Morgunblaðið - 28.05.1919, Blaðsíða 1

Miðvikudag
28
maí 1919
fflORGDNBLADID
6. árgangvt
133
tölublað
Ritstjórnarsími nr. 500
Ritstjóri: Yilhjálmur Finsen
ísafoldarprentsmiðja
Afgreiðsluaími nr. 500
Leikfélag Beykjavíkur.
Æfintýri á gönguför
verður leikið flmtudag 29. maí kl. 8 siðd. i Iðnó.
Aðgöngumiðar verða seldir í dag frá kl. 4—7 með hækkuðu verði
og á morgun frá kl. 10 með venjulegu verði.
Ófarir Spartakista.
Bf ekkei’t óvænt kemur fyrir, þá
er sennilegt, að Noske hafi unnið
fullnaðarsigur á Spartakistum. Og
þegar saga þýzku stjórnbyltingar-
innar verður skráð, verður hans
manna mest getið og honum þakk-
að það fremur en nokkrum öðrum,
að hafa bjargað þýzku þjóðinni
undan bölvun bolzhewismans.
Það hefir jafnan orðið sú raunin
á í heiminum, að þegar byltingar
verða hjá einhverri þjóð, þá er alt
undir einum manni komið. Ef hinn
rétti maður fæst þá til þess að taka
stjórnvölinn á réttum tíma, er öllu
borgið. En að öðrum kosti fer illa.
Kerenski hefir ef til vill átt enn
verri aðstöðu heldur en Noske, sér-
staklega vegna þess, hvað rúss-
neska þjóðin stendur þeirri þýzku
langt að baki að menningu. Þó voru
Rússar enn á þeim dögum svo and-
lega kúgaðir, að hefði þeir verið
beittir réttum tökum, hefði mátt fá
þá til að hlýða. Og þjóðin var ekki
orðin jafn vonlaus og kjarklaus af
sulti, eins og þýzka þjóðin. Ker-
enski tapaði eingöngn vegna þess,
að hann skorti þá hæfileika, sem til
þess þurfti, að bjarga Rússlandi
þá. En Noske sigrar vegna þess að
hann er þeim hæfileikum gæddur,
sem nauðsynlegir eru til þess að
geta barið niður uppivöðslu Sparta-
kista.
Kerenski hafði oft í hótunum
með það’ að „drepa sál sína“ og
bera vopn á Bolzhewikka. En það
hrðu afdrei nema hótanir, og ann-
að liafði liann ekki upp úr því en
það, að Lenin og Trotzky drógu
dár að honum. Noske hefir aldrei
verið stórorður, en í hvert sinn
sem hætta var á ferðum ltom herlið
hans til skjalanna með vélbyssur
og handsprengjur. Og þegar
Spartakistar voru illvígastir í Ber-
lín, var Noske líka harðvítugastur.
Tvisvar sinnum hefir hann barið
niður uppþot þeirra í Berlín, og
nú hefir hann nýlega unnið sigur
á þeim í Munehen. Er það álit,
margra að sá sigur ráði að fullu
niðurlögum Spartakista í Þýzka-
landi.
Jafnaðarmannadagurinn
Minniiíigardagur jafnaðarmanna
•er 1. maí, og þíjnn dag hefir oft
orðið róstusamt í stórborgunum.
Síðast liðinn 1. maí urðu miklar ó-
spektir í París og var lögreglan þó
'undir það búin að kefja þær niður,
°g riddaralið var um allar götur
búið að tvístra öllum mannsöfn-
u®i- Tókst það líka fram undir
^völd, án þess að til vopnaviðskifta
iæmi. En um miðaftan lenti alt í
uppnámi og var barist víða \um
borgina. Yoru margir menn drepn-
ir, bæði af upphlaupsmönnum og
lögregluliðinu, en fjöldi særðist.
Samsteypustjórnin brezka
fellur um leið og friður er saminn.
Það er nú alment álitið, að sam-
steypustjórn Lloyd Georges muni
veltast úr sessi um leið og friður er
saminn. Við hverjar aukakosning-
a.r, sem fram fara í landinu, bíður
hún stórkostlegan ósigur og hinir
frjálslyndu frambjóðendur eru
kosnir með svo miklum meirihluta,
að furðu þykir gegna, hve ört þver
fylgi stjórnarinnar.
Þegar friðarfundinum er lokið,
verður Lloyd George að láta fara
fram nýjar kosningar og þá kemur
hin ganíla flokkaskipun aftur til
greina. Menn halda, að Lloyd Ge-
orge reyni þá að stofna nýjan flokk
með tilstyrk nokkurra manna úr
frjálslynda flokknum og verka-
manna.
Grettisfrændur.
Á dögum Þórðar Gilssonar, föð-
ur Sturlu í Hvammi, var uppi sá
ma^ur, sem .Jósef hét, Grettisson.
Grettir var Skeggjason skamm-
höndungs, Gamlasonar. En Gamli
átti systur Grettis hins sterka Ás-
mundarsonar. Segír í Grettissögu,
að lnm hafi heitið Ramiveig, en í
Sturlungu er hún kölluð Herdís.
Oddur hét sonur Jósefs Grettisson-
ar. Hann var „gervilegr maðr ok
vel mæltr“, og hreystimaður mik-
ill. Er tekið fram um suma þá niðja
Skeggja, áystursonar Grettis hins
sterka, að þeir hafi verið miklir
menn og sterkir. Sonur Odds Jós-
efssonar var Halldór prestur, og
kann eg ekki að rekja þá ætt
lengra. En mér virðist þess vert,
að vekja eftirtekt á því, hvernig
kraftar fylgja Jósefsnafninu seinna
á öldinni. Virðist ekki mjög ólík-
legt, að það séu kraftar þeirra
Grettisfrænda, sem koma þar fram.
Á 17. öldinni var séra Jósef sterki,
sem Þorsteinn Erlingsson minnist
skemtilega á í Eiðnum. Og meir en
hundrað árum seinna var Jósef fað-
ir Skafta. Fór mikið orð af kröft-
um Skafta Jósefssonar á yngri ár-
um. Þá má enn minna á Blöndals-
ættina- Jósefsnafnið er þar og
kraftamenn. Og það er eftirtektar-
vert, að liinir mestu bókstarfsmenn,
eins og t. d. Sigfús Blöndal, bóka-
vörður, eru varla nema í krafta-
ættum. í Blöndalsættinni er líka
nafnið Auðunn; en svo hét frændi
Grettis, sá er því nær var jafn
sterkur hinum íslenzka Heraklesi.
Og' loks er Jósef faðir Jóhann-
esar, sem kunnastur er fyrir krafta
allra Islendinga.
Af íslenzkum íþróttamönnum hef-
ir mér virzt sem Jóhannes Jósefs-
son muni helzt vera Gretti líkur,
fyrir orku sakir og skaplyndis.
Sigurjón Pétursson hygg eg sé tals-
vert svipaður Skarphéðni í sjón,
„fölleitr ok skarpleitr ok liðr á
nefi“ ; og röddin gæti verið ekki
ólík, þó að ekki sé við það sem sagt
er um tanngarðinn. En Erlingur
Pálsson hefir mér virzt líkastur,
þeirra íslendinga sem eg hefi séð,
Gunnari að Hlíðarenda. Þar er sú
manntegund, sem einna erfiðast er
að koma upp aftur, og fyrst hætti
að þroskast, þegar íslendingum fór
að hnigna.
Helgi Pjeturss.
Suður-J ótland.
%
Atkvæðagreiðslunni í Suður-Jót-
landi á að haga þannig, að því verð-
ur skift í þrjú kjördæmi. Hið fyrsta
verður frá núverandi landamærum
og að línu, sem dregin er frá Flens-
borg-firði, sunnan við Tönder og
norðan við eyna Sild. Þenna lands-
hluta byggja nær eingöngu Danir.
Annað kjördæmið er bygt Þjóðverj-
um og Dönum, en í þriðja og syðsta
ltjördæminu, sem nær suður til
Ejderen, búa nær eingöngu Þjóð-
ver^jar. Er það þvert ofan í óskir
dönsku stjórnarinnar að atkvæða-
greiðsla skuli fara þar fram, því að
hún hefir ekki viljað annað af Suð-
ur-Jctlandi en það, sem danskt er.
En margir eru hræddir um, að
Þjóðverjar, sem í Suður-Jótlandi
búa, muni greiða atkvæði með því,
að sameinast Danmörk, vegna þess
hvernig á að fara með Þýzkaland.
Frá Isafirði.
Starfsemi „Samverjans“.
Hr. ritstjóri! Sökum þess, að blöðin
hér vestra eru hætt að koma út og mér
er kunnugt um að Morgunblaðið er
mjög útbreitt hér í bænum og grend-
inni, vil eg biðja um rúm fyrir nokkrar
línur viðvíkjandi starfsemi „Samverj-
ans‘ ‘ síðastliðinn vetur, í heiðruðu
blaði yðar. Að vísu er það hálfleiðin-
legt, að þurfa að leita til Reykjavíkur
til þess að birta skýrslu, spm einungis
snertir nokkurn hluta Vestfirðinga-
fjórðungs. En hins vegar virtist mér
það ófært og með öllu óviðeigandi, að
láta ekkert sjást opinberlega. um starf-
semi þessa. —
Til skýringar vil eg víkja lítið eitt
að fortíð samverja-starfseminnar hér
á Isafirði. Líknarstarfsemi þessi, sem
alþekt er undir nafninu „Samverjinn‘ ‘,
hefir starfað hér vestra fjóra síðast-
.liðna vetur, 9—12 vikna tíma í hvert
skifti. Fyrsta og annan veturinn var
úthlutað um 2000 máltíðum. f fyrra-
vetur voru ástæður manna yfirleitt
mjög erfiðar, enda var þá úthlutað
rúmlega 7% þúsund máltíðum.
Síðastliðinn vetur hefir „Samverj-
inn lithlutað 3133 miðdagsmáltíðum.
45 börn, frá 26 heimilum, og 20 full-
orðnir — flest gamalmenni — frá 15
heimilum, nutu góðs af matgjöfunum.
Starfstíminn var réttar 9 vikur, frá 3.
marz til 3. maí. Eins og meðfylgjandi
skýrsla ber með sér, var daglegur
kostnaður rúmar 30 krónur.
Ollum vinum og styrktarmönnum
„Samverjans' ‘ vil eg leyfa mér að færa
hjartanlegustu þakkir, fyrir hönd allra
þeirra, er nutu góðs af starfsemi hans
síðastliðinn vetur. Treysti eg því, að
þessi holla starfsemi mæti ávalt hlýju
og eigi athvarf hjá öllum hugsandi
og kærleiksríkum mönnum.'
Yfirlit
yfir tekjur og gjöld „Samverjans“
1919.
T e k j u r: Kr.
1. í sjóði f. f. á...‘........ 972.81
2. Vextir 1918.................. 41.36
3. Tillag frá kvenfél. „Ósk“ 100.00
4. Gjafir og áheit m. m....... 748.00
5. Tillag úr bæjarsjóði.—Eftir-
stöðvar frá f. á........... 800.00
6. Tillag frá kvenfél. „Hlíf“ 100.00
7. Matsala og vöruafgangur .. 258.00
Alls .... 3020.17
G j ö 1 d : Kr.
1. Ógreidd skuld frá f. á..... 65.40
2. Til jafnaðar við tekjulið 7 258.00
3. Áhöld, vinna o. fl......... 217.95
4. Matvara og eldsneyti .... 1707.97
5. í sjóði ................... 770.85
Alls .... 3020.17
ísafirði, 20. maí 1919.
F. h. Hjálpræðishersins
Ó. Ólafsson, Á. Nílsson,
kapteinn. kapteinn.