Morgunblaðið - 20.09.1919, Blaðsíða 2

Morgunblaðið - 20.09.1919, Blaðsíða 2
2 MOBGUN'BL AÐIÐ JSÍt3Í«.aíÍ.!ití..»1 HOBGUNBLAÐIÐ Bitstjóri: Vilh. Finsen. Eitatjórn og afgreiQsla í Lækjargötn S. Sími 500. — Prentsmiðjusími 48. Kemur út alla daga vikunnar, að mánnáögnm nndanteknnm. RltstjórnarakrifBtofan opin: Virka daga kl. 10—12. Helgidaga kl. 1—3. Aigreiðslan opin: Virka daga kl. 8—ð. Helgidaga kl. 8—12. Anglýeingnm sé skilað annaðhvort á afgreiðslnna eða í ísafoldarprent- amiðju fyrir kl. 5 daginn fyrir útkomu þess blaðs, sem þœr eiga að birtast í. Auglýsingar, sem koma fyrir kl. 12, fá að öllum jafnaði betri stað í blaðinn (á lesmáissiðnm) en þsr sem síðai koma. Auglýsingaverð: Á fremstu síðu kr. 2.00 hver em. dálksbreiddar; á öðrum síðuuj kr. 1.00 cm. Verð blaðsins er 1 kr. á mánuði H.P.Duus Á-delld Hafnarstrætl P.jðnavara, Kvennærföt og allsk gmávörai Viðskiftafélagii 8e'ur „L. C. Smith“ Banniögin Ræða Bíra Signrðar Stefánssonar Niðurlag. Eg skal játa það, að það sem cðli- lega vakti fyrir mér 1909, þegar eg greiddi atkvæði með bannlögunum var það að þó gamla kynslóðin yrði _breysk og reyndi að fara í kringum lögin til að fullnæga fýsn sinni, þá væri þá væri yngri kynslóðinni miklu betur borðig en áður. Þetta var sú von sem mestu réði um at- kvæði mitt með bannlögunum, en þessi von mín hefir orðið sér til skammar. Það verður ekki uni það dei'lt, að það er ekki gamla kynslóðin, sem nú gengur bezt fram í að forjóta lög- in heldur hin yngri og það er það sárgrætilegasta í þessu máli, og sem gerir framtíð þeirra laga svo afar- dapurlega í mínum auguin. For- boðni ávöxturinn er enn girni- legri í augum æskunnar en hinna eldri. Vinir bannlaganna hljóta að sjá þetta og þeir vilja öflaust reyna að bæta úr því eftir megni. En þeir hafa ekki séð önnur ráð en að herða öll refsíákvæði laganna. Þeir hafa ffengið sektirnar hækkaðar og gcrt ráðstafanir til þess að ógna mönn- um frá'að brjóta með afarháum sektum pg jafnvel fangelsi. Hingað til hefir það ekki þótt ráð til að hafa siðbætandi áhrif að herða öll refsingar ákvæði svo fram úr hófi, að þau stæði ekki í neinu senni'legu hlutfalli við eðli og stærð brotsins. Slík ákvæði egna heilbrigða skyn- semi og heilbrigt almenningsálit upp á móti sér. Reynslan hefir líka sýnt það, að vandræðaástandið hefir magnast við hverja lierðingu laganua. Það eru til banmnenn, sem ekki vilja við þetta kanuast, þeir telja ástandið betra en það er. Betur að þeir hefðu rétt fyrir.sér. En það þýðir ekki að loka augun- um fyrir augljósum staðreyndum rej’ua þatuaig að blekkja sjálfaa Allskonar málningarvörur H.f. Carl Hftapfner. sig og aðra. Ástandið er og verður okkur til skammar og skaða ef lög- in eru látin standa, hve of og mikið sem þau eru hert. Bannmenn skclla skuldinni á löggæsluna í 'landinu, það 'er satt, hún er magnþrota og ráðþrota í þessu máli. En er liægt að heimta af'henni að hún geti mik- ið meira en hún gerir? Þó húnhefði sein maður segir, auga á hverjum fingri, þá fengi hún ekki við ráðið. Lög sem ríða eins átakanlega í bág við einstaklings- og athafnafrelsið eins og bannlögin, baka sér fyrir- litningu og mótþróa góðra manna, því ósvífnari, sem þau eru, ómann- úðlegri og harðari í hegningará- kvæðum sínum. Þeirra laga er ó- mögulegt að gæta svp vel fari. Það er manrilegum mætti of vaxið. Sæi lögreglan í gegu um holt og hæðir, eius og kerlingarnar í æfintýrum okkar, myndi 'hún að vísu sjá ‘heil- an „Lager“ af áfengi falið og graf- ið hingað og þangað í holtum og urðum hér um'hverfis höfuðstaðinu og jafnvel á sjávarhotninum hér úti fyrir, en 'hitt læt eg ósagt hve vel henni tækist að handsama smygl ana sem þanuig geyma vörur sínar og þótt húu við og við næði þessum varningi myndu nýjar birgðir koma í skarðið, svo ‘kappsamlega er sú atvinna nú rekin. Eg held að ekkert vinnist með því að herða lögin, reynslan hefir þar gert spádóma bannmanna að öfugmælum. Seinasta tilraunin í þá átt var hér fyrir þingi í sumar og eg get að vísu ekki lofað þá með ferð sem hún hefir fengið. Eg er jafnvel þeirrar skoðunar að eins og nú standa sakir, sé rétt að lofa bannmönnum að 'herða lögin eftir geðþótta, því hver herðing styttir iífstríð þeirra, með því að sannfær: bannmennina sjálfa um að þau séu dauðadæmd. Eg hygg að ekki verði þess lengi að bíða að reynsl- •an sýni bannmönnum í hvaða ó- göngur og öngþveiti málefni þeirra er kornið og að hver herðing gerir að eins ílt verra. Eftirlitið er á þann hátt stúrum torveldara Menu verða seinni til að ljósta. hrotum upp um náungann þegar þeir vita að hann á voh á mörg hundruð króna sekt og jafnvel fangelsisvist fyrir ólög- iega meðferð á einni brennivíns- flösku. Eg býst við að banmenn sjálfir veigri sér jafnvel við upp- ijóstri, þó þeir verði lögbrjótanna varir, og þá er ekki von að hinir séu fúsari, sem enga samúð eða virð- ingu bera fyrir tillögunum og telja brot á þeim í raun og veru alls eng- in brot. Þegar svo er koinið, þá virð ist ekki annað fyrir en að afnema lögin. Eg held að allir verði að játa það ofverk lögreglunnar að hafa það eftirlit með því að þessum lög- um sé hlýtt, sem að gagni má koma. Það hefir reynst lítt mögulegt og muu reynast enn ómögulegra liér eftir. Bannlögin gátu ekki hafin göngu úna á hentugri tíma fyrir sæmilegt lögreglueftirlit með þeim, en ein- mitt þessi ár sðan þau gengu alger- Lega í gildi. Eftir að þau gengu í gildi teptust bráðlega, sökum styrj- ildarinnar, siglingar frá útlöndum ;il allra hafna landsins nema Eteykjavíkur,það gat ekki hist betur i. Það er þó óneitanlega hægra fyr- r lögregluna að hafa gott eftirlit i eiaum stað, og það á þeim stað þar sem lögreglan er bezt liðuð heldur en |iegar siglingar hefjast til allra hafna landsins og aukast að mikl- um mun. Yill nú þingið ár eftir áp horfa aðgerðarlaust á að lög þess séu brotin eins blygðunarlaust eins og haunlögin. Það er svo íyrir mér, og svo mun vera fyrir fleirum, að við verðum að hugsa okkur um, hyort rétt sé að horfa aðgerðarlaust á á- standið eins og það er orðið. Eg held það sé betra að stíga í eldinn en standa í honuon. Fjöldi lands- manna, og það þeirra sem greiddu atkvæði með bannlagahugmyndinni fögru og síðan með bannlögunúm 1918, iðrast þess nú af öllu hjarta. Og þótt menn væru bjartsýnir þá, mega þeir ekki láta bjarsýnina villa sér sjónir nú: lliimauum est errare, nullius nisi iusipicntes in errore perseverare, eða mannlegt er að villast en örvita eins að ana á- fram á villuvegi. Hér er orðið um sannkallað þjóðarböl að ræða, böl sem er stærra en tárum taki. Ekki álasa eg þeim mörgu góðu og mætu mönnum, sem börðust íyrir áfengis- banninu; þeir gerðu það í góðum tilgangi sannfærðir um að þeir með því mundu i'relsa þjóðin frá áfeng- isbölinu og lyí'ta henni upp á æðra siðf.erðis og menningarstig. En eins sannfærður er eg nú um, að það tekst aldrei með bannlögum; þau seinka siðferðisþroska þjóðarinnar í stað þess að flýta honum. Það verður sýnt með óhrekjandi tölum, að nautn löglegs áfengis vex hröð- um íetum í landinu, og fullvíst er að þar að auki er neytt mikils ólög- legs áíengis. Eg get búist við að einhver áheyrandi minn muni segja við mig: Þú ert að mála vonda karl- u mn á vegginii. Eg hef enga tilhneig- mgu til þess; en eg er að mála þar annan karl, Sjálfan Bakkus. Við vitum að sá vondi karl fer nú her- skildi um landið, og hans foeztu liðs- menn eru banulögin; sú hersveit sem með honum vinnur er storkun- arandi lýðsins gagnvart bannlög- unum og strangleik þeirra. Eg hef fengið upplýsingar um inn ílutningi áfengra drykkja næstu 5 árin áður en hannlögin komu og tala þær tölur skýrara máli en eg get mæit. Þessi iimflutningur áfeng ís fór árlega minkandi eins og eftir- fylgjandi tölur síua: 19OÓ voiu H-.Uar lun 324 þús. ÍÍU. 1907 » » » 375 » » 1908 » » » 277 » » 1909 » » » 196 » » 1910 » » » 164 » » Það er vel athugandi hvílík lækk- un er á innflutningi áfengis þessi árin. Síðasta árið er innflutningur- inn helmingi minni en fyrsta árið. Og hverju er þetta að þakka öðru eu lofsverðri stari'semi Goodtempl- ara; sem árum saman höfðu unnið að því að glæða siðferðisþroska þjóðarinnar og iiinræta henni við- bjóð á ofnautn víns. En svo koma bannlögin í fult gildi með árinu 1912. Árið 1911 eru memi að búa sig undir að taka á móti bamilögunum, þá er náunginn að búasig undir að lifa í landinu þurra, og þá flytur hann inn 935 þúsund lítra af áfengi, eða næstum því eins eins og inn var flutt á 4 ánrnum á updaö 1911 Tigin brúðhjön JtoSHHÉIÍ: .jj^R ^HjÉL IjjÚA 'tÉMTa f$Kr:*7£:Þ - . , ^ 1 *;;C" „ LA**" K ' 'tM*- "1 ká^x Aa,.' WíFhmjMÉk Jg ^Sb jHk| Axei Danaprins, „flugprinsinn“ svo nefndi því hann er fyrsti flug- maðuriun af konungbornum ættum, kvæntist í vor sænskri prinsessu. Myndin er tekin við Tollbúðina, þegar brúðhjónin komu til Kaup- mannahafnar og sýnir Kristján Danakonung vera að kyssa prins- essuna „upp á ísleuzka sveitavísu1 ‘. en prinsinn (I.) stendur á bak við. samanlögðum. Þessi innflutningur sýndi þegar, hve góðar viðtökur bannlögin mundu fá eða hitt þó heldur, og hinn sterki andróður og mótþrói gegu bannlögunum varð þegar í stað sýnilegur. Árin 1912 og 1913 lifðu menn svo á vínbirgðunum frá 1911. Þau ár bæði til sarnaus er áfengis innflutning- urinn 20 þúsund litrar, eða 13000 lítrar í'yrra árið, og 7000 lítrar síð- ara árið. Þetta er nú góð byrjun. En þegar fer að ganga á birgðirnar, þá tekur að hýrna yfir innflutningnum: 1914 e u hu 1 in:i 4 þús. lítiai 1915 » » » 21 » » 1916» » »28» » 1917 » » » 31 » » 1918 » » » 57 * * Árið 1918 er innflutningurinn orðinu fjórfaldur móts við það sem hanii var 1914. Það er svo komið að meira en líter af á'fengi kemur á hvert einasta mannsharn í landinu. Haldi svona áfram líður ekki á’ löngu, að innflutningur á áfengi verði eigi minni en harin var 5 síð- ustu árin á undan aðflutningsbann- inu. Hverjum dettur nú í hug að 57000 lítrar af áfengi 1918 sé brúkað ein- göngu til iðnaðar og lyf ja, og annað áfengi er ekki leyfilegt að.flytja inn í landið. Það var ekki kvartað yfir neinum skorti á vínanda tii iðnaðar og lyf ja þegar ekki fluttist inn nema 13000 lítrar, eða heldur 1913, þegar inn- flutningurinn var einir 7000 lítrar. Það er þó ekki ástæða til að ætla að iðnaðarmenn og lyfsalar hafi byrgt sig upp með vínanda á árunum á undan. Samsvarandi hækkun er á vínfangatollinum sein eðlilegt er: eins og aukning kinflutningsins. Árin 1913—1917 nam vínfaiigatoll- urinu að meðáltali 43000 kr. á ári. En árið sem leið er hann kominn upp í 73000 kr.; er það all álitleg upþhæð í þurru landi; og bendir hún síst á, að lög þessi hafi orðið til jafnmikillar siðbótar fyrir lands- lýðinn sem frumkvöðlar þeirra væirtu. Enda eru þess dagleg merki hér í Iteykjavík og fleiri kaupstöð- um landsiris, að naritn áfengra drykkja mun ekki vera minni nú eai hún var áður en bannlögin kom- ust á. Mér er sagt að varla komi sú nótt fyrir, að eigi séu druknir menn hýstir hér í „Steininum“. Að vísu er hér ekki hægt að miða heinlínis við það sem áður var, því nú mun eftirlitið vera strangara en fyr. En það skal eg taka fram, að bótt bannlögin verði numinn úr gildi, má ekki nema burt eftirlit með drukn- um iriöttauui á aimaaaafæri. Nú er ekki svo, að hið löglega á- fengi sé eina áfengið sein drukkið er í landinu. Þingið í ár hefir talið sig neytt til að leggja toll á brenslu spírjtus, all,s.konar hármeðul og ilm- vötn, og af hverju? Af því fólkið er íarið að drekka þessa vökva. Þetta er ekki skemtilegt í þurru landi; eu fleira verður að gera en gott þykir. Brensluspíritus er með þessum tolli gerður svo dýr, að fá- tæku fólki er því nær óinögulegt að kaupa hann til að hita sér við hann kaffisopa; það verður að kaupa kol fyrir 30—40 kr. skippundið. En þingið hefir neyðst til að gera íleira sem er bein aflðiðing af hannlögun- um. Af því að það var ekki svo fyrir- hyggjusamt og viturt að hafa fund- ið hagk'kvæman og réttlátan toll, er koma skyldi í stað áfengistolls- ins; þá hefir það orðið að grípa til þess að leggja allháan toll á allar innfluttar nauðsynjavörur, to'll, sem hækkaður 'hefir verið hvað eft- ir annað. Nú er svo komið, að fá- tæklingurinn getur ekki látið upp í sig brauðbita án þess að gjalda toll af honum, ekki eignast spýtu í kofann sinn, 'ekki dúkpjötlu í spjör handa sér, ekki sements lúku, ekki salthnefa né kolomola eða gaddavír Má vera að þessi tollur, vörutollur- inn, verði áfram, en fyrsta tilefnið til hans var að landið misti tolltekj- ur af áfengi, er bannlögin voru lög- leidd. ' En það er meira blóð í kúnni. Auk þess áfeugis sem inu í landið er i'lutt eru íslendingar sjálfir farnir að brugga áfengi og það að sögn ekki af betri endanum. Þetta fer fram rétt undir handarjaðrin- um á sjálfri lögreglunni og með sínum bezta vilja fær 'hún ekki að gert. Eu hér er flcira ljótt á seiði. O- leyfilegu innflutningur á áfengi vex hröðurn fetum og er að líkindum orðinii meiri en sá löglegi, eða er góðri leið að verða það. Það ganga fréttir urn stórar vínbirgðir fluttar hingað frá Spáni 'og öðrum löridum. Þetta er svo sótt á bátum í skipin út í Flóa, eða því jafnvel sökt á sjávarbotn til að geymast þar þang- að til færi gei'st að fiska það upp aftur þaðan. Þegar í land kemur, er það svo falið í afkymum og skúmaskotum eða geymt uppi í holtum. Þegar áfengi hefir streymt svo á stríðsárunum inn í hina einu höfn, sem samgöngur við útlönd hafa nær eingöngu verið bundnar við, og þar sem lögreglu eftirlitið er lang öfl- ugast, þá er liægt að gera sér í hug- arlund hvernig ólöglegt áfengi mtmi fossa iriö í iaridið, þegav skip taka aftur að sigla inn á hvern vog og vík umhverfis alt, þar scm engu eftirliti verður viðkomið, og engin b'ígreglugæsla. Þar geta sinyglar- arnir í næði rekið atvinnu sína, seni þeir þegar hafa byrjað á. Þessi þokkalega verzlun er þeg- ar orðin mesti gróðavegurinn í þessu „þurra landi“. Lögbrjótarnir verða stórríkir menn á fáum árum; en þeir s'em við þá verzla eru fé- flettir eftir nótum. Áfengis lítirinn, sem keyptur er fyrir fáa aura suð- ur í Spáni, í Bretlandi, Ameriku eða annarsstaðar, er seldur fyrir alt að 30—40 kr. þegar hingað kein- ur. Þetta er hörmulegt ástand. Þingið streytist við að leggja háa skatta á allar nauðsynjar <og lög- legan og heiðarlegan atvinnurekst- ur þjóðfélaginu til uppbyggingar, en þessar þúsundir fara allar fram hjá því, aí' því að þær eru fengnar í skúmaskotum lögbrotanna, sem knúin eru fram af ócðlilcgum höft- einstaklinganna. Bannlögin hafa ekki náð tilgangi sínum, hversu góður sem hami var, og ná honum aldrei, hvorki siðbóta- tilganginum né fjárhagsbótar. Þetta eru tildrögin til þingsálykt- uiiartillögunnar, þetta eru ástæð- urnar fyrir henni. Af því að bann- lagahugmyndin var borin undir at- kvæði þjóðarinnar áður en bann- lögin voru samþykt, viljum við nú spyrja hana aftur, hvort hún vilji lifa áfram undir þessum lögum, ekki þó af því að við teljum ekki þingið hafa fullan rétt til að af- nema þau, án þess atkvæðis þjóðar- innar sé leitað um það, heldur af því, að við viljum ekki að sagt verði, að farið hafi verið hvatvís- lega áð afnámi þcirra. Þjóðin sjálf 'hefir aldrei samþykt bannlögin, heldur hugsjónina sem þau bygð- ust á, þá fögru 'hugsjón, sem nú er að verða að örgustu ófreskju. Þetta segi eg af því eg álít ekki öll sund lokuð, þótt þjóðin sé ekki með af- námi bannlaganna að þessu sinni. En auðvitað. er, að sé þjóðin enn ekki svo vitkuð í þessu máli, og heldur ekki þingið, að það sjái hví- líkt þjóðarböl hér er á ferðinni, þá nær það ekki lengra. Ástandið þarf enn að versna til þess að augu manna opnist, og því miður er ekki útlit fyrir annað en að það versni stórum. Sumir vilja bíða, og sjá hvort ekki batnar; aðrir vilja bíða til þess að enn betur sjáist hve óþol- andi ástandið er.En við viljum ekki bíða, 'hvert árið er fyrir okkur löng bið og þraut að horfa á siðspillandi áhrif laga þessara, sjáandi það að virðingarleysið fyrir þeim vekur og magnar virðingarleysi fyrir öðrum lögum. Úr því að engin von sýnist um að unt verði að stemma stigu fyrir löghrotum og smyglun áfengis þá er nær að iandið, en ekki óhlrit- vandir menn, hafi ágóða af áfengis- verzluninni; og þjóðin vill eflaust heldur að hár skattur sé.lagður á vínföng, en á mestu lífsnauðsynjar hennar. En vilji þjóðin létta af sér bess- um ófaguaði, þá mundi liollast, að ríkið tæki að sér iunflutning áfeng- is; með því mundi meiri trygging fyrir að eigi flyttist inu í landið alD konar ólyfjan, sem fólk er nú orðið vant að drekka. Yfir höfuð muudi vera hægt að fá meiri tryggiug gegn ýmsum þeim hættum sem V-m* föngum og vínfanga verziun fylgJll> án Jiess þó að ganga of næ’nú Per' sónufrelsi manna, ef ríkið tæki íU'* sór umsjón með innflutiiingaverzl* un í landinu. Á þann liátt mundi og ríkið hafa mestar tekjur af vínfóug unum, tekjur sem gætu skift huiidr uðum þúsunda á ári eða meir; °o það jafnvel án þess að iniiflutnirig ur vínfanga þykir nokkuð verul®8® frá því sem nú er, hann yrði að e111 bersýnilegri og löglegur. Ekki ætti þessi tekjuauki að ve^ fráfælandi nú á þessum tímum> r® ar jafn tilfinnanlegur tekjuskor ^ er seui uú, og memi atapda: P

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.