuvél frá ökrum dauðans. . .
Slíku aðstreymi sem nú, hefir
kaupstefnan aldrei áður átt að fagna,
og enda þótt hálfu fleiri firmu
hefðu nú sýningu á vörum sínum
þar, heldur en á fyrstu »stríðskaup-
stefnunnic, þá var það auðvitað nær
ógerningur að verða við hinni stór-
kostlegu eftirspurn. Þess gerðust
dæmi, að firmu fengu nú á einum
degi þrisvar sinnum meiri pantanir,
heldur en þau höfðu á fyrri kaup-
stefnum fengið á heilli viku. Og
enda þótt þau hafi 6 mánaða af-
greiðslufrest, þá munu þau þó verða
í vandræðum með afgreiðsluna.
Það væri óðs mans æði að ætla
að telja upp hinar margbreyttu vör-
ur, sem hafðir eru til sýnis á kaup-
stefnunni í Leipzig, enda á það eigi
að vera efni þessarar greinar. Þvi
skal að eins minst á nokkrar af
þeim »Ersatz«-vörum, sem þar voru
á boðstólum.
Fyrst og fremst ber þá að geta
þess, hve pappír er notaður til margs.
Menn hafa sjálfsagt tekið eftir þvl,
að síðustu árin hafa Þjóðverjar hirt
og hagnýtt alt það, sem pappír nefn-
ist, og þeir sem hafa farið til Þyzka-
lands, munu minnast þess, að þá er
þeir komu til landamæranna, var
tekinn úr farangri þeirra allur um-
búðapapplr. Engin biéfögn mátti
fara til spillis.
A kaupstefnunni i Leipzig sá
maður til hvers pappirinn hafði ver*
ið notaður. Hattagerðarfirma nokk-
urs hafði þar til sýnis Ijómandi fal-
lega stráhatta — úr pappír. Annað
firma hafði á boðstólum ágætar skó-
reimar, sem ekki var hægt að þekkja
í sundur frá venjulegum skóreimum,
en þær voru líka úr pappir. Og
stigvélin, sem sama firma selur, eru
úr pappa. Þar gat maður gengið á
milli sýningarbúða með allskonar
varningi: skrautlegum kventöskum,
vasaveskjum, hálslini, legghlífum,
baktöskum, seglgarni, leik-knöttum
og skósólum, sem alt bar einkunn-
arorð þjóðarinnar: »Halte durch ...«
en sameiginlegt með öllu var það,
að það var gert úr pappír.
Fyrir vefiðnaðinn hefir pappírinn
einnig haft ákaflega mikla þýðingu.
Þarna fékk maður að sjá ljómandi
gluggatjöld, langdúka á borð, eld-
hús-borða og dúka úr pappir og svo
auðvitað kjóla, svuntur og barna-
föt með alls konar litum og vefnaði.
Þessar vefnaðarvörur má þvo, þótt
þær séu úr pappír, og það er tæp-
lega unt að sjá mun á þeim og
bómullarvörum.
Eins og pappfiinn er notaður til
þess að gera úr honum óteljandi
leður- og vefnaðarvörur, svo eru
og óteljandi eftirlíkingar á gúmmi
til þess að bæta úr þeim skorti,
sem á því er. Reyktóbak er búið til
úr ýmsum jurtum. Sápa er bú.n til
úr pimpsteinsblöndu. Ágætt cg
bragðgott te er búið til úr jarðar-
berja-, hindberja- og brómberja-
blöðum. Reglulegt te kostar nú sem
sé 80 mörk hvert kiló, sé þá hægt
að fá það. Er það þvi mesta óhóf
að neyta slíkrar vöru og geta það
eigi aðrir en verkamenn í hergagna-
smiðjum. Þeir eru nú auðmenn
Þýzkalands. Duglegur verkamaður í
hergagnasmiðju getur unnið sér inn
1000 mörk á mánuði og þessi
skyndilega velmeigun hefir gert þá
að »gulasch-greifumc. Þeir er-u altaf
í dýrustu sætum leikhúsanna, og þeir
kaupa hinar dýrustu óhófsvörur,
sem hægt er að fá i búðunum.
Kaffi er framleitt á efnafræðis-
Jegan hátt, en spyrji maður fram-
leiðandann hvernig hann fari að þvi,
þá svarar hann brosandi: »Þetta er
hið nafntogaða Lohengrin-kaffi I Nie
sollst du mich befragen.« Alls kon-
ar ilmvötn eru líka á boðstólum og
anga þau engu miður en hin fræg-
ustu frönsku ilmvötn og þó hafa
framleiðendurnir orðið að fara á
mis við þau frumefni, sem áður
voru álitin nauðsynleg. Orðið
»Parfumeri« er nú bannfært i Þýzka-
landi. Nú heitir það »Dufteic. Menn
hafa gengið svj langt i því að út-
rýma erlendum orðum úr málinu
að nú stendur jafnvel eigi lengur
»Boeuf gardiniérec á matseðlunum,
heldur »Biefsteck mit Pflanzen-
Still-Leben.«
Maður hlýtur að veita þvi skjót-
lega eftirtekt hve stórkostleg fram-
för hefir orðið i smekkvísi Þjóð-
verja. Aður virtist listfengi þeirra
eigi ná lengra en það, að hafa mynd-
ir af Bismarck og gamla keisaran-
um á öllum sköpuðum hlutum.
Nú geta þeir þó hugsað sér aðrar
fyrirmyndir og mörg firmu hafa gert
mikið til þess að bæta smekkvisina.
Enginn maður, hversu gagnrýninn
sem hann er, gæti t. d. haft nokk-
uð út á að setja þýzkar postulíns-
vörur, sem nú eru framleiddar og
• skreyttar af ágætum listamönnum.
Mikil framför er að þvi hve
stálið er nú mikið notað i stað ann-
ara málma. Menn hafa fundið upp
nýjar aðferðir til þess að gera stálið
þannig úr garði að úr því meigi
gera alls konar muni, er áður voru
gerðir úr kopar, messing, nikkel eða
silfri.
Enda þótt kaupstefnan sýndi það
ljóslega, að Þjóðverjar hafa meist-
aralega kunnað að hjálpa sér sjálfir
á þessum erfiðu timum, og þótt á-
kaflega mikið væri selt á kaupstefn-
unni, þá væri það þó heimskulegt
að neita þvi, að kaupstefnan hefði
eigi borið þess merki að þar vant-
aði mörg lönd, sem áður hafa haft
þar sölusýningu og gert þar kaup.
Hér vantaði Bandaríkin, Frakkland,
Englaud, Belgiu, (Ítalíu og Rúss-
land.
Ætli þess verði eigi langt að biða
að þessi lönd taki aftur þátt i
Leipzig-kaupstefnunni?« spurði eg
einn af forstjórunum. »Ætli þjóð-
arhatrið lifi ekki i mörg ár að strið-
inu loknu? Og ætli það grói eigi
seint svo um heilt með þjóðunum
að verzlunarsambönd komist á
afturfc
»Nei, alls ekki,« svaraði hann.
»Meðal kaupmannastéttanna i hinum
ýmsu ófriðarlöndum vex stöðugt
löngunin til þess að sýna það á-
þreifanlega, að þeim sé deilumál
stjórnanna óviðkomandi og að þau
sambönd, sem áður voru gerð með
virðingu og trausti af beggja hálfu,
hafi eigi haggast, þrátt fyrir stríðið.
Undir eins og friðaiklukkan hljóm-
ar, munu hinir gömlu viðskiftamenn
í Leipzig-kaupstefnunni streyma þang-
aftur — og þeim mun tekið opn-
um örmum. Eg get sagt yður
sögu um kaupmann í Leipzig, sem
hafði áunnið sér vináttu brezks
kaupmanns með margra ára verzl-
unarviðskiftum. Ófriðurinn breytd
eigi vináttu þeirra á neinn hátt,
heldur varð löngun þeirra til að
hittast þvert á móti svo sterk, að
þeir mæltu sér mót i Sviss. Á á-
kveðnum degi gekk Þjóðverjinn inn
í veit ngasalmn, þar sem Englend-
ingurinn beið hans. Englendingur-
inn reis á fætur og í spaugi gerði
haun sig líklegan til þess að ráða á
Þjóðverjann, til þess að sýna þjóð-
ernishug sinn. Þjóðverjinn lét ekki
sitt eftir liggja og steytti að hon-
um hnefana. En skyndilega hættu
þeir þessum leik og féllust i faðma,
hlæjandi og grátandi. En hinir
gestirnir störðu með undrun á þenn-
an skyndilega friðsamning milli
Englands og Þýzkalands.«