Morgunblaðið - 18.07.1919, Page 2

2
MOR6UNBLAÐIÐ
xtx. X*X. xV .xfX xfX X+X, xfx, xf X, xf^. ,X♦*. xtíf. xfx.
MORGUNBLAÐIÐ
Ritstjóri: Vilh. Finsen.
Ritstjórn og afgreiðsla í Lækjargötu 2.
Sími 500. — Prentsmiðjusími 48.
Kemur út alla daga vikunnar, að
mánudögum undanteknum.
Ritstjórnarskrifstofan opin:
Virka daga kl. 10—12.
Helgidaga kl. 1—3.
Afgreiðslan opin:
Virka daga kl. 8—5.
Helgidaga kl. 8—12.
Auglýsingum sé skilað annaðhvort
á afgreiðsluna eða í ísafoldarprent-
smiðju fyrir kl. 5 daginn fyrir útkomu
þess blaðs, sem þær eiga að birtast í.
Auglýsingar, sem koma fyrir kl. 12, fá
að öllum jafnaði betri stað í blaðinu
(á lesmálssíðum) en þær sem síðar
koma.
Auglýsingaverð: A fremstu síðu kr.
1.60 hver em. dálksbreiddar; á öðrum
síðum kr. 0.80em.
Verð blaðsins er 1 kr. á mánuði.
'xJx" 'xiv' V^x' ~y Vix' VJx' VJ’*
M i n n I s 1 i s t i.
MþýRufél.bókasttfn Tomplaraa. B kl. 7—B
borjjaratjöraskrifst. opin dajl. 10—12 og 1
öasjarfógotaskrifstofan opln v. d. 10—12 og 1—:
‘fniargjaldkerinn LaafAsv. 5 kl. 10—12 og 1—t
Hjálparstöð hjdkrunarfélagsins »Likn« fyrii
berklareika, Kirkjustrœti 12. Opin þriðju-
daga kl. B—7.
trlandsbanki opinn 10—í.
Uandakotskirkja. Gubsþj. 9 og 6 & holgrut
tiandakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn 10—8. Bankastj. 10—1.
.andsbókasafn 12—8 og B—8. Útlún 1-—3
-andsbúnabarfélagsskrifstofan opin fri 12—v
Landsféhirbir 10—2 og i—B.
■andsslminn opinn daglangt (8—9) yirka dagi
helga daga 10—8
ListasafniB opiB & snnnudögum kl. 12—2.
Dittúrngripasafnib opiD l*ft—2>/'i é sunnud.
Pósthúsib opiö rirka d. 10—6, sunnud. 10—11
---böggladeildin 10 —3 og B—6 t. daga.
SamibyrgB Islands kl. 1—B.
stjómarrABsskrifatofurnar opnar 10—i dagl.
falsimi Beykjayikur Fósth.3 opinn 8—12.
ytlilstaBaheeliB. Heimsðknartimi 12—1
►jð&minjasafniB opiB sd., þr<L, fimtd. 1—8,
►jóBskjalasafniB opiB Bunnnd., þriBjnd. ot
fimtu'laga kl ------2.
Gistihúsið.
i.
Nokkrir ungir menn gáfu í fyrra
út, bók, sem heitir „Handbók úti-
legumanna“. Hefir hún að geyma
ýms heilræði og fróðleik handa
þeim, sem ferðast vilja um f jöll og
firnindi, fjarri mannabústöðum, og
kenna þeim hvernig búa skuli sig
undir ferðalög þangað, sem eigi er
í nein hús að venda.
Stjórn höfuðstaðarins ætti að
kaupa nokkur hundruð af bókinni
og láta útbýta henni meðal gesta,
ei til bæjarins koma. Því svo er
hag hans komið nú, að eigi geta
gestir fengið húsaskjól, hvað sem í
boði er. Þeir eru útilegumenn þeg-
ar hingað kemur.
Vandræðin hafa lengi verið til-
finnanleg, en aldrei þó eins og í
sumar, þegar liðkast tók um sam-
göngurnar. Það hefir þráfaldlega
komið fyrir, að gestir hafa orðið að
búa um borð í skipunum, meðan
þeir hafa dvalið hér. Og menn liér
í bænum, sem fengið hafa fregnir
af heimsókn útlendinga og verið
beðnir að greiða fyrir þeim, hafa
orðið að skrifa aftur og r á ð a
mönnunum frá því að koma
kingað, því hvergi væri hægt að
fá inni, í höfuðborginni. Framandi
menn hafa orðið að ganga húsa á
milli hér í bænum og biðja um hús-
næði, án þess að verða ágengt.
Þannig er ástandið í höfuðborg
íslands á því herrans ári 1919!
Ætla mætti, að eigi þyrfti neina
framúrskarandi greind til þess að
sjá hver áhrif þetta hefir. Menn,
sem búast við að hitta fyrir siðað-
an bæ, er þeir koma til Reykjavík-
ur, verða fyrir vonbrigðum. Hinir,
sem gera sér þær hugmyndir, að
Reykjavík sé skrælingjabæli, fá
sönnun þess. Þeir koma heim til sín
hvorir tveggja, en við þá, sem
spyrja, inæla þeir á einn veg: „Nei,
farið þið ekki til Reykjavíkur, þar
er manni úthýst.“
Afleiðingarnar af gistihúsleysinu
eru svo auðsæar, að allir menn,
sem láta sig heili bæjarins og lands-
ins nokkru skifta, ættu að hafa haf-
ið sókn í málitm fyrir löngu, svo
alt væri undirbúið, þegar ófriðn-
uin slotaði, til þess að fara að reisa
gistihús. En svo hefir þó ekki orð-
ið. Þetta mál, eins og svo mörg
önnur nauðsynjamál, hefir verið
undir fargi fásinnisins og kæruleys-
isins, sem alt ætlar að drepa í þess-
um bæ. Enginn einstakur maður
hefir viljað né haft getu til að reisa
gistihús, cr samsvari kröfum tím-
ans, síðan gistihiisið brann. Marg-
ir eru þeirrar skoðunar að gisti-
hús geti ekki borið sig í bannlandi,
og bera því við, að erlendis hafi
gistihúsin mestar tekjur af vínsölu.
En hitt er þó staðreynd, að erlend-
is þrífast „þur“ gistihús ágætlega
í sömu borgunum og gistiliús, er
vínsölu hafa. Og hér stendur svo
sérstaklega á, að brýn þörf er fyrir
dyrum og engin samkepni. Verð-
lagið á gistibúsi, er hér væri reist,
yrði vitanlega sniðið eftir þörfum
fyrirtækisins. Og eigi þarf að ótt-
ast, þó það yrði nokkuð hátt.
Annars er hér eigi um það að
ræða livort fyrirtækið ber sig eða
ekki, því það verður að framkvæm-
as-t, hvort sem það ber sig eða ekki.
Það er hvorki „luxus“-fyrirtæki
né gróðafyrirtæki,— það er n a u ð-
synjafyrirtæki, sem þolir
enga bið eða árangurslausar mála-
iengingar og bollaleggingar.
Það er búist við konungsheim-
sókn næsta sumar. Sennilega verð-
ur Mentaskólinn málaður og kongi
boðið að gera svo vel, og ilmvatni
helt í brunarústirnar — og víðar
er þess þörf — til þess að hvers-
dagsdaunninn finnist síður. En
bæjarstjórnin verður svo að taka
á móti öllum hinum, sem koma sam-
tímis. Sennilega leiðir hún þá á
brunarústirnar og .segir: „Sko,
hérna var nú hótellið, en það er
brunnið, sko, svo við urðum að
tjalda handa ykkur hérna suður á
Melum. Þið skuluð láta eins og þið
væruð heima hjá ykkur.“
áður eklti í fyrirt.ækið, verður hið
opinbera að hef jast handa sjálft og
reisa gistihúsið og starfrækja það.
Gg þetta verður að útkljá strax.
Gistiliúsið hefir beðið nógu lengi —*
of lengi.
Það er svo margt, sem höfuð-
borgina vantar. Sumt kostar ekk-
ert. fé, annað mikið fé. Gistihúsið
kostar mikið fé í bili, þó eigi meira
en andvirði tveggja botnvörpunga,
sem fámenn hlutafélög seldu fyrir
nokkrum árum. Og það fé gengur
til að reisa hús og kaupa húsgögn
í það. Ekki hafa þeir peningar
týnst síðastliðið ár, sem legið hafa
í húsum. Og þó dýrt sé að byggja
nú, þá væri þaA vantraust á vexti
og viðgangi höfuðborgarinnar, að
álíta því fé á glæ kastað, sem var-
ið er til að reisa það húsið, sem
þörfin er hvað brýnust á í bænum.
Ollum bæjarfélögum eru lagðar
einhverjar skyldur á herðar. Og ef
einstaklingar bæjarfélagsins rækja
þær ekki af eigin hvötum, ])á verða
bæjarfélögin auðvitað að gera það
sjálf. Ef skyldurnar eru vanræktar,
er sæmdin í veði. Og hér er það
höfuðborgin sjálf, sem á hlut að
máli. í því atriði, sem hér hefir
verið gert að umtalsefni, verður
það eigi að eins bærinn heldur land-
ið alt, sem hlýtur skömmina fyrir
ómyndarskapinn og athafnaleysið.
I gistihúsmálinu eru að eins tvær
leiðir. Onnur er sú, að reisa húsið
þegar í stað. Hin er sú, að láta
prenta aðvörunarskjal á öllum
helztu tungumálum og strá ]>ví út
um lönd þau, sem nokkrar sarn-
göngur hafa við ísland. Gæti það
hljóðað eitthvað líkt þessu: „Menn
eru varaðir við að koina til Reykja-
víkur, nema þeir eigi þar kunn-
ingja, sem geta skotið yfir þá
skjólshúsi. Því gistihúsið brann ár-
ið 1915 og verður eigi reist aftur
að sinni.“
Nú er eftir að sjá, hvorn kostinn
menn taka. En ])örf er á að gera
út um það sem fyrst.
---------o--------
í Trianon-.höll. Við borðið sitja samningafulltrúar Þjóðverja. Er Sehiicking
fremstur, þar næst Giesbert, þá Brockdorff-Rantzau, Landsberg og Lein-
ert. Að baki hins síðasta sézt Melchior.
II.
En því er nú ver, að þó hafist
væri handa þegar í stað, þá væri
samt ómögulegt að liafa komið upp
gistihúsi fyrir næsta sumar. En
skárra væri þó en ekkert, að eigi
iiðu fleiri sumrin svo, að eigi sæust
þess nein merki, að hér búi fólk
með sómatilfinning.
Gistihús, sem bærinn má við una,
verður dýrt fyrirtæki. Verður lík-
iega ekki komist af með miuna en
eina miljón króna til þess að koma
húsinu upp og kaupa innanstokks-
muni í það. Reksturskostnaður
góðra gistihúsa er afarmikill. En
svo má líka búast við góðum arði.
Gistihúsið mundi geta hýst alt að
hundrað manns og hafa nægð gesta
sem svarar hálfu árinu og alt af
upp undir helming þess, sem það
gæti rúmað. Það ræki gildaskála,
sem yrði sóttur af flestum þeim,
sem nú sækja kafíiliúsiii, og ýmsum
óðrum, sem ekki gera sig ánægða
með kaííihúsiu hér. Það hefði mat-
sölu, sem uú vantar tilfinnanlega,
og þar mundu haldnir verða dans-
ieikar og samsæti. öamkepni yrði
engin eða sama sem engin.
Það bryti í bág við alla reynslu,
ef bær með nær 16 þúsund íbúum,
sem þar að auki er höfuðborg í
heilu konungsríki, gæti ekki látið
eitt einasta gistihús bera sig. En
óttanum við þetta, að gistihúsið
mundi verða ómagi, er um að keiina
að það er ekki komið fyrir löngu.
Öá ótti verður að hverfa. Bærinn
og landið verða að styrkja fyrir-
tækið, ef ekki með beinum fjár-
framlögum, þá á annan hátt, þann-
ig að menn þori að ráðast í það.
Ef það þykir óþarfi, vegna þess að
stjórn lands og bæjar álíti að fyr-
irtækið geti borið sig hjálparlaust,
eu einstakiv inenn ráðast samt sem
Undirskrift
friðarsamninganna.
Eins og kunnugt er, liöfðu banda-
menn valið 28. júní til þess áð frið-
arsamningarnir væru undirskrifað-
ir. Þá voru liðin 5 ár inr"því, að
Franz Ferdinand og kona hans
voru myrt í Sarajevo, en það var
hin upphaflega ástæða til friðslit-
anna.
I spegilsalnum í Versailles voru
samaukoninir allir fulltrúar banda-
manna, nema fulltrúar Kínverja,
sem ekki vildu skrifa undir, vegna
þess að Clemenceau hafði eigi vilj-
að verða við kröfu þeirra um það,-
að tíhantuiig-málinu væri eigi ráð-
ið til lykta fyr eu síðar. Fulltrúar
Þjóðverja, þeir Hermann Möller
utanríkisráðherra og dr. Bell sam-
göngumálaráðhorra, komu á fund-
inn kl. 3. Var steinhljóð í salnum,
er ])eir gengu inn, en svo tók Cle-
menceau til máls og setti fundinn.
Hann lýsti yfir því, að bæði banda-
menn og Þjóðverjar væri til þess
búnir, að undirskrifa friðarsamn-
ingana. Var ræða hans endurtekin
á ensku og síðau á þýzku, af tveim
túlkum. Þá var komíð að því að
undirskrifa, og voru Þjóðverjar
fyrst látnir rita nöfn sín. Því næst
skrifaði Wilson undir, því að
bandamenn höfðu orðið á eitt sattir
um það, að þeir skyldi skrifa undir
eftir stafrofsröð og Ameríka því
fyrst. Clemenceau skrifaði ekki
undir fyr en kom að bókstafnum
F (Frakkland). Á tæpum klukku-
tíma var öllu lokið og iþá sleit
Clemenceau fuudinum. Gengu full-
trúar Þjóðverja út fyrstir. Þeir
Wilson, Lloyd George og Cle-
menceau urðu samferða út og laust
Leinert,
forseti prússneska landþingsins.
Próf. dr. Schiicking.
■’Wjyv”
Dr. Karl Melchior.
allur borgalýður ]>á upp óstöðvandi
fagnaðarópi, sem fór eins og þruma
yfir borgina.
Undirtektirnar í Þýzkalandi.
Daginn eftir, sem var sunnudag-
ur, höfðu flest ]>ýzku blöðin sorg-
arumgjörð á fyrstu síðu. Mörg
þeirra létu rigna ókvæðisorðum yf-
ir bandamenn og meirihluta-flokk-
ana í Þýzkalandi. Kalla þau sigur-
vegarana mánnúðarlaúsa, ódreng-
iynda, ærulausa yfirdrepsskapar-
menn og friðarskilmála þeirra stíl-
aða af djöfullegu hatri, argasta of-
beldi og framúrskarandi illgirni.
T. d. segir eitt þeirra:
— Keisarann og þá, sem honum
Giesberts,
fyrv. póstmálaráðlierra.
Landsberg,
fyrv. dómsmálaráðherra.
voru trúir og stýrðu hinum ágætu
hersveitum vorum frá sigri til sig-
urs Jiangað tii svikaflokkur kom að
baki þeim, á að draga fyrir dóm.
Aldrei hefir slíku þrælabragði ver-
ið beitt við neina þjóð. Brennandi
og óslökkvandi. hatur hlýtur að
kvikna í öllum jiýzkum hjörtum.
Vér viljum hefnd, miskunnarlausa
hefnd yfir kúgara vora. Þau börn,
’sem eru nýfædd og þau sem eru
að byrja að tala, skulu í stað þess
að læra fyrst „pabbi“og „mamma'C
(læra heiftar og hefnigirnis mál. Vér
gétum ekki bjargað oss með orð-
um, lieldur með verkum. Vér ])ekkj-
um allir svikarana, það eru foringj-
ar jafnaðarmanna og miðflokksins.
Og því að eins getum vér rétt við
aftur, að vér söfnumst allir saman
og sópum þessum svikaforingjum á
brott. —
1 ræðu, sem dr. Helfferich, fyr-
verandi fjármálaráðherra flutti í
Berlín sama dag, sagði hann að
Erzberger væri hinni þýzku þjóð
hættulegri heldur en þeir Lloyd
George, Clemenceau og Wilson all-
ir-til samans. Þjóðverjar yrðu nú
að tæma hinn beizka bikar í botn,
áður en þjóðin vaknaði til meðvit-
undar. En ])að yrði að búa alt undir
dag liefndar og endurreisnar.
Æskulýðurinn ætti að láta til sín
taka og vera leiðtogi þjóðar sinn-
ar. —
„Lokalanzeiger“ segir: — Vér
verðum að læra að þegja. Nú verð-
ur raunveruleikinn að hafa orð iýr-
ii oss og — ef guð vill — einhvern-
tíma framkvæmdirnar. Þær eiga að
vísu langt í land, en vér höfum
allir ])að hlutverk, að búa oss og
börn vor undir það. Ilver niður-
læging' befir í sér falinn ])yrni, og
þennan þyrni skulum vér láta
stingast langt inn í sál vora og
barna vorra. Og svo bíða þess dags,
sem einhvern tíma hlýtur að koma.
„Deut-sche Zeitung“ hefír á
fyrstu síðu ávarp til þjóðarinnar
með gríðarstórri fyrirsögn: Hefnd!
Lét Noske þá banua útgáfu blaðsins
um hríð.
27 málsaðiljar.
Það voru 26 ríki, sem Þýzkaland
samdi frið við hinn 28. júní. Voru
það þes.si ríki: Bandaríkin, Eng-
land, Frakkiand, ítalía, Japan,
Belgía, Bolivia, Brasilía, Kúba,
Eeuador, Grikkland, Guatemala,
Haiti, Hedschas, IlOnduras, Libe-
ria, Nicaragua, Panuwa, Þorú,
Pólland, Portiigal, Rúmenía, ÍSer-
bía, Siam, Czekko-Slavonia og
Uruguai.
„Hinir fjórir stóru“ og Foch mar-
skálkur. Mynú þessi er tekin suður í
Versailles. Eru þeir Wilson, Clemen-
ceau, Lloyd George og Orlando á ráð-
stefnu með Foch marskálki.
------—o-------
Hvers vegna
skrifa rithöfundarnir?
Danska rithöfundafélagið átti 25
ára afmæli í vor, og var það hátíð-
legt haldið í sambandi við norræna
rithöfundafundinn í Kaupmanna-
höfn. Stjórn félagsins liafði áður
beðið alla félagsmenn að svara
stuttlega þrem spurningum, og
skyldu svöriíi öll prentast í minn-
ingarriti félagsins,er Gyldendal gaf
ut á afmælisdegi þess. Spurningarn-
ar voru þessar: 1. Hvað er það sem
knýr yður til Jiess að fást við rit-
störf? 2. Hvaða mark hafið ])ér
sett yður? 3. Og livaða hugsjónir
hafa vakað fyrir yður?
Sumir hafa alls ekki svarað, t. d.
J ohannesV. JensenogGuð-
mundur Kamban. Johann-
e s D a m sendir nokkrar línur og
vill ekki svara spurningunum: „Ef
skoðanir mínar á lífi og' list sjást
ekki á því, sem eg skrifa, liver mun
þá kæra sig um að þekkja þær?“
Einil Bönnelycke, Ijóðsuili-
ingurinn ungi, svarar svo: „Biðjið
mig ekki að svara spurningum, sem
raska algjörlega jafnvægi hug-
ans .... Eg mvndi ekki þurfa tutt-
ugu línur, heldur tuttugu ár ....
Eg skil ekki þá, sem geta gert út
af við sjálfa sig í tuttugu línum.“
Aðrir gera spurningunum betri
skil og eru sum svörin skemtileg
og eftirtektarverð.
Fremst eru svör þeirra G e o r g s
B r a n d e s og H. Pontoppi-
d a n s, sem eru einu heiðursfélagar