Morgunblaðið - 02.09.1919, Blaðsíða 4

4
MOR6UNBLAÐIÐ
Framhald frá 1. síðu.
brcytingu,- að ekki sé skylt að sjá
farkennurum fyrir ókeypis húsnæði
fyrir þann tíma, sem þeir eru ekki
við kenslu. Þeir eru flestir lansir
og slyppir og leita sér atvinnu á
sumrin, og munu sjaldnast þurfa
að borga húsnæði fyrir þann tíma.
Rétt telur nefndin að kennarar,
sem aðrir starfsmenn landsins, fái
launauppbót sína að öllu úr ríkis-
sjóði, enda er það samkvæmt venju
þeirri, sem orðið hefir þessi ár, sem
dýrtíðaruppbót hefir verið veitt.
Þai' sem nefndin býst við að
fræðslulögunum verði breytt iim-
an skamms, og þá geti svo farið, að
kennurum verði fækkað, þá telur
hún rétt að setja þann varnagla,
að þeir kennarar, sem af þeirri á-
stæðu verða að láta a£ starfi sínu,
geti ekki krafist skaðabóta.
Þár sem svo stuttur tími verður
frá því frumvarp þetta getur orð-
ið að lögum og þar til kcnsla byrj-
ar í haust, þá álítur nefndin ekki
fært að láta lögin koma til fram-
kvæmda, hvað skipun kennara
snertir, 1. okt. í haust eins og á-
kveðið er í frv. ‘stjórnarinnar. Um-
sóknarfrestir geta ekki orðið nógu
langir, og skóla- og fræðslunefndir
verða búnar að ráða kennara til
næsta skólaárs. Lcggur nefndin því
til, að lögin komi ekki til fram-
kvæmda fyr en 1. júhþ næsta vor,
nema hvað launin snertir. Telur
hún sjálfsagt að launakjörin verði
bætt að fullu samkv. frv. næsta
skólaár, því að þær bætur þoli ekki
bið, frekar en launabætur allra
annara starfsmanna, og ber nefnd-
in því fram bráðabirgðatillögu þess
efnis.
Hvað laun kennara snertir, þá
hefir nefndin öll orðið sammála, en
um skipun kennara eru nefndar-
menn ekki allir á sama máli.“
■o-
Alþingi.
i'íngfundir í gœr,
Efri deild.
Tólf mál voru á dagskrá.
Frv. til laga um mat á saltkjöti
til útflunings var afgr. sem lög frá
Alþingi.
Breyting á lögum um hundaskatt
var afgr. til sameinaðs þings. Deild-
in hafði fært skatt af þörfum hund-
urn niður í 3 kr.
Fjáraukalög fyrir árin 1916 og
1917 afgr. sem lög.
Samþykt landsreikn. 1916 og 1917
afgr. sem lög.
Tillögur út af aths. yfirskoðun-
armanna lands*reikn. 1916 og 1917
urðu að ályktun.
Frv. til laga um viðauka við br.
á símalögunum var endursent n. d.
Frv. til laga um forkaupsrétt á
jörðum vísað til þriðju umr.
Frv. til laga um landhelgisvöru
vísað til 2. umr. og sjávarútvegs-
nefndar með 7 atkv. gegn 1.
Br. á lögum um friðun fugla og
eggja vísað til 2. -umr. með 9 atkv.
gegn 1,
Br. á lögum um liúsaskatt vísað
til 2. umr. og fjárhagsuefndai'.
Frv. til laga um sölu á prests-
mötu vísað tir 2. umr. og allsherjar-
nefndar.
Umræður uröu því nær engar,
nema um landhelgisvarnirnar. Voru
þingmenn mjög á eiuu máli um það,
að þær væru mjög slælega ræktar,
og þótti sumum líta svo út sem
Danir hefðu skilið svo sambands-
lögin, að nú ættu þeir ekki að gera
sér ómök fyrir landhelgina.
Neðri deild.
Fundur kl. 10 f. h.
Þar fór fram atkvæðagreiðsla
um lauukmálið. Hkal hér getiö
heiztu breytingrartill.
Till. Sveins Ólafssönar og annara
sparnaðarmanna um að dýrtíðar-
uppbót verði borguð að eins til 1925
var samþ. Væri það ágæt ráðstöf-
un, ef hún gæti orðið til þess að
dýrtíð yrði þá lokið, en um það ef-
uðust 8 deildarmenn, og greiddu
því atkv. móti tillögunni. Aftur
féll með jöfnum atkvæðum br.till.
sömu um að greiða dýrtíðaruppbót
mest af 2400 kr.
Br.till. Sig. Sig. og P. 0. um að
Jækka laun lækna voru dæmdar ó-
löglega framkomnar — afturgengn-
ar.
Br.till- Sv. Ól. um hækkun launa
skólastj. á Eiðum féll með 14 :4
atkv.
Br.till. H. Kristóferssonar um að
sýslumannslauix í Barðastrandar-
sýslu yrðu í hærra fl. en frv. á-
kvað samþ. með 14 :12 atkv.
Br.till. launanefndarinnar, 12 að
tölu, sem flestar fóru fram á hæk’k-
anir, voru allar samþ. nema hækk-
un á launum aðstoðarskjalavarðar
og fyrsta bókavarðar, og þjóð-
menjavarðar. Aftur var samþ. till.
E. A. um að hækka laun þjóðmenja-
varðar talsvert meira en þarna var
farið fram á.
Frv. með áorðnum breytingum
var síðan samþ. með 20 :6 atkv.
Var það mislitur hópur, sem mót-
atkvæðin greiddi. liéttii þar hvorir
öðrum bróðurhönd nirflar og
eyðsluklær deildarinnar.
Fundur kl. 1 síðd.
Fjáraukalög fyrir árin 1918 og
1919 voru samþ. óbrey.tt eins og
þau komu frá e. d. og afgreidd sem
lög frá Alþingi. -— Tvær breytingar-
tillögur höfðu þó komið fram; önn-
ur frá P. O. um að feila niður utan-
fararstyrk Sigf. Einarssonar. Heimt-
aði P. nafnakall og hrópaði sparn-
aðaratkvæði sitt svo hátt, að vegg-
irnir bergmáluðu, en enginn þm.,
nema Einar Jónssón. — Hin br.till.
var frá Þorsteini'Jónssyni um dýr-
tíðaruppbót á aukátekjum dýra-
lækna. Tók hann tillöguna aftur
gegn því loíorði, að uppbót þessi
yrði tekin upp í fjárlögin.
Frv. til laga um laun eins há-
skólakennara (Jóns J. Aðils) var
samþ. og afgreitt til efri deildar. —
Lög þessi gera Jón J. Aðils, sem
verið hefir docent í íslandssögu, að
prófessor, með þeim launakjörum,
sem þeir hafa.
Frv. til laga um heimild fyrir
landstjórnina til að leyfa íslands-
banka að auka seðlaupphæð þá, er
hann mátti gefa út, afgr. til e. d.
Frv. til laga um stofnun lífeyris-
sjóðs fyrir embættismenn var sam-
þykt til þriðju umr.
Frv. til laga um ekkjutryggingu
embættismanna samþ. tií þriðju
umr.
Þá kom til þriðju umr. stjórnar-
skráin. — Fyrir lágu 13 br.till..
iJörundur talaði fyrir tveim þeirra,
er hann flytur. Er önnur um það
að fjölga þingmönnum um tvo, og
ætlaði hann Reykjavík viðaukann.
Sýndi þingm. fram á hve sann-
gjarnt þetta væri miðað við fólks-
fjölda. Hin br.till. Jörundar er um
það, að gera það að skilyrði fyrir
kosningarrétti og kjörgeugi, uð
menn skilji og tali íslenzku. Er
þetta breyting á fyrri till. sama þm.
Kvað fyrri till. svo á, að menn
skyldu tala og rita íslenzku stór-
lýtalaust til þess að njóta nefndra
réttinda. — Sveinn í Firði mælti
með br.till. frá sér, er svo hljóðar:
,,Enginn getur þó átt kosningarrétt,
nema hann hafi óflekkað mannorð,
hafi verið heimilisfastur í kjördæm-
ina 1 ár, sé fjár síns ráðandi, standi
ekki í sveifcarskuld og hafi að minsta
kosti þá álmennu þekkingu, sem
lxeimtuð er eða heimtuð kann að
verða af ungmennum á fermingar-
ai(lri.“ —1 Einar Arnórsson sýndi j
fram á það, að þetta skilýrði væri
óljóst og lagði til-að stjórnarskrár-
niálið yrði tekið út af dagskrá og
frestað, í þeirn tilgangi, að því er
oss skildist, að gefa þingmömxum
tima til að prófa sjálfa sig í því,
hvort þcir gætxx skilið tillögu
Sveins. Forseti trevsti sér ekki til
að tefja rnálið, þar sem hinn á-
kveðni þingtími væri þegar liðiixix.
Var því umræðunx haldið áfram. —
Þá tók forsætisráðherra til máls.
Tók hann meðal annars fram, að j
ekkert réttindaskilyrði, sexn ekki
væri auðskílið, mætti í stjórnar-
skránni standa- Slík ákvæði yrðu
að vera svo ljós, að ekki yrði um
deilt. — Pétur Ottesen mælti með
br.till. frá sér, sem fer franx á það,
að þing sé háð annaðhvort ár. Rök-
studdi hann þessa till. sína aðallega.
með því, að stjórnin hefði nú að-
stoðarmenn til að undirbúa flest
mál, svo sem vegamál, húsagerðar-
mál, vitamál, símamál o. s. frv.
Átti þetta, skildist oss, að koma að
nokkru leyti fyrir þinghald. Gætum
vér trúað, ef P. 0. fer álíka fram
og títt er um jafn efnilega sparn-
aðarmenn, að hanu fyndi brátt eitt-
hvert fyrirkomulag svo ódýrt, að
afnema mætti þingið með öllu. —
Sig. Stefánsson mælti með br.till.
um fjölgun þingmauna um fjóra:
tvo kjördæmaþingmenn og tvo
landskjörna. Sýndi hann fram á
uauðsyn þessarar fjölguuar. —
Bjarni Jónsson mælti með br.till.
um kosningarrétt og kjörgengi ó-
fjárráða og sveitaskuldunauta.Tal-
aði Bjarni af einstöku lítillæti og
tók það skýrt fram, að orð sín
væru ekkeri persónulegt álit, held-
ur dómur sem engin andmæli væru
til við. Talaði hann xxm slæpingja
og ónytjunga, sem á þingi mundu
sitja og sæíu ef til vill, en væru
sveitalimum verri. Fór hann mörg-
um óvirðingarorðum um þessa
colega, en vaudlega yörðust þing-
menn að láta þykkju á sér sjá. —
Bjarni átti enn fremur till. um að
þingrof næði til landkjörinna þing-
manna og uð kosniugarréttur og
kjörgengi við landskjör væri eins
og við kjördæmakosningar. — Töl-
uðu margir þingmenn, og audaði
fremur kalt til till. Sv. Ól. — Ben.
Sveinsson bjóst við að bæði hann
og fleiri þingmenn myndu missal
kjörgengi og kosningarrétt, .ef till.
næði samþykki, því margir myndu
t. d. ryðgaðir í ,barnalærdóminum“
og gamlir íxxenn kanske farnir að
stirðna í söng, en kunnátta í þess-
um greinum er heimtuð af börnum
á fermingaraldri samkv. fræðslu-
lögunum. Mun þessi aths. B. Sv.
mjög hafa spilt fyrir tillögunni hjá
þingmönnum. En Sveinn var jafn
sannfærðxx?" um ágæti hennar eftir
sem áður og barlnótlætið með still-
ingu. Við atkvgr. féll svo till.
Sveins með 22 :4 atkv. Bjarna til-
lögur féllu allar; fékk sú 6 atkv.,
er mest fylgi hafði. Till. P. 0. féll
með 16 :5 atkv. Tillögurnar um
fjölgun þingmanna féllu báðar. —
Till. Jörundar um það, að menn
verði að skilja og tala íslenzku
sæmilega til þess að hafa kosning-
arrétt, var samþ. ineð 14 :12 atkv.
— Frv. síðan samþ. og afgreitt til
e. d. í einu hljóði.
Br. á lögum um vitagjald samþ.
til þriðju umr.
Frv. um heknishérað í Hólshreppi
sömuleiðis.
Frv. til liafnarlaga á ísafirði og
frv. um skrásetningu skipa vísað til
2. umr.
Þingsál. um skilnað ríkis og
kirkju tekin út af dagskrá.
Jarðarför
séra Árna Þorsteinssonar á Kálfa-
tjöru ’fór fram s. 1. þriðjudag og
var mjög fjölmenn. Sex prestar
vonx viðstaddir, og báru þeir hinn
látna starfsbróður sinn í kirkjuna
og úr henni aftxir í kirkjugarðinn.
Húskveðjuna flutti sr. Ólafur
Ólafsson fríkirkjuprestur. Þeir sr.
Árni voru skólabræður, og minti'st
sr. Ólafur hlýlega og vel samferðar-
innar frá fyrsta undirbúniixgi undir
skóla og til þess er þeir vígðust
prestar sanxan.
í kirkjunni töluðu sr. Árni pró-
fastur í Görðum, sr. Friðrik Rafnar
á Útskálum og sr. Kristinn Daní-
elsson.
Sr. Árni flutti aðalræðuna, og
var hún með afbrigðum falleg.
Lýsti hann því meðal annars, hversu
sálarþrek liins látna hefði verið al-
veg óvenjumikið, þrátt fyrir van-
heilsu um langt skeið.
Sr. Friðrik talaði um gestrisni
hans og hjálpfýsi. Yar þess að mak-
legleikum minst, því sr. Árni og
frú Ingibjörg kona hans voru ætíð
samtaka í því að rétta jafn hlýja
hönd hverjum er að garði bar.
Sr. Kristinn flutti kveðjuorð frá
sjálfum sér.
Yfir gröfinni talaði sr. Árni —
„liinni björtu gröf“ — eins og hann
komst að orði. Var það í öllum
skilningi rétt mælt, því gröfin var
drifhvít og ólík því sem grafir eru
vanar að vera að ytra útliti.
Viðstaddur.
•o-
Veðrið í gær.
Reykjavík: A. andvari, hiti 8,6 st.
ísafjörður: A. kul, hiti 6,0 st.
Akureyri: Logn, hiti 5,5 st.
Seyðisfjörður: Logn, hiti 6,6 st.
Grímsstaðir: SA. andvari, hiti 2,0 st.
Vestm.eyjar: NA. st. kaldi, hiti 8,6 st.
Þórshöfn: Logn, hiti 6,3 st.
„ísland'1 fór héðan kl. rúmlega 8 í
gærkvöldi áleiðis til Kaupmannahafn-
ar. .Meðal farþega: Dr. Þorv. Thorodd-
sen, Bogi Th. Melsted sagnfræðingur,
Kjarval málari, dr. Helgi Pjeturss.,
Christiansen húsagerðarfræðingur,
Herbert Sigmundsson forstjóri, Thor
Jensen útgerðarm. og þrjár dætur hans,
Einar Benediktsson skáld og frú hans.
og þrjú börn þeirra, Hallgrímur Bene-
diktsson stórkaupm. L. Kaaber og
Tofte hankastjórar, AndrésGuðmunds-
son stórkaupm., Carl Olsen stórkaupm.
og frú hans, Þorv. Benjamínsson full-
trúi, J. Bennelmanns hollenzkur prest-
ur kaþólskur, Carl Sæmundsson stór-
kaupm. og frú hans og börn, R. P.
Leví kaupm., frú Kristín Pétursson,
frú Steinunn Stefánsdóttir, frú Anna
Friðriksson, ungfrú Guðrún Guðmunds-
dóttir, Ragnh. Guðjohnsen, frú Agnes
Brun, ungfrú M Þorvarðardóttir, Mar-
grét Einarsdóttir, Jakobína, Ásta og
Sigríður Sighvatsdætur, Jónas Lárus-
son, Stúdentarnir Óskar Norðmann,
Kristján Albertsson, Bolli Thoroddsen,
Einár Sveinsson, Brynjólfur Stefáns-
son, Gunnar Viðar, Lúðvík Stefánsson
.verzlunarmaður, ungfrxx, Sæunn Bjarna-
dgttir o. m. fl.
Þerritíð hefir verið um alt Suður-
og Vestufland síðustu vikur og má
segja að vel horfi nú með heyskap, ef
tíðin helzt áfram. Grasspretta er yfir-
leitt dágóð, svo útheysskapur verður
væntanlega vel í meðallagi.
Síldveiðin. Ágústmánuður hefir ekki
gefið síldveiðurunum gull í murxd. Afla
brögðin hafa verið mjög lítil, einkan-
lega við Norðurland, en dálítið veiðist
á Vestfjörðum. Sagt er að um 150 þús-
und tunnur síldar muni hafa veiðst alls
„ísland“ hefir um 600 hesta með-
ferðis til Danmerkur í þetta sinn, en
engan flutning annan.
„Rán‘1 kom frá Englandi í fyrradag,
Hafði selt aíla sinn þar fyrir 060 pd.
sterling. Tveir farþegaí voru með skip-
inu, Eyþór Kristjánsson vélstjóri og
enskur garnakaupmaður, Mr. William
Soppit.
„Vínland' ‘ kom inn í gær að fá ís.
„Harry", mótorskip, fór til Eng-
lands,í gær með'fisk.
--------O———
Jirðarför móður okkar, Guðbjargar Sigurðardóttur, yfiisetu-
konu, er ákveðin miðvikudag 3. srpt. kl. 1 Va, húskveðja í Menta-
skólanum, þaðan í frikirkjuna. Þá, sem kynnu að vi'ja sýna
hluttöku með blómsveigum, biðjum við um að senda einungis úr
lifandi blöðum.
Kristin B. Símonarson.
Margrét Björnsdóttir.
wmmmammBmmmmmmmmmmmmmanaHiiani
Hverfisg. 4. Sími 481.
hefir til sölu
söltuð sauðalæri.
Heiídverzlun Garðars Gíslasonar
Hverfisg 4 Simi 481.
hefir til sölu
ca. 300 föt fóðursiid,
A, Petersen & S. Johannesson
Vestervo!dgade 87. Köbenhavn.
taka að sér að annast innkaup og sölu á öiium vörum fyrir kaupmenn
og kacpfélög, jafnt smá parti sem heila sk'psfarma, og annast einnig
leigu á skipum.
fíei]tluíningur.
Þarf að fá flutta 120 —140 hestburði af beyi frá Bakka
í Ölfusi. — Tilboð sexdist verkstjóra Viihjálmi Ing-
varssyni, Suðurgötu, hið fyisti.
Tf)or Jensen.
m.s. Svanur
Vörur afhecdist í dag til Skógainess, Búðx, Stapi, Sands, Óiafs-
vikur og Stykkishólms.
TJfgreiðsían.
ifreið
fer aostur að Ö.fusárb ú, Ey arbakka
og Stokkseyri seinni psrtin 1 í dag.
Nokkrir menn gcta fengið far.
Uppl. Hverfisgötu 56, mjó kur
búðinni. Si ni 737.
Drengur
getur fergið atvinna i
Sölutarninum nu þegTr,
Bíll
fer austur að Garðsauka miðvikud.
3. sipt. kl. 8 árd.
Nokkrir menn geta fengið far.
Afgr. hjá R P. Leví.
Vigt
(reysla) tapaðist af s:einbryggjunni
26. f. m. Skilist á afgreiðslu þessa
b'aðs.
2--3 herbergi
óskast til leigu 1. október fyiir
einhleypan mann.
Uppl. gefur Helgi Hafberg,
Laugavegi 12 (Hugfró).
KomlS me6
AUQLÝSINQ A.K
thoaakp.
Regiusöm
og siðprúð stúlka
óskrr eftir hetbergi n,ú þegar cða 1.
október. Mundi annast um tau-
þvotta fyiir húsmóðurina, og ef til
v: I fleira af húsveikum.
Afgr. vísar á.
Oiiuofnar
lakkeraðir og gerðir sem nýir
á Langavegi 27
STOFA
eða herbergi í góíu og fiiðscmtj
húsi, óskast til leigu handa einhleyp-
um. Húsaleiga borguð fyritfram til
14. mai, ef vill.
Haildór SigurOsson,
Iagólfshvoii.
Beint samband
Undirritaður óskar sambanda til að
versla með viðurkendar ostategundit:
Emmenthaler, Rcchefort og rjóma-
mysuost.
Mouritz Rasmussen,
Bernstoffsgade 25.
QLITOFHAKÁBKXIÐ¥X
•*
MÖÐÐLKL JCÐI
k«ypt Ms v*rðl.
K. ▼, á,
lKkkftstuskuk
hrtioAr og þurrar, kaupir
btfoldirpNSiiBKjt'