Morgunblaðið - 04.10.1919, Page 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
HOSQUNBLAÐIÐ
Ritatjóri: Vflh. Knaen.
Utstjórn og afgroiOsla i Lskj&rgötn 1
Sfmi 600. — PrentsmiOjusími 48.
Kemur út alla daga vikunnar, aO
mánndSgnm nndanteknnm.
Eits* SmarskriÍBtofan opin:
Virka daga kl. 10—12.
Helgidaga kl. 1—3.
A.fgrei6slan opin:
Yirka daga kl. 8—6.
Helgidaga kl. 8—12.
Anglýaingnm sö skilaC annaOhvon
á a^reiOslnna efa í íaafoldarprent-
amiOjn fyrir kl. 6 daginn fyrir útkomn
þass blaOs, sem þer eiga aO birtast f.
Anglýsingar, sem koma fyrir kL 12, fá
aO ölltftn jafnaði betri staO í blaOinn
(á lesmálssíOnm) en þær sem sfCar
koma.
AnglýsingaverC: Á fremstn síðn kr.
2.00 hver em. dálksbreiddar; á ððrnm
effnm kz. L00 cm.
Verð blaðsins er kr. 1.60 á mánnði.
'vpr 'vp; ^
Gæfubrautin.
Eftir
dr. Orison Swett Marden.
V.
Ryddu þér nýjar brautir.
Þegar Dupond fór aC afsaka sig
við Farragut admírál fyrir það að
ihafa ekki tekið borgina Charleston,
sagði aðmírállinn með alvörusvip:
„Þér gleymduð að geta um mikil-
vægustu ástæðuna: þér trúðuð ekki
sjálfur á það, að þér gætuð tekið
borgina.“
Sá maður, sem ekki trúir því
statt og stöðugt að hann geti afrek-
að eitthvað óviðjafnanlegt, hefir al-
drei hamingjuna að förunaut. Því
fyr sem þú færð útrýmt tálvonum
þínum um utanaðkomandi hjálp,
því betra. Því ’þegar þér hefir tek-
ist það, neyðustu til að reyða þig á
þig sjálfan. Vertu ekki hræddur við
þínar eigin hugsanir heldur lofaðu
einstaklingseðli 'þínu að njóta sín.
* Bg þori að ryðja mér braut á-
fram, voru einkunnarorð Roth-
schilds baróns og söm hefir lífsregl-
an verið allra þeirra, sem frægir eru
orðnir í sögu mannkynsins. Menn
eins og Stephenson, Fulton, Eliot
Edison, Marconi, Wright hafa rutt
nýjar brautir og lyft menningunni
mörgum stigum ihærra en hún var
áður.
Kjarkur og frumleiki eru eigin-
leikar, sem afburðamenn á öllum
tímum, hafa verið gæddir.
Sá maður, sem trúir á eigin hæfi-
leika sína, sem getur hugsað og
starfað án þess að hafa aðra að bak-
hjarli, sem ekki hræðist að standa
einn uppi, heldur gengur hugdjarf-
ur ótroðnar hrautir, hann er sá sem
Grettistökin liggja eftir.
Grant hershöfðingi gerði það, sem
allir þeir hershöfðingjar, sem for-
dæmdu hann vegna þess að hann
fylgdi ekki hinum viðurkendu hern-
aðarreglum, gátu ekki gert: hann
fékk bundið enda á styrjöldina.
Napoleon fyrirleit allar eldri hem-
aðarreglur á sigurför sinni um
Evrópu. Þróttmiklir menn og fram-
kvæmdarsamir kollvarpa oft erfða-
venjunum, en veiklundaðir menn
og hugdeigir þora aftur á móti al-
drei að brjóta bág við drottnandi
venjur. Theodore Roosevelt lét sér
jafnan fátt um finnast erfðavenj-
urnar í stjómmálum Bandaríkj-
anna. Hann gætti þess jafnan í hin-
um margvíslegu stöðum, sem hann
gengdi, að fa»a alt af fyrst og
fremst eftir sínu eigin höfði, treysta
á sjálfan sig, en apa ekki eftir öðr-
um. Hann varð líka forseti Banda-
ríkjanna.
Það verður engum happadrjúgt
að feta algerlega í fótspor annara,
Fyrirfiggjatidi:
Amerískur Laukur
bæði rauður og goiur
H.f. Garl Höepfner
hversu miklir menn, sem þeir hafa
verið, því að það veikir manns eigin
skapgerð og gerir mann að hugsun-
arLausri hermikráku.
Eftir að þeir Henry Ward Beech-
er og Phillips. Brooks höfðu náð
hámarki frægjðar sinnar, reyndu
ungir prestar svo hundruðum skifti
að stæla ræðustíl þeirra, framburð
þeirra og hreyfingar. En ekkert
varð úr neinum þessara manna fyr
en þeir gengu í sig og tóku að beita
sínum eigin, meðfæddu hæfileikum.
Það hlýtur ávalt að verða nóg
rúm í heiminum fyrir atkvæðamikla
menn, en þá treður heimurinn helzt
undir fótum, sem alt af þarfnast
hjálpar og aðstoðar hvað lítið sem
þeir taka sér fyrir hendur. Kraftur-
inn sem flytur þig að markinu, ligg-
ur falinn í þínum innri manni, í
orku þinni og hugrekki, einbeitni
þinni og staðfestu.
Hugur forvígismannsins er ávalt
opinn fyrir nýjum áhrifum; hann
ei ekki að hugsa um það, hvort
hann geti fetað í fótspor þess eða
hins, heldur gengur óhikað sína
eigin braut, fylgr sinni eigin
stjörnu. Framfarirnar í heiminum
eigum vér einmitt að þakka mönn-
um, sem ekki fylgja rudda veginum
sem útkasta hindurvitnum, og
heimskulegri hjátrú samtíðar sinn-
ar og rjúfa múrvegg afskræmdra
erfðakenninga kynsióðanna.
Fyrir nokkrum árum seldu Eng-
lendingar 31 herskip, sem ’höfðu
kostað 15 miljónir dollara, fyrir
fimmprósents af upp'hæðinni. Skip
þessi höfðu ekki verið notuð í nokk-
ur ár, því skipasmíði hafði fleygt
svo fram að þau voru löngu komin
úr móð, og orðin gagnslaus.
Á sama hátt verða margar 'þær
vélar, sem nú þykja góðar, taldar
óhæfar eftir fimm ár.
Þeir, sem eru þrælar gamalla
venja eru oftast svo skapi farnir,
að þeim er gjarnt á að telja það,
ómögulegt sem erfitt er.
Það er ekki hægt, það er ófram-
kvæmanlegt , er vana viðkvæðið.
Hversu mikið á heimurinn ekki
þeim að þakka sem hafa virt alt
undanfarið að vettugi.
Öll þægindi hversdagslífsins voru
fumdin af duglegum mönnum, sem
buðu gömlum venjum og örðugleik-
um byrginn og bættu og fegruðu
lífið, svo að heiminum fór fram.
--------0--------
Rödd lífsins.
Eftir
Sir Arthur Conan Doyle.
Þetta er að mínu áliti fyrsta
hreinsunin sem gera þarf áður en
lagður er grundvöllurinn undir
fegurri og betri lífskoðun. Síðara
atriðið er ekki eins mikilvægt, því
þar er ekki um róttæka breytingu
að ræða, heldur um það, að skoða
persónu Krists frá öðru sjónarmiði
en tíðast hefir verið venja. Vér
vitum, að líf hans hér á jörðunni
varaði í þrjátíu og þrjú ár, að því er
næst verður komist, en aftr á móti
var ekki nema tæp vika frá því,
að hann var handtekinn og ’þar til
íann reis upp frá dauðum. Og þó
íefir öll hin kristna kenning snúist
engst af um dauða hans, sem var
að eins einn þáttur í lokastund hans
fagra og óviðjafnanlega lífs. Alt,
öf mikil áherzla hefir verið lögð á
öauða Krists, en alt of lítil áherzla
á líf hans. Því þótt dauði hans væri
fagur og fullkominn, má benda á
tugi þúsunda, sem látið hafa lífið
fyrir hugsjónir sínar eins og hann
gerði. Aftur á móti er líf hans, með
þess staðfasta kærleika, andans
auðlegð, fórnfýsi, hugrekki og stöð-
ugu framsókn, algerlega óviðjafn-
anlegt og guðdómlegs eðlis.Æfisaga
hans, þótt ekki sé nema þýtt ágrip
og vart nema að litlu leyti ritað af
sjónar- og heyrnarvottum, fær öðru-
vísi á oss en nokkur önnur. Þessar
sundurlausu frásagnir úr lífi hans
fylla oss helgri lotningu og til-
beiðslu. Napoleon, sem var djúpsær
mannþekkjari, sagði um þetta:
„Það er öðru máli að gegna með
Krist. Alt í fari hans vekur mér
undrunar. Eg stend sem steini lost-
inn gagnvart andans auðlegð hans
og viljaþrek hans er mér ráðgáta.
Ekkert í þessum heimi kemss í
nokkurn samjöfnuð við hann. Hann
er algerlega sérstæð vera. Því meir
sem eg nálgast hann og því betur
scm eg virði hann fyrir mér, því
ljósara verður mér, hve óendanlega
hann er mér æðri.“
Opinberun Krists var fyrst og
fremst fólgin í því dýrðlega lífi,
sem þessi guðdómlegi andi lifði,
ei'tir . i; hcfa stigið niður til jarðar-
i eftirdæmi því sem hann gaf
mönnunum og þeim guðdómsinn-
blíestri. em líf hans stjómaðist af.
Ei ii;:i;mkj-nið hefði haft þetta fyr-
ir augun í stað þess að sökkva sér
niður í fánýta draumóra um frið-
þægingu og erfðasynd með öllum
þeim heiiagraut og 'heimspekisþræt-
um, sem synt hafa í kjölfar þessara
kenninga, hversu mundi þá betur
komið menningu og farsæld þjóð-
anna nú! Þessar kenningar, sem
koma algerlega í bág við heil-
brigða skynsemi og siðgæðitilfinn-
ingu, hafa þá líka oft orðið til þess,
að sumir beztu mennirnir snerú
stundum baki við kristindóminum
og gerðust efnishyggjumenn. Með
því að kryfja það til mergjar, sem
kom í bág við sannleikansmeðvit-
xind þeirra, glötuðu þeir því, sem er
bæði satt og fagurt í kristindómin-
um. Kristur fulikomnaði í dauðan-
um sitt guðdómlega lífsstarf og
skildi oss eftir með lífi sínu, grund-
völl til að byggja á sígildandi trú
fyrir mannkynið. Allar trúahragða
styrjaldir og hin margfaida bölvun-
sem þrætur milli sértrúarflokka
hafa í för með sér, mundu aldrei
hafa átt sér stað, eða a. m. k. gert
ólíkt minna ilt af sér,hefði líf Krists
verið gert að mælisnúru allrar
breytni og trúar.
En það er fleira, sem kemur til
athugunar og ætti að hafa þýðingu
þegar vér íhugum líf Krists og á-
hrif þess til eftirbreytni. Þannig er
lærdómsríkt að gera sér ljóst hvem-
ig Kristur leit á alla trú. Hann
gagnrýndi þær trúarhugmyndir,
sem fyrir voru, sýndi með sinni
djúpu skarpskygni ok takmarka-
lausa Jiugrekki fram á blekkingar
þeirra og vísaði mönnunum nýjar
og betri leiðir. Og það er aðals-
merki 'hvers sannkristins manns, en
ekki hitt að taka þegjandi við
hvaða kennisetningu sem er, þótt
hún í verunni sé fölsk og skaðvæn,
ef það er að eins orðin hefð að trúa
henni. En hvaða myndngleika
3C:
Sigurgleði f EngSandi
Vér höfutn áður birt myndir frá sigurhátiðunum í Par’s og Brtiss ].
Hér biítist mynd frá sigurhátíðinni í London. Er hún tekin af tröppun-
um »The Rcyal Exchange* þir sem hin hát'ðlega tilkynning fór fram
um það, að figur væri unninn og triður fenginn.
Frá Persíu
í kjrrð og þey hafa stjórnmála-
menn Breta fengið Persa til þess
að gera leynisamning við sig síðan
stríðinu lauk.Og samkvæmt þessum
samningi lýtur hið eldgamla ogí
fornfræga persneska ríki hér eftir
yfirráðum Breta og þeir verða í
raun og veru stjómendur í Teheran
Þessi fregn kemur eins og þruma
úr heiðskíru lofti yfir alheim. Og
sérstaklega eru Frakkar sárgramir
út af þessu laumuspili og undiferli
Breta. — Vér birtum hér tvær
jnyndir frá Persíu. Að ofan sést
persnesk hafnarborg. Þar ægir sam-
an allskonar lýð, Persnm, Aröbum,
Negrum, Armenum og Gyðingum.
Á neðri myndinni sést fuglasali og
nokkrir viðskiftamenn hans. í Per-
síu þekkjast sölubúðir tæplega. Öll
verzlun fer þar fram á götum úti,
oftast undir berum himni, eins og
hér er sýnt, en stundum hafa kaup-
rnenn yfir sér hlífar úr mislitum
dúkum, til hlífðar fyrir sól og regni.

þekkjum vér nú, nema líf Krists,
sem staðist gæti samkepnina við hin
fornu rit Gyðinga meðan þau höfðu
það (hefðarvald og voru svo ’heilög
talin, að ekki mátti einu sinni leið-
rétta staf- og ritvillur hinna skrift-
lærðu? Það liggur í augum uppi,
að hefði Kristur verið rétttrúaður
og átt hina marglofuðu „barnatrú“
hefði aldrei um neina kristni verið
að ræða. Kristur hefir líka aldrei
sagt, að önnur eins bylting og hann
kom til leiðar, og sem mannkynið
hefir svo illa notfært sér, geti ekki
komið aftur. Nú á tímum er jafn
voldug bylting í aðsigi frá hinni
miklu uppsprettu sannleikans, og
hún mun hafa jafn djúptæk áhrif á
mannkynið eius og kristindómur-
inn hefir haft, þó að enginn afburða
andi sé enn fram kominn meðal
mannanna „til að þrýsta þeim til að
koma.‘ ‘ En slíkur afburðaandi hef-
ir áður komið fram á þessari jörð í
fyllingu tímans, og eg efast ekki
um, að hann geti komið aftur.
Annað atriði verð eg líka stutt-
lega að minnast á. Vitnisburður
Krists er ekki komin til vor milli-
liðalaust. Ef svo væri stæðum vér
betur að vígi. Hann er færður í let-
ur eftir sögusögn vandaðra en lítt
mentaðra manna. Að vísu ber það
vott um óvenjulega mentun í þess-
ari rómversku nýlendu, Juden, að
fiskimennirnir, tollheimtumennirn-
ir og aðrir, skyldu jafnvel kunna að
lesa og skrifa. Og frásagnir þeirra
eru framúrskarandi í því hve vel
þeim ber saman um heildaráhrifin
af persónu Krists og í því hve skíra
mynd þær gefa oss af kenningu
Krists og persónu hans. Erx jafn-
framt eru þær fullar af ósamræmi
og mótsögnum í óskynrænum e,fn-
um. Til dæmis ber upprisusögunum
fjórum ekki saman í all mikilvæg-
um atriðum og engum duglegum
lögfræðingi mundi veitast erfitt að
hnekkja, vitnisburði þeirra fyrir
rétti. En þessi ósamkvæmni hefir
enga þýðingu fyrir andann í fagn-
aðarboðskap Krists.
Hitt er aftur á móti ekki hyggi-
legt að halda öðru eins og því fram,
að hvert orð í ritningunni sé inn-
blásið af guði og þar sé engin und-
antekning á, þrátt fyrir ófullkomna
fiásögn, skoðanir einstakra manná,
sem hafa sett mót sitt á frásögnina,
austurlenzkan stílsmáta og þýðing-
arvillur. Það mætti draga þá álykt-
un af orðum Krists um bókstafinn
og andann, að hann hefði séð fyrir
bókstafsþrælkun þá sem svo mjög
varð ríkjandi í kristninni. Þvert
ofan í það, sem hann ætlaðist til.
Því oss var ætlað að nota skynsem-
ina, til þess að samlaða kenningu
lians breyttum lífsskilyrðum nýrra
tíma. Mnrgt í kenningu lians var
bein afleiðing af skoðanahætti og
þjóðlífsskipun þeirra tíma, sem
iiann lifði á. Þegar ’því er haldið
fram nú á tímum, aö sannkristinn
maður eigi bókstaflega að gefa all-
;:r eigur sínar fátækum, eða að ensk
ur fangi, sem er að dej-ja úr hungri,
eigi bókstaflega að elska Þj'zka-
landskeisara, eða að hjón, sem hafa
rii'bjóð hvort á öðru, eigi að vera
anitengd í lífstíöaránauð og þræl-
11 i'.nvi, af því að Krístur mótmælti
iiuisungar hjónaböndum samtíðar
sinnar, þá er slíkt að eins híægileg
afbökun á kenuingum hans og kem-
ur algerlega í bág við hinu öfluga
eiginleika lieilbrigðrar skjmsemi,
senv er eitt aðal-einkenni hennar.
Að heimta það sem manni er sam-
kvæmt eðli sínu ómögulegt að láta
í té, er sama og að draga úr kröfun-
um um það, sem rétt er og sann-
gjarnt.
Það hefir þegar komið fram hjá
mér í því, sem eg hefi sagt um þessi
þrjú atriði, sem eg hefi minst á, af-
nám Gamla-testamentisins, meiri at-
hygli á lífi Krists samanborið við
dauða hans, og hið nýja andlega að-
strej^mi, að að eins þetta síðasta
veiti oss nýja útsýn yfir lífið fram-
undan og æðri og andlegri trúar-
legan skilning á tilverunni. Ef til
vilt geng eg hér of langt. En hvað
Gamla-testamentið snertir hef eg
aldrei heyrt talað út frá því um
andlegt samband við annan heim.
Og eðli Krists og kennjng hefir
hvortveggja verið skýrt öldum
saman í aðalatriðunum eins og eg
hefi lýst, þótt þær skýringar hafi
verið breytilegar í smáatriðum. En
andar halda einstaklingseðli sínu ó-
breyttu þótt þeir skilji við jarð-
neska líkamann ogmargir flytja
jTfir um með sér margvíslega j#rð-
neska hleypidóma, sem þeim veitist
erfitt að losna við. Og naumast sést
nokkurntíma talað um endurlausn-
arhugmyndina í heimildum frá á-
reiðanlegum anda-samböndum. Eu
aftur á móti er lögð mikil áherzla á
eftirdæmið og áhrifiu milli sáln-
anna. Kristur er þar fullkomnasta
fyrirmyndin. Með eftirdæmi síuu
og áhrifum hefir hann opinherað
sig sem hinn æðsta og göfugusta
anda, sem vér þekkjum, sem guðs
son, ’eins og vér erum öll guðs börn,
en nátengdari guði og ’þess vegna
sem son hans í sérstakari skilningi.
En hann kemur ekki að jafnaði til
fundar við oss, þegar vér kveðjum
þenna heim. Má vera, að eftir nokk-
urn tíma auðnist oss að fá að vera
í návist ’hans. Það fer vafalaust eft-
ir því hvort við þráum hjálp hans.
Birtist hann þá sem umhyggjusam-
ur, ástúðlegur og hjálpfús félagi og
leiðtogi og getur andi hans frætt
oss og styrkt þótt hann sé oss eigi
sýnilegur jálfur. Þetta er almenn-
asta fræðslan vvr andaheiminum um
Krist, þessa vísdómsfullu, kærleiks-
ríku og máttugu veru, em hefir það
sérstaka hlutverk að vaka yfir þess-
um hnetti með hans margvíslegu
vistarverum.
Áður en eg svo sný mér nánar að
hinni nýju opinberun, sönnununum
fyrir henni og fræðslunni, sem hún
færir oss, skulum vér enn sem
snöggvast staðnæmast við þau tvö
atriði, sem eg hefi minst á. Hvor-
ugt þeirra er algert lífsskilyrði. Hin
nýja þróun getur haldið áfram og
sigrað heiminn án þeirra. Það er
yfirleitt ekki ’hægt að búast við
neinni snöggri breytingu á margra
alda trúarvenjum vorum. Og jafu
ólíklegt er að guðfræðingarnir ger-
ist svo djarfir aö rífa ritninguna 1
tvent, fleyja fyrri helmingnum 1
ruslakistuna en leggja út af síðafl
helmingnum af stólnum. Ekki er
þess heldur að vænta, að það herl
nokkurn skyndilegan árangur, Þ°lt
gefin væri út yfirlýsing uffl Þa®»
að kirkjurnar lvafi allar lagt ranga
áherzlu á líf Krists.En með auknum