Morgunblaðið - 11.07.1919, Page 1

6. árgangur, 235. tölublað
Fðstudag 11. júlí 1919
Isafoldarprentsmiðla
HBi GAMLA BIO mi
fllÍItF TfÍSt
Þessi ágæta mynd verð-
ur sýnd aftur í kveld
í siðasta sinn.
Pantið aðgöngumiða
í sfma 475
Símfregnir.
(Frá fréttaritara Morgunblaísins).
Friðarsamningarnir
formlega samþyktir.
Khöfn 9. jú í.
WeimarþingiÖ samþykti friðar-
skilmálana í dag með 205 atkv.
gegn 115.
--------o-------
Alþingi.
Launanefnd
kaus efri deild í gær. Þar eiga
sæti:
Bggert Pálsson,
Guðmundur Olafsson,
Halldór Steinsson, forniaður,
Hjörtur Snorrason, og
Kristinn Daníelsson, fundaskrif.
W».- v.' 1 'k
Erindi send Alþingi.
22. Þingmálafundargerð úr
Hnappadalssýslu.
23. Fjórar þingmáiafundargerðir
úr Rangárvallasýslu.
24. Samband norðlenzkra kven-
félaga krefst þess, að húsmæðra-
skóli norðanlands sitji fyrir öðrum
skólabyggingum um f járveitingu.
25. Isleifur Jónsson, forstöðumað-
ur lýðskólans í Bergstaðastræti 3,
sækir um 1500 kr. fjárveitingu til
skólans.
26. Anna Thorlacius sækir um
800 kr. styrk til ritstarfa og sem
ellistyrk.
27. Þingmálafundargerðir þrjár
úr Árnessýslu.
28. Þingmálafundargerðir þrjár
úr Borgarf jarðarsýslu.
29. Sigurður smáskamtalæknir
Jónsson í Lambhúsum á Akranesi
sækir um 1000 kr. styrk í viður-
kenningarskyni fyrir lækningar.
30. Stjórn sjúkrasjóðsins „Minn-
ingarsjóður frú Maríu Ossurardótt-
ur“, á Flateyri, sækir inn styrk til
þess að sjóðurinn geti tekið til
starfa.
31. Þingmálafundargerðiv tvær
úr Vestur-ísafjarðarsýslu.
32. Bréf Iialldórs Vilhjálmsson-
ar skólastjóra um íbúðai’hússbygg-
ingu á Hvanneyri.
33. Sýslunefnd Borgarfjarðar-
sýslu felur þingmanni kjördæmis-
ins að fá framgengt við Alþingi
eftirgjöf á ritsímaláni sýslunnar,
1250 kr.
Málverkasýnin^u
opnar
Sigríður Brlendsdóttir
í dag (fðstudap).
Opin xi.—17. þ. m. 1 húsi K. F. U. M. frá kl. 10—7 e. h.
Veðurafhuganir á íslandi.
Ummæli torstjóra veðarfræðistofnnnarinnar i Khöfn.
Hvað verðnr gert?
Anna Thorlacius í Stykkishólmi,
sem mörgum er að góðu kunn fyrir
ritsmíðar sínar, hefir sent Alþingi
umsókn um fjárstyrk til ritstarfa
og sem ellistyrk. Frúin hefir um
langt árabil haft á hendi, ásamt
m.antíi sínum,veðurathuganir vestra
fyrir veðurfræðistofnun Dana, og
á undan henni tengdafaðir hennar,
Arni umboðsmaður Thorlacius. Var
hann sá, er fyrstur gerði slíkar at-
huganir hér á landi; byrjaði hann
á því skömmu eftir 1840. Frú
Thorlacius eða maður hennar sótti
í fyrra til veðurfræðistofnunarinn-
i'ar um hækkun á þóknun þeirri, or
greidd hefir verið fyrir athugana-
starfið, en forstjóri stofnunarinnar
svarar með bréfi, dags. 10. jan. síð-
astl., er fylgir styrkbeiðninni til
Alþingis, á þá leið, að hann sjái sér
iekki fært að verða við beiðninni,
enda þurfi til þess fjárveitingu frá
ríkisþinginu. Ástæður þær, sem
færðar eru fyrir þessari synjun,
eru ekki þær, aú ekki þyki mak-
legt, að hækka þókunina. Veður-
áthugunum þeirra hjóna er hælt á
hvert reipi. Ástæðurnar eru ann-
ars eðlis, og með því að þar er f jall-
að um veðurathuganir hér eftirleið-
is, skal hér birtur í þýðingu sá
kafli úr bréfinu, er að þessu lýtur:
,,Þá er Island er nú orðið
sjálfstætt fullvalda ríki, sem er
ekki í sambandi við Danmörku,
rís sem sé sú spurning, hvort ís-
lenzka ríkið eigi ekki að taka að
sér veðurfræðistöðvarnar. Því er
34. Sama felur þingmanninum að
fá Bjargráðasjóðslögin afnumin.
35. Sama felur þingmanninum að
Eá vegalögum breytt svo, að lands-
sjóður kosti viðhald allra flutninga-
brauta.
36. Sýslufundargerðir Árnes-
sýslu, er í íelast áskoranir og til-
lögur um: a) að verkfæragjald
hækki í 9 kr.; b) að þingmenn kjör-
dæmisins sjái sýslunni fyrir hag-
kvæmum tekjustofni í stað brúar-
tolls á Olfusá, sem þeir hafa neitað
að flytja frumvarp um; c) sérstak-
an dýralækni fyrir Áruess- og
Rangárvallasýslu; d) að Árness-
sýsla verði þrjú læknishéruð;
e) breytingar á sveitarstjórnarlög-
um, um útsvarsskyldu; f) flokkun
sýsluvega, svo að viðhald sumra sé
á hlutaðeigandi hreppum.
37. Pétur Guðmundsson kennari
á Eyrarbakka sækir um ellistyrk.
38. Hreppsnefnd Hólshrepps skor-
ar á Alþingi að gera lireppinn að
sérstöku læknishéraði.
39. Erlendur Zakaríasson vega-
vinnustjóri sækir um ellistyrk.
svo varið hvarvetna, að hvert
ríki verður sjálft að annást og
kosta niénningarmál landsins,þar
á meðal einnig veðurfræðirann-
sóknirnar.
En ekkert er afráðið enn þá
um, hvernig skipa skuli þessix
máli, um stöðvarnar á Islandi;
en væntanlega mun verða gert út
um það á komandi sumri. Þegar
svo er komið málinu, er mér því
eklti unt að leita fjárveitingar
til hækkunar á þóknunum þeim,
sem nú eru goldnar þeim, er veð-
urathuganir hafa á hendi.“
En hvað verður nú gert? Neðri
deilcl hefir tvívegis samþykt og af-
greitt til efri deildar frumvarp til
laga um veðurathuganastöð í
Reykjavík, sem sé á aðal-þingi
1917 og vorþingi 1918, en efri deild
hefir komið því fyrir kattarnef í
í hæði skiftin, svæft það í nefnd
1917, en afgreitt það 1918 með svo-
hljóðandi rökstuddri dagskrá:
„Með því að deildin telur, að
veðurathuganastöð í Reykjavík
þUrfi meiri undirbúning og áætl-
anir um kostnað og annað held-
ur en nú eru fyrir hendi, og eðli-
legast er, að landsstjórnin á sín-
um tíma annist þann undirbún-
ing, þá tekur hún fyrir næsta
mál á dagskrá."
Ekki er það kunnugt, að stjórnin
hafi gert neitt í málinu; að minsta
kosti hefir hún ekki énn lagt fyrir
þingið neitt frumvarp í þessa átt.
40. Freysteinn Gunnarsson sækir
um 3 þúsund kr. utanfararstyrk í
tvö ár, til að kynna sér alþýðu-
fræðslu og alþýðuskóla á Norður-
löndum og í Bandaríkjunum.
------0------■
Dönsku
kvikmyndaleikararnir.
l’að er nú fullráðið, að þeir komi
hingað með næstu ferð „Gullfoss“
og hefji héðan leiðangur sinn aust-
ur á land. Hefir umboðsmaður
þeirra hér, lir. Bjarni Jónsson frá
Galtafelli, fengið umboð til þess að
kaupa 30 hesta til ferðarinnar, út-
vega fylgdarmenn og sjá um út-
búuað allfwi. Gunnar Gunnarsson
skáld verður með í förinni.
---------O---------
Það mun lengi í minnum haft
hvert ófrelsi vér höfum átt við að
búa í viðskiftum öllum nú hin síðari
árin. Hefir Það eigi að eins drepið
niður öll eðlileg viðskifti heldur
einnig orðið oss til stórkostlegs
tjóns, að aldrei verður með tölum
talið. Mun og tæplega hafa fundist
sá maður í landinu, að eigi þættist
hann eiga um sárt að binda og
kvartaði um ástandið. Mætti því
ætla, að það væri áhugamál allra
jafnt, að fá sem fyrst rýmt á braut
öllum takmörkum á viðskiftasvið-
inu og það því fremur, sem allar
þær ástæður, er færðar voru fram
fyrir því, að eigi yrði hjá þeim tak-
mörkum komist, eru nú fallnar úr
sögunni.
En það er öðru nær en viðskiftin
sé orðin frjáls. Einokun ætlar að
verða það illgresi, sem sprettur upp
af ófriðarráðstöfununum. Stjórn-
iuni var fengið vald og heimild til
þess að gera ráðstafanir út af Norð-
álfu ófriðnum og þetéa hefir hún
notað tii þess að gera ráðstafanir
„út af NorðuráIfuófriðnum“, löngu
eftir að Norurálfuófriðnum lauk.
Enn er einkasala á matvöru, kol-
um og. hestum. Enn þá er hér höfð
útflutningsnefnd og virðist þó svo,
sem hlutverk hennar ætti nú að
vera lokið.
Eins og menn vita voru hér skip-
aðar tvær nefndir nær samtímis.
Hét önnur innflutningsnefnd en
hin útflutningsnefnd. Menn vita og
vel af hvaða ástæðum nefndir þess-
ar voru skipaðar. Nú hefir þó inn-
flutningsnefnd verið lögð niður og
hefir enginn saknað hennar, svo að
vér vitum. Vér búumst heldur eigi
við því að neinn mundi sakna út-
flutningsneíudar þótt hún hyrfi úr
sögffnni þegar í dag. Segjum vér
það ekki til þess að kasta rýrð á þá
menn, sem í henni setja, heldur að
eins vegna hins, að vér þykjumst
þess fullvissir að hennar sé engin
þörf framar, þar sem útflutningur
á öllum íslenzkum afurðum hefir
verið gefinn frjáls — nema á hross-
um. Og útflutningsnefnd hefir þeg-
ar selt hrossin sem á markaðinn
koma í sumar og hefir víst þegar
fengið skipakost til þess að flytja
þau til Danmerkur. Og svo er alls
eigi víst, að þingið samþykki einok-
unarfrumvarp stjórnarinuar. En
þótt svo færi nú,að frv. næði fram
að ganga,þá hefir nefndin samt
ekkert framar að starfa. Að minsta
kosti hefði það einhvern tíma þótt
nokkuð „flott“ að stjórnin liefði
nefnd mamia sér við hlið alt árið,
til þess eins að gcra eimi lirossa-
sölusamning.
Það er enn eitt í þessu máli, sem
rétt er að drepa á. Verði stjórnin
líkt skipuð og nú, eftir þingið, og
verði heimildarlögin til „ráðstafana
út af Norðurálfustríðinu“ ekki
numin úr gildi, má húast við því að
hun finni upp á því að taka einok-
un á ýmsurn íslenzkum afurðum, og
beri því við, að annars hefði út-
flutningsnefnd ekkert að starfa.
--------0---------
Gengi erlendrar myntar.
London, 8. júlí:
Danskar króuur 19.52^
100 Sterliugspund $ 449.50
Reykjavík, 10. júlí:
Bankar.
Sterlingspund 19.85
Dollar 4.45
Frankar (franskir) 0.67
Gylden (holl.) 1.64
Sænskar krónur (100) 111.50
Norskar krónur (100) 108.00
P ó s t h ú s:
Sænskar krónur (100) 111.50
Norskar krónur (100) 108.50
Þýzkt mark 0.34
Pund Sterling 20.25
Dollar 4.60
Franki 0.69
Loftskeyti fró London, 10. júlí.
Sú fregn hefir borist hingað frá
Kaupmannahöfn, að á íslandi sé
stofnað félag, sem ætli að koma á
reglubundnum flugferðum milli
ýmsra kaupstaða innanlands, og
eins flugferðum milli íslands og út-
landa.
Kapteinn Cecil Faber er á leið til
íslands með flugvélar og með hon-
um er vélfræðingur (mekaniker).
Aðalstöð loftsiglinganna verður í
Reykjavík.
Morgunblaðið hefir átt tal um
þetta við einn af stjórnendum
Flugfélagsins hérna og spurt hann
hvað hæft væri í þessari fregn.
Hann kvað það fjarri sanni, að
hugsað væri til ílugferða milli Is-
lands og útlanda að svo komnu og
eigi mundi heldur teknar upp reglu
bundnar ferðir milli kaupstaðá inn-
anlaiids.
Flugfélagið hérna hefði gert
samning um það við „Det danske
Luftfartsselskab“ að það - sendi
hingað mann til þess að sýna flug.
Danska flugfélagið ætlaði svo að
M NYJA BIO H
H»er er þaðP
Sérlega skemtilegur ástaisjÓDl.
I 4 þittum, tekinn af Triangie-
félaglnu og útbúinn af snilh.ngn*
um Griffíth.
Aðalhl.verkið leikur ameríska
kveunaguHið
.Douglas Fairbanks
Yfir myndinni allri er svo
léttur og skemtulegur blaer, að
sðnn ánægja er á að horfa.
scnda Cecil Faher hingað í þeim til-
gaugi, en hann sé enn eigi lagður á
stað, en komi með „íslandi“ næst
og þá með eina flugvél, en ekki
fleiri. „lsland“ á að fara umhverfis
land og ætlar Faber á leiðinni að
pthuga lendingarstaði á Seyðisfirði
og á Akureyri, ef ske kynni að hann
flygi þangað seinna í siirnar, en alt
sé það óráðið enn. Flugfélagið hefir
símað á báða staðina og beðið að
taka á móti honum og sýna honum
þá lendingarstaði er helzt þykja til-
tækilegir. Lítist Faber þeir nothæf-
ir mun hann ef til vill fljúga
þangað.
Það er búist við því að flugvélin,
sem hann kemur með, verði ekki
nema fyrir tvo, flugmaun og véla-
marni, og fá íslendingar þá ekki að
fljúga á þessu sumri. En tilgangur-
inn er líka sá, að sína hér flug og
vekja með því áhuga manna fyrir
því að fá hingað þessi nýju sam-
göngutæki, sem nú eru að leggja
allan heiminn undir sig.
Cecil Faher er sonur Fabers yfir-
konsúls sem var í London.
Flugferðir á íslandi.
Flugmaður á leiðinni hingað með flugvólar?
1 --
Framtið fluglistarinnar.
Hægt að fljóga i strjklotu miili Irland« og Astralfu.
Loftskeyti frá London, 10 júlí.
Flugmálaráðuneytið tilkynnir, að
flugvélin „II 34“ muni ekki leggja
á stað aftur í heimförina frá Long
Island fyr en á þriðjudagsmorgun.
I ræðu sem Mainland 1 hershöfð-
ingi liélt uni framtíð flugvélanna,
sagði hann að innan árs mundi
verða smíðuð loftskip, sem væri fær
um að fljúga í einni stryklotu frá
írlandi til Ástralíu. Næsta teguud
loftskipanna muni verða fimm
sinnum stærri en þau sem nú eru
notuð og flughraði þeirra mundi
verða 100 sjómílur á klukkustund
og að þau yrði fær um að flytja 150
smálestir. Háir turuar mundu verða
reistir og loftskipiu látin slá festum
við þá.
Islenzkir lœknar
til Noregs.
Svo sem getið var um í símskeyti
til Mhl. fyrir nokkru, stendur ís-
lenzkum læknum til boða lækna-
héruð í Noregi, eigi að eins í Norð-
ur-Noregi, heldur og eimiig í suð-
urhluta landsins.
Formaður læknafélagsins, lir.
prófessor Guðm. Hannesson, lét
Gunnl. læknir Einarsson, sem nú
dvelur í Norcgi, greuslast eftir því,
hver kjör væri í boði og hvers kraf-
ist mundi af íslenzkum læknum,
sem vildu sækja um slík embætti.
Svar heilbrigðisstjórans var á þessa
leið:
„Á meðan slíkur hörgull er á
læknmn í embætti hér, sem nú á sér
stað, get eg ekki hugsað mér að ís-
lenzkum læknum verði í íiokkru til-
Framhald á 4. síðu.