Morgunblaðið - 27.07.1919, Blaðsíða 2

2
MOR6UNBLAÐIÐ
,xfx. *:t*. .'*&£. .*f£. .*f£._f. .£?£.. J*tf*.At<£.n&*.£0£. .*t*.
MORGUNBLAÐIÐ
Ritstjóri: Vilh. Finsen.
Ritstjórn og afgreiðsla í Lækjargötu 2.
Sími 500. — Prentsmiðjusími 48.
Kemur út alla daga vikunnar, að
mánudögum undanteknum.
Ritstjórnarskrifstofan opin:
Virka daga kl. 10—12.
Helgidaga kl. 1—3.
Afgreiðslan opin:
Virka daga kl. 8—5.
Helgidaga kl. 8—12.
Auglýsingum sé skilað annaðkvort
á afgreiðsluna eða í Isafoldarprent-
smiðju fyrir kl. 5 daginn fyrir útkomu
þess blaðs, sem þær eiga að birtast í.
Auglýsingar, sem koma fyrir kl. 12, fá
að öllum jafnaði betri stað í blaðinu
(á lesmálssíðum) en þær sem síðar
koma.
Auglýsingaverð: A fremstu síðu kr.
1.60 hver cm. dálksbreiddar; á öðrum
síðum kr. 0.80cm.
Verð blaðsins er 1 kr. á mánuði.
Ræðui þinpanna.
Allir munu hafa lesið orðrétta
kaflann úr ræðu ein.s þingmanns-'
ins, þann er birtist hér í Morgun-
blaðinu um daginn. Slíkt orðalag
sézt samt aldrei í Alþingistíðindun-
um. Og vegna hvers? Vegna þess að
skrifarar þingsins telja það skyldu
sína að laga ræður þingmanna í
hendi sér og síðan fá þingmenn
þær til yfirlits. Verða þær því marg
ar óþekkjanlegar er þær birtast á
prenti í Alþingistíðindunum, eins
og von er. Og dæmi eru til þess,
að þingmerm hafa alveg strykað út
ræður sínar, svo að þær hafa hvergi
komið fram í Alþiugistíðindunum,
en svarræður hafa komið þar.
Þarmig er þá þetta merkilega rit,
Alþingistíðindin, sem eiga að vera
óljúgfróður vitnisburður um það,
hvernig þingskörungar vorir haga
orðum sínum á þingi. I þeim er fátt
rétt nema atkvæðagreiðslur. Og það
varðar rrú kanske mestu. En væri
þá eigi réttara að hafa Alþingistíð-
indin ekki annað en yfirlit yfir
gang málanna, úrslit og atkvæða-
greiðslur og sleppa öllum ræðunum.
Þær eru eigi til anuars en auka að
stórum mun þingkostnaðinn, sem
ærinn er þó fyrir. Og það væri nógu
gaman ef einhver vildi reikna sam-
an hvað t. d. kiukkutímaræða í
þingsal kostar. Það er ckki eins lítið
og margur hyggur, því að ekki er
það eingöngu tíminn, sem hún tefur
þingið, heldur alt það mas og um-
stang, sem fer til þess að afskrifa
hana og breyta henni, og síðan
lirentunarkostnaður allur, pappír
o. s. frv. Og hvert er svo gagnið
að þessu? Nauðalítið.
Það var vakið máls á því hér í
Llaðinu fyrir eitthvað tveim árum,
að fyrirkomulaginu í þinginu þyrfti
að breyta. Þingskrifarar yrði að
vera hraðritarar og eiðsvarnir.Ætti
þeir að taka ræður þingmanna orð-
réttar og þannig ætti þær að prent-
ast, án þess að þingmenn hcfði leyfi
til þess að breyta eiuu einsta orði
í þeim. Þetta virðist svo sanngjarnt
og sjálfsagt, að óþarfi er að orð-
lengja um það. En gagnið, sem af
þessu yrði, er tvent aðallega. í
fyrst lagi mundu þingmeun liaga
betur orðum sínum og eigi vera með
óþarfa mælgi og málalengingar um
ómerk efni. Og í öðru lagi yrði Al-
þingistíðindin þá spegill þingsins,
bók, sem óhætt væri að treysta hve-
nær sem er.
L --------------0--------
Silungsveiðin
i Soginu
og
Þingvallavatni.
Fyrir svo sem 10 árum var það
alment álitið — og ])að vafalaust
með réttu — að Þingvallavatn og
Sogið væru beztu silungsvötn
landsins og líklega þó víðar væri
leitað. Bændur við vatnið veiddu
þá árlega mjög mikið í lagnet, bæði
bleikju og urriða, oft mjög væna.
Og' í Soginu lágu útlendir stanga-
veiðimenn við svo vikum skifti á
sumrin og veiddu æfinlega vel. Það
þótti litlum tíðindum sæta í þá daga
þó aflaðist 150—200 pund á eina
stöng yfir daginn, eða að minsta
kosti veit sá er þetta ritar þess
mörg dæmi um þá, sem kunna að
fara með veiðistöng. f Úlfljótsvatni
voru þá lögð selunganet og' jafnvel
alla leið upp undir svo kallað ,Ker‘
í Soginu og stangaveiðin virtist
ekkert minka fyrir það. Það veidd-
ist ætíð vel á stangir í Soginu.
En hvernig er þetta nú? Á fáum
árum liefir orðið gerbreyting á- Nú
kemur ]>að oft fyrir, að menn
„sarga‘ ‘ í Soginu svo dögum skiftir
og veiðin verður harla lítil. Dugleg-
ustu veiðimenn afla 20—30 silunga
á dag, sem er auðvitað ekkert borið
saman við veiði sömu manna fyrir
svo sem 10 árum á nákvæmlega
sama stað.
Hvernig stendur nú á þessu? Því
er fljót svarað. Bændur eystra,
einkum einn, bóndinn á Úlfljóts-
vatni, hefir undanfarin ár drégið á
fyrir silung á beztá veiðistaðnum
dag eftir dag frá vori og fram á
haust og stundum tekið mörg
hundruð silunga í einum ádrætti.
Við þetta væri ekkert að athuga
ef ekki stæði svo á að það er mest-
megnis smásilungur, sem hann veið-
ir, því þeir halda sig nálægt landi,
en stærri fiskarnir úti í straumn-
um, þar sem dráttarnet bóndans
nær eigi til þeirra. Það gefur að
skilja að ekkert silungavatn þolir
slíkt.Það hlýtur að minka veiði þeg-
ar mestur hluti fisksins er drepinn
áður en hann verður fullorðinn.
í Þingvallavatni hafa bændur og
í mörg ár tekið „murtu“ á haustin
svo þúsundum skiftir. Þessvegna er
veiðin þar einnig mjög mikið að
minka.
Það verður að friða Sogið og
Þingvallavatn. Haldi bændur á-
fram uppteknum hætti í nokkur ár
enn, er full ástæða til þess að ætla
að taka muni að mestu fyrir alla
veiði í þessum ágætu vötnum. Verði
ekki hægt að koma á írjálsum sam-
tökum meðal hlutaðeigandi bænda
verður löggjafarvaldið að taka í
taumana og banna netjaveiði í
þessum vötnum í nokkur ár, eða
takmarka hana mjög. Það verður
ábúeudum jarðarimiar fyrir beztu í
framtíðinni.
---------o--------
Fnlið mannkyasins.
Formáli.
Menn munu skilja betur margt
af |iví, sem nú er að gerast á jörðu
hér, ef þeir lesa með athygli ritgerð
þá um framtíð mannkynsins sein
hér kemur. Orð þau sem hér fara á
eftir gera ritgerðina auðskildari.
Það er aðalhugsun í heimsfræði,
að verðandi stefnurnar eru tvær.
Hina góðu stefnu má kalla það, og
hina illu, lífstefnuna og helstefn-
una, guðsríkisstefnuna og vítis-
stefnuna. Eða the gimlic line of
evolution og the infernal line of
evolution. Eða diexelixis og dysex-
elixis. Exelixis er á grísku sama
sem evolution; diexelixis sú fram-
vinda sem er sönn framför, ávalt
aultandi samstilling allra krafta,
alfremd lífsins. Dysexelixis er sú
framvinda, sem ekki er sönn fram-
för, rás viðburðanna eins og hún er
í helvíti, stefna hinnar vaxandi
þjáningar. Helvíti er staður ]iar
sem er þjáðst og dáið. En guðsríki
er félag lifandi vera sem er alt af
að fara fram, verður ávalt full-
komnara og fullkomnara. Að koma
viti og vísindum í þessi fornu trú-
arbragðaorð, er býsna vanþakklátt
starf fyrst í stað, en þó ekki þýð-
ingarlaust, eins og menn rnunu
komast að raun um síðar meir.
Breyta má stefnunni frá dysex-
elixis til diexelixis. Eða, með öðr-
um orðum, menn geta horfið frá
illu stefnunni til hinnar góðu, og
af slíku hafa risið vonir þær um
„komu mikils kennara,“ sem mikið
þafa gert vart við sig á jörðu hér,
á ýmsum tímum. Hefir þar viljað
kenna mikils misskilnings, eins og
í öllu því sem menn hafa gert sér
af trúarbrögð, og yfirleitt hafa
menn reynst illa þeim sem helzt
hefðu getað unnið að slíkri breyt-
ingu, sumum þeirra jafnvel ver en
nokkrum mönnum öðrum. Hefir
því alt af viljað sækja í sarna horf-
ið, og hefir, ef satt skal segja, al-
drei helvítlegar horft á jörðu hér
en nú, ef mest. skyldi marka það
sem mest ber á. En minnast má
þess, að undir morgun er kaldast.
I.
tíaga lífsins á jörðu hér er afar-
löng orðin, þegar mannkynið kem-
ur fram, þannig að apar fara að
inni. Norræn málfræði og fleira
norrænt, mun komast til meiri vegs
og virðingar og verða að meiri not-
um en nú er, þegar menn fara að
veita því athygli, sem hér er verið
rð vekja eftirtekt á. Yísindamenn á
Norðurlöndum hafa ekki haft nægi-
lega góðar ástæður til þess að átta
sig á þessum efnum ennþá. En á
Norðurlöndum verður að átta sig á
þessu fyrst, og meira að segja á ís-
landi, þar sem erfiðast er þó að
vera vísindamaður. Ekki munu Ind-
verjar gera það, þó að þeir eigi
þetta stórmerkilega fornmál sem
nefnt er Samskrit. Og' ekki Eng-
lendingar. Er á Englandi að vísu
sumt hið fyrirmannlegasta fólk
jarðarinnar, eða var að minsta
kosti. En vísindi eru þar ekki met-
in sem skyldi, og því síður vísinda-
menn. Og ensk tunga hefir tekið
þeim stakkaskiftum síðan á dögum
hins foldgnáa Aðalsteins, að þetta
f jöltalaðasta mál hvítra manna, má
að hljóðstöfum fremur kallast sem-
ítiskt inál en arískt. Og eigi ein-
göngu að hljóðstöfum. Það er þetta,
og það stríð sem á sér stað í ensku
milli hins aríska og hins semítíska,
sem gerir oss framburð enskrar
tungu svó erfiðan.
II.
Náttúrufræðingum er sú hugsun
töm,að líftegundir hætti að vera til,
deyi burt með öllu af jörðu hér.
Langmestur hluti ]>eirra dýra-
og jurtategunda, sem verið hafa
á jörðu hér, er liðinn undir lok, og
mjög margar án þess að eiga sér
niðja í breyttum tegundum. Líf-
tegundirnar hafa átt sínar upp-
gangsaldir, blómaaldir, og hnign-
unaraldir, þegar komið var á glöt-
,Two Gfables Cigarettnr6
eru búnar til úr hreinu Virgina tóbaki,
enda í afhaldi hjá öllum, sem þær þekkja. Reynið þær.
Fást hjá LEVI og víðar.
Nýkomið í Versf. „Goðafoss“:
Tannpassta, Freknu Cte n, Cbampooing-Pulver, Barnasápa, Andlits-
púður, Handáburður, Möblu-Crem, Vaselin, Tjúrasápa, Silfursápa,
JÞvottaduftið „Gold Dust^, Þvottasápa.
Verslunin Goðafoss,
Sími 436. Laugavegi 5
8ími 132. sfmi 132.
Versl. G. Zoega
hefir mikið af sælgæti til ferðalagu, svo sem:
Niðursoðna ávexi í stóru úrvali.
Kex, sœtt og ósætt.
Anschovis, Síld, Sardinur,
Lax og Syltetau,
Cigarettur, Tóbak o. fl o. fl
Versl. 6. Zoéga
Simi 132. sími 132
Málverkasýning.
eiga menn fyrir niðja. Þarf það
ekki að efa, að mannkynið er vaxið
upp úr dýraríkinu, og áu þess að
átta sig á þessu aðalatriði, er ekki
unt að skilja tilgang lífsins. Þarf í
þessu sambandi ekki að taka til
greina söguna af Adam og Evu, eða
þá um Ask og Emblu.
Þó að mannkynið komi mjög
seint til söguiinar þegar miðað er
við allan þann tíma sem lifandi ver-
ur hafa uppi verið á jörðu hér, þá
er saga þess, þegar miðað er við
mannsævina, furðulega löng orðin,
senuilega svo að hundruðum ára-
þúsunda skiftir. Aftur á móti er
það mjög óiíklegt að aldur mann-
kynsiiis skifti miljónum ára.
Meimirnir voru í fyrstu senuiiega
ekki livítir, og virðast jafnvel líkur
til þess, að meiri hlutann af þeim
tíma, sem mannkynið hefir uppi
verið, hafi ekki verið til hvítir
menn. Hvítir meim haía, ef til vill,
ekki verið til á jörðu hér í hundrað
þúsund ár. Hið hvíta mamikyn f jar-
lægist forfeður sína apana ennþá
meir en lituðu mennirnir, og þar
er toppur mannkynsins, er svo
mætti kalla, eða sá anginn, sem
lengst hefir seilst upp. Toppur
mamikynsms var,að því er eg hyg'g,
fólk það, sem segir af í Norður-
iandasögu tínorra og ísleudinga-
sögum, Ótryggur, þessi Baldur Is-
Iendiuga,sem Þangbrandur drap og
íslendingar með honum, Gunnar á
Hlíðarenda, og fleiri; JRauður himi
ramiui, og fleiri ágætir Norðmenn;
Rögnvaldur Brúsason; eu í tívíþjóð
Þorgnýr Þorgiiýsson, Þorgnýsson-
ar, og fleiri. Og svo náttúrlega það
kvenfólk sem þessu svaraði. En í
Eddukviðunum og goðasögum
Suorra segir frá fyrirmyndum og
frændiþn þessa fyrirfólks jarða'r
vorrar á öðruin hnetti. Ríður mikið
á ]iví að það skiljist að hér er ekki
verið að fara með neina markleysu,
þó að hvorki viti þetta apar ué
svertingjar.
Þó að vér hefðum engar menjar
þessa fóiks, sem eg hefi minst á,
aðrar en málið, þá mundi það
nægja til þess að sýna, að vaxtar-
broddur mamikynsins hefir verið á
Norðurlönduin. Hér á nijög vel við
að nota þetta orðtæki úr líffræð-
unarveg.
Undirbúningúriim undir manii-
kynið hefir verið langur og torsótt-
ur. Erfiðlega veitti því að vaxa upp’
úr dýraríkinu, og erfið hefir saga
þess verið. Og það er kominn haust-
blær á líf jarðar vorrar, án þess að
nokkurntíma hafi sumrað. Nokkra
verulega blómaöld hefir mannkynið
aldrei átt. Ef vér íhugum mann-
kynssöguna sjáum vér, að jaínvel
þær memiingartilraunir sem bezt
horfðu, hafa verið næsta ófull-
komnar. Og allar hafa þær strand-
að. Eitthvert glæsilegasta mann-
félag á jörðu hér, var hið gríska
borgfélag (polis), sem í Aþenuborg
riáði sinni fegurstu mynd. En þó
voru þar slæmir gallar á. Velferð
einstaklingsins var þar of lítils met-
in, og greind og mentun komst ekki
á það stig, að menn skildu hverjir
voru þar vitrastir menn og þeir
sem mestu góðu hefðu getað til leið-
ar kornið, ef menn hefðu verið þeim
samtaka.Eg koin til Aþenuborgar,
segir Demokritos, og enginn þekti
mig þar. Grikkland þekti ekki sína
merkilegustu menn. Jafnvel ekki
Grikkland. Á þessu var það sem hin
gríska maiiiifélagstilraun strandaði
fremur öllu öðru. Og á þessu sama
hafa allar aðrar mamifélagstilraun-
ir strandað. Um rómverska mcnn-
ingu fór líkt og um gríska. Og enn
má segja líkt um hina norrænu
mannfélagstilraun. En þó er nokk-
ur munur. Hin fögru fornmál,
grískan og latínan, liðu uudir lok,
en hið valda lið, sem fór að byggja
ísland, þegar hnignunaröld Noregs
hefst með ofríki Haralds hárfagra,
bjargaði því fornmáliiiu,sem merki-
legast er. Þar falst vonarneistinn.
(Meira.) Helgi Pjeturss.
Leiðrétting. í greinum mínuin
haí'a verið þessar mísprentanir:
gýg f. gíg. Ensk setniug átti að vera
þannig: The gods of Asgard and
Olympus, the spirits of spiritists,
are the inhabitants of other planets
Ennfremur: Reniaissauce f. Re-
naissance.
H. P.
----------o---------
Málararrir Ebbe Sadolin og Jelle Tioelstra sýna málverk
frá Reykjavík og Borgarflrði i lðnó (stóra salnum) laugardag,
mnnudag og mánudag frá kl. 12 til 8.
Aðgangur 50 aurar.
10 H. K. Scandia-mótor,
í góðu standi er, af sérstökum ástæðam, til sölu með tækifærisverði.
Uppl. i síma 384
Duglegur kvenmaður
getur fengið atvinnu nú þegar í
Ölgerðin Egill Skallagrímsson.
Dugl. dretigur
geíur fengið aívinnu aílan
dagintt. TI. v. d.
Vátryggið eigur yðar.
The British Dominions General Insurance Company, Ltd.
tekur sérstaklegaað sér vátryggingar á
Innbúum, vörum og öðru lausafé. — Iðgjöld hvergi lægri
Sími 681. Aðalumboðsmaður
GARÐAR GÍSLASON.
Hðlum nú’ ávalt tyrirliggjandi nægar birgðir af
öllum tegondum af
Steinoliu
Mótorolíu Maskinuolíu
Cylinderollu o§ Dampcylinderohu
Hið íslenzka stemolinhlutafólag.
Reykið ,Saylor Boy Mixture4
Hún er létt, bragðgóð og brennir ekki tunguna. —
Fæst hjá L £ V t og víðar.