Morgunblaðið - 11.12.1919, Blaðsíða 3

M 4 * « * C KftlAM li

Dönsk Píanó.
Aðeins tvö píanó eru óseld hér á staðnum frá hinni alþektu
dönsku verksmiðju Herm. N. Petersen & Sön. Þau seljast með góð-
um borgunarskilmálum og þeim fylgir ótakmörkuð ábyrgð.
Allir, sem vilja eignast verulega góð píanóhljóðfæri, kaupa þau
frá Herm. N. Petersen & Sön. Sterkust, hljómfegurst og bezt.
Viih. Finsen
I
Ð
E
I
N
S
G
Ó
Ð
A
R
V
ö
R
U
R
i
•I
Hangið kjöt,
mjög gott — fæst i ve z'un
Jóna frá Vaðnesi.
Brent og maiað kaffi
hvergi betra
Veizlnn Jóns frá Vaðnesi,
Útflutn. Innflutn.
KAUPIÐ AÐEINS GÓÐAR VÖRUR
Simn. »ALDAN<
Sportvöruverzlunin
BANKASTRÆTI 4. Simi 213.
Reykjavík.
Winchester
Husqvarna
Repeater Haglabyssur
Cal 12, 16 og 20
Repeater Rlfflar Cal. 25/20
7 & 14 sk.
do. do Cil. 22, 15 skota
Automatfc do. » 22, 15 »
Hagl&byssur ein og tvihleyptar
Cal, 12 og 20
Rifflar Cal. 32.
C/F. Wicchester
Kölu-Roti weller
Pulverfabriken
Púður „Kðrnung“
No. 4.
KAUPIÐ AÐEINS GÓÐAR VÖRUR
óslitinn vörð á 140.000 enskra fer-
mílna svæði í Norðursjónum og
hafði að mestu á liendi alla strand-
gæzlu Evrópu, frá Arkangelsk til
Alexandriu, 5000 mílna veg.
Á eiiium máuu'Si fóru herskipiu í
heimahöfum 1 miljón sjómílur, eu
lijálparskipin og varðskipin fóru 6
rniljón sjómílur á sarna tíma, eða
sem svarar 250 sinnum í kringum
jörðina.
Áhrif hafnbannsins má m. a. sjá
al’ því, að á tveimur mánuðum 1915
komust 256 af 1400 skipum fram
hjá eftirlitsskipunum, en í lok ruesta
árs; aðeins 60 skip af 3000 á jafn-
löngum tíma. Einn mánuð ársins
1917 komst ekki eitt einasta skip í
ltöfn við Atlanzhafið og ísliafið.
sem eigi hafði verið rannsakað áð-
ur af Bretum.
Áður en Ameríkunrenn fóru í
stríðið, var brezka sjóliðið eitt.um
að verjast og herja á kafbáta Þjóð-
vei\ja. Af 200 kafbátum, seirx Þjóð-
verjar mistu, grönduðu Bretar 150.
Frh.
Nýju rikín
vð Austursjóinn.
n.
Letland (Latvia) er án efa það
landið, sem stendur á hæstu menn-
ingarstigi af baltisku löndunum, og
hefir beztu sjálfstæðisskilyrðin.
Það er 63,000 km., og eru stöðu-
vötnin eigi talin þar með. Til Let-
lands lieyrir mesti hlutinn af gömlu
í'ylkjimum, Líflandi, Kúriandi og
Latgale. Að norðan liggur Riga-
flóiim og Eistland, að vestan Aust-
ursjórinn, að sunnan Lithauen og
að vestan fylkin Pskow og Vitebsk.
Takimarkalínan er 1800 km. löng
og eru 500 þqirra við sjó. Letlaud
er ekki eins eyjaríkt og Bistland,
þar sem í rauninni er ekki nema
um eina eyju að. tala, Ruuo, sem
liggur í miðjum Rigaflóauum; búa
‘þar 250 Svíar, er lifa af fiskiveið-
i.m.
Á Letlandi voru taldir 1. jan.
1914 2,5 milj. manna, og voru á
milli 80 og 90% af því Letlending-
ar. Útlendingar eru mest í bæjun-
lim, í Riga og Libau t. d. 15% Þjóð-
verjar og talsvert af Gyðingum í
austu'rliluta landsins. Rússar vorij
fram að 1914 nálega aðeins í em
bættismannastéttinni og í hernum.
Á stríðsárunum hefir þeim fækkað,
og nú sem stendur eru næstum
engir Rússar á Líflandi og Kúr-
landi, eu til Latgatc hafa nokkrir
þeirra flust á síðustu árum. Síðast-
liðið ár liafa verið háðir þar marg-
ii- og grimmir bardagar, sérstak-
lega á Kúrlandi, sem höggvið hafa
tilfinnanlegt skarð í landsbúatöl-
una, sum héruðin hafa mist alt að
Loveland lávarði r
finnur Ameriku.
eftir
O. N. og A. M. WILLIAMSON.
22
Hann talaði ekki út, en sú varú'ð, seni
hann sýndi í því, að koma hundinum i
vasa sinn, bar vott um, að það væri ekki
lítið í húfi.
Loveland var jafnan lcurteis lægi-i
stéttar menn og áleit því bekkinn til-
heyra þeim, sem fyrst kom. En sag'ði
þó: Ef þér hafið ekkert út á það a'ð
setja, þá sezt eg hér.
Hinn maðurinn hló. Eg hefi ekki
borgað fyrir mig hér. Og þó eg hefði
gert það, þá hefðuð þcr verið marg-
velkominn, eftir þetta þrekvirki yöar.
Þér getið notað mig fyrir gólfþurku ef
yður sýnist svo.
— pökk fyrir, sagði Lovejand og hló
líka. Eg hefi ekki þörf fyrir gólfmo'.tu
nú, en ef það væri yfirfrakki, þá —- —*
— Þér gætuð fengi’ð múm, ef hann
% af mönnum sínum. Hvað sam-
bandið snertir á milli nágrannanna,
er það ekki hið sama gagnvart Lit-
haubúum og Eistlendingum. Yfir-
leitt má segja, að lítið greini á milli
Letlendinga og Lithaubúa annað en
lítill trúarjátningarmismunur, en
sameiginlegt við Eistlendinga hafa
ieir lítið annað en baráttuna við
>ýzka þjóðþáttinn í landinu. Hefír
víst komið til orða að sameina Let-
land og Lithauen, og er heldur ekki
'gott að sj'á fyrir ókunnuga hvað
)YÍ gæti verið til fyrirstöðu.
Hvernig atvinnugreinar skiftast
má sjá af töflu þeirri, er hér fer á
eftir, og er þar samanburður á milli
Letlands og Danmerkur.
Let- Dan-
land mörk
(1897) (1907)
Andleg starfsenii .... 2,8 4,7
Landbún., fiskveiðar 48,0 40,0
Handverk og iðnaður 21,4 27,6
Yerzl og útflutningur 8,0 14,1
Vinnuhjú............ 13,5 5,7
Ýmislegt ............ 5,9 7,9
100,0 100,0
Eins og sjá má er hér talsverð-
ur mismunur í ýmsum atviunu-
greinum, og T>er þar einna mest' á,
hve hjúatalan er miklu hærri í Let-
landi. Nærri helmingur 'þjóðar-
innar vinnur að landbúnaði, og er
þar aðallega um kornframleiðskt að
ræða; árið 1913 var framleitt yfir
6 milj. centn. af korni og er það
hér um bil 8 sinnum meira en í
Norcgi. Af kartöflum var framieitt
næstum eins mikið. Hestar eru þar
15 og nautgripir 50 á hverja 100 í-
búa, og voru vítfluttar afurðir frá
dýraríkinu orðnar 200 milj. frauka
virði síðustu árin fyrir stríðið. Þar
af var rjómi, smjör og ostur iyrir
ineira en helminginn, en kjöt að-
eins fyrir hlutann. 1913 A'oru
þar 95 samlagsrjómabú, 223 ei'tir-
iitsféKfg og 149 sameignarfélög með
landbúnaðarvélar; einnig eru þar
margar lánsstofnanir, sem hvíla á
samyinnugrundvelli..
Iðnað'arstofnanir voru þar taldar
782 árið 1910, þar sem 93,000 verka-
menn unnu og var ársframleiðsdan
200 milj. rúbla virði. Mest kvað þar
að vefnaðarvörum, matvöruin og
ýmsum trésmíðagripum. Nú sem
stendur er allur iðnaður hættur,
\egna þess að Rússar tóku a burt
með sér, þegar þeir voru reknir
úr landi, alt sem þeir gátu af verk-
færum og vélum, til þess að það
yrði ekki Þjóðverjum að gagni.
Endurreisn iðnaðarins vcrður að
sjálfsögðu mörgum erfiðleikum
bundin, og skiftir þar einnig miklu
máli hvernig fer með rúdsneska
markaðinn.
Búist er við, að verzlun og sigl-
ingar fái mikHa þýðingu fyrir fram-
tíðarfjárhag landsins. Mjá sjá hér
töflu yfir inn- og útflutningsvcrðið
árið 1912 frá þremur stærstu verzl-
uuarhöfnunum, Riga, Libau og
Windau, talið í miljónum franka:
væri ekki tvisvar smnum of lítill fyrir
yður. En hvað um það. Þér björguöu'ð
liundinum mínum á meðan eg sva£ eins
og veik mús, og það er eitthvað viS
ySur, sem mér geSjast aS. Hvernig
væri þaS, aS viS segSum hver öSrum
helztu drættina úr æfisögu okkar, ef þér
eru annars ekki a'ð draga dár aS mér.
En ef þér væruð hér vegna þess aS þér
eruS í nauSum staddur, þá er ekki ó-
mögulegt, a'ð eg geti hjálpaS ySur eitt/
hvaS. Stendur ekki einhversstaSar í
Liblíunni um ljóniS og músina 1
— Mig minnir a'S ljóniS og niúsin sé
í Esop, sagSi Valur.
— Eg hefi aldrei heyrt hans getiS.
En þaS gerir ekkert til. Þér eraö ekki
héSan úv borginni, þykist eg \ ita?
— Nei, eg er Englendingur, flýtti
Loveland sér aS segja.
— pér eruS geisilega vel klæddur ef
þér eruS vanalegur innflytjandi. Eg er
ekki heldur héSan — er ekki fæddur
hér. Eg heiti Bili Willing. Sumir snúa
því viS og kalla mig Willing Bill, þ'í
eg er mjög viljugur viS mitt daglega
starf. En eg hefi þó ekki vakiS á mér
neina eftirtekt enn. Þér eruS ef til vill
lánsamari. En tapiS ekki hugrekkinu,
þó eitthvaS blási á móti, ef þér hafiS
annars hreina sámvisku, og þaS veit eg
Riga ......... 599,4 388,9
Windau....... 252,6 74,9
lúbau ........ 102,2 85,8
Samtals 1044,2 549,6
Þessi eini miljarð franka, sem
útflutningurmn nemur frá þessum
þremur hafnarbæjum, er 30% af
cllum útflutningi Rússlands í gegn
aS þér hafiS, annars hefSuö þér ekki
fariS a'S hætta ySur í þaS aS bjarga
hundinum mínum. HvaS er þaS nú ann-
ars, sem þér leitiS aS — afsakiS aS eg
spyr?
— Eg er aS reyna a'S finna aftur auð
minu, sagSi Valur eftir auguabliksþögn.
■— Þar skilur meS okkur. Minu auSur
þarf fyrst aS verSa til. Og eg er nú
ekki lengur komungur — eins og þér.
Eg verS líklega aldrei framar 38 ára.
En eg er listamaSur. En New Ýork
hefir ckki euu komiS auga á hæfileika
mína. Eg hefi seunilega veriS of fjöl-
hæfur. ÞaS getur orSiS of mikiS af því
góSa. En þa'S er ekkert út á þa'S aS
setja. Eg geri ekki ráS fyrir, a'S margir
hafi skrautlegri hallir í borginni en
þessa hérna í kringum okkur, þó hér
eé dálítill súgur.
— Höllin mín er heldur ekki súglaus,
sagSi Loveland.
— Svo hafiS þér komiS hingaS til
þess aS losna viS þann súg?
—- Já, þa'S er rétt til getiS.
— En auSurinn, sem þér ætliS aS fá
eSa finna?
— Eg býst viS skeyti á morgun, sem
kippir þessu öllu í lag, sagSi Loveland.
Eg er ySur annars þakklatur fyrir viS-
kynninguna. pér hafiS stytt mer stund-
um Eystrasaltshafnirnar. Hluttaka
Danmerkur í útflutningnum er fyr-
ir ca. 50 milj. franka og í inn-
flutningnum fyrir ca. 30 milj.
franka, og má af því sjá, að við-
skifti liafa ekki verið svo lítil á
milli þessara landa. En pólitísku
öldurnar breyta þessu ef til vill eitt-
hvað, svo að viðskiftin færast meira
til annara hafna í framtíðiuni
(Petrograd, Kronstadt, Danzig).
ir. Eg kemst eiuhvernveginn af til morg-
uns.
— ÞaS eru helzt til margir tímar
þangaS til, sagSi Bill Willing. Bara aS
eg hefSi getaS boSið ySur á gistihús
mitt, þar sem eg dvel þegar eg er ekki
á búgarSi mínum. En þar heimta þeir
aS sjá fyrst aurana.
— Hyað þarf maður aS borga þar
íyrir herbergii spurSi Loveland.
— Ilerbergi ? Svo umfangsmikill er
eg nú ckki. Eg læt mér uægja eitt rúm
miltt amiara góSra maima.
Hann tiltók upphæSina.
Loveland leitaði í vösum sínum. Hauu
haföi ekki mikla von um aS finna þaS
sém nægSi.
E11 þegar hann hafSi safna'S öllu sam-
an, hrópaSi Williug me'ð fögnuði: Þetta
eru miljónir! Þér getiö fengiS tvö rúm
á Leöurblöku-gistihúsinu.
— Ef eg hef peninga fyrir tvö rúm,
þá getið þér feugiö annað, sagði Love-
lond.
— Þakka yöur fyrir. Þér eruð gæöa-
maöur, svaraSi Bill þakklátlega. En
mér líSur vel þar sem eg er. Hafiö þér
bara aurana.
— pér þurfíS ekki aö hugsa um mig,
sagöi Loveland, þér verSiö aö hafa
Samgönguvandræðin
i Þýzkalartdi.
Aldrei fyr hefir það þekst í sögu
Þýzkalands, að fólksflutningarhafa
lgerlega verið bannaðir með öllum
járnbrautum landsins í 11 daga
samfleytt. En ástæðan til þes^ara
miklu samgönguvandræða var kola-
leysi og skortur á jámbrautarvögn-
um. Það hafði sorfið svo fast að,
að ekki var um annað að gera en
grípa til þessa óyiidisúrræðis. En
lijá kolanámum hafði safnast fyrir
þau óferynni af kolum, aS inenn
voru farnir að óttast það, að í þeim
mundi kvikna af sjálfu sér. Og í
borgunum urðu menp að sitja í
kulda og verksniiðjurnar að liætta
\innu. Járnbrautirnar höfðu ekki
nóg kol til þess að geta sótt koliu
til námanna. Það er ótrúlegt, en
samt er þaS satt. Aðalvandræðin
stöfuðu auðvitað af því, að það
vantaði járnbrautarvagna. Kola-
leysið stafaði ekki af öðru en flutn-
ingavandræðum. MeSfram öllum
járnbrautum stóðu fjölda margir
járnbrautarvagnar og eimreiðar,
hörmuleg útlits, og biðu þess, að
hægt væri að komast til viðgerðar-
stöðvanna. Og þar beið líka, mikiS
af efni til þess að gera viði vagn-
ana, og þó var það ekki gert. Það
var líka vinnutregða, sem átti sinn
þátt í flutniugavandræðunum.
Mönnum skiis betur hvernig á-
standið hefir verið, ef þeir líta dá-
lítiö aftur í tímann. Því að þangað
ei aðalorsakanna að leita, Það var
þegar liaustið 1916, að hinn þáver-
andi samgöngumálaráðherra Þjóð-
verja lýsti yfir því, að járnbrautar-
samjgöngurnar ætti við ógurlega
crðugleika að stríða. Og þetta fór
auðvitað versnandi eftir því sem
slríðið stóð lengur. .Það varð að
taka beztu kolin frá járnbrautun-
um handa hergagnaverksmiðjunum
og nota lélegri efni en áSur í vagna
og eimreiðar. Afleiðingin varð sú,
aö vagnarnir gengu úr skaftiuu
þúsundum saman, en fátt eitt var
smíðað af uýjum vögnum, því að
verkamönnum, sem smíði þeirra
unnu, fækkaði altaf og áttu við æ
verri kjör aö búa sökum matvæla-
skortsins. Viðgerðir á gömlumr vögn
um urðu æ bágbornari, því að altai
varð að grípa til verra og verra efn-
is til viðgerðanna. Entist viðgerð-
in á fjölda mörgum eimreiSum ekki
nema daginn og þá þurfti að gera
við þær aftur. Þykir það von, þótt
verkamöimnum hafi til lengdar
leiðst sú vinna og þessvegna afkasti
þeir nú ekki eins miklu eins og áð-
ur, meðau bæði verkfæri þeirra og
efni voru af beztu tegund. Þess ber
ennfremur að gæta, að Þjóðverjar
uröu að láta af höndum við baoida-
menn 5000 beztu eimreið'ar sinar
og tugi þúsunda af beztu járnhraut
arvögnunum.
Á öllu þessu geta menu séð, að
hróöurpartinn ai þessu. Eu hvernig er
þetta gistihús1?
— ÞaS er hreiulegt, náttúrlega ekki
jafu skrautlegt og Plaza eSa Waldorf.
E11 þaö er engin hola. Þar er heitt og
herbergin eru blátt áfram snotur.
— En hveruig er þaö meö mat 7 spurSi
Loveland. Er nokkuS til fyrir hannf
Hann leit á skildingana í hendinni.
— HafiS þér bara afganghin. En nú
getum viS fariS niöur aS brauSsölu-
staSnum, þar fær maSur gefins brauö.
peir fylgdu mannfjöldanum. Pengu
slokaS í sig eiuum bolla af kaffi meö
fransbrauöi. Val fanst þaö herramanns-
matur, og vildi helzt fá meira.
— Og svo höldurn viS til Leöurblöku-
gistihússins, hrópaSi Bill glaSlega. ÞaS
er töluveröur spotti. Eu mér finst eg
geta hlaupiö kringum jöröina í einuni
spretti eftir þessa máltíS.
Loveland var líka hressari í skapi.
Honum fanst aö þetta hlyti aö vera
æfintýri, sem hann muudi hlæja aS á
morgun. Eii hann haí'öi hugsaS sér aS
gleyma ekki Bill Willing, þó haun
gleynidi þeim öröugleikum, sem hann
varS fyrir í sameiningu meS honum.
Hann varS eitthvaö aö gera fyrir ves-
Iings manninn og varð heitur af göf-
ugmenskutilfinningu.
Eg er aftnr kominn I samband við
Klæðaverksmiðju Chr. Jurckers, sem
mörgnm er að góðu kunn fyrir slna
haldgóBu og ódýru ullardúka.
»Prufur« til sýnis.
Ull og prjónaðar ullartuskur keypt*
ar háu verðl.
Flnnb. J. Arndal, Hafnarfiiði.
Kex, kaffibrauð
hvergi betra en l
verzlun Jóns fcá Vaðnesi
Overland-Bifreið til sölu.
A. v. á.
Epli,
Appelsínur
og laukur
fæst í
verzlnn Jónð fcá Vaðneai
Kona
getur fengið atvinnu við að þvo
flöskur. — Nýja Apótekið.
NOTIÐ KOLASPARANN
FRÁ SIGURJÓNI.
það var ekki furða þótt þar að
kæmi, að saongönguteppa yrði í
Þýzkaiandi. Og þegar alt var að
komast í óefni, var gripið til þess
cyndisúrræSis, að banna fólksflutn-
ing' á jámbrautum í éllefu daga.
Það dugði nokkuð, en þó hefir orð-
ið að takmarka fólksflutning á
brautunum æ síðan, eða í heilan
mánuð. Ofan á öll þessi vandræði
bættist svo þaö, að óvenju mikil
fannkyngi kom í Þýzkalandi ein-
'mitt um þetta leyti (í öudverðum
nóvember). Urðu víða af því mikl-
ar' tafir, en þó gengu kolaflutning-
arnir svo sæmilega, að verksmiðjur
tóku til starfa aftur, borgarbúar
fengu kol til eldsneytis og Þjóð-
verjar gátu miðlað Pólverjuim tals-
verðu af kolum og sótt til þeirra
kartöflur í staðinn.
GistihúsiS, sem Bill haföi ráögert aö
láta t'yrirberast á, stóö í Bavary-hverf-
inu. Þar voru fleiri gistihús af svipaöri
teguud. En Bill vildi ekki taka ábyrgS
á þeim. Eg er ekki neitt skrautmeimi
aö ytra útlitij en skarniö og eg erurn
ekki neinir vinir. Eg vil ekki eiga á
hættu aö ía á mig, yöur eöa hundinn
minu nein óþrif.
Hundurinn hét Shakespeare. Hann
hafSffengiö helminginn af brauösnei'ö
liúsbóndaus og sötraö síöasta kaffidrop
ann úr bollanum. Loveland rá'SgerSi
strax meö sjálfum sér, aö hann skyldi
kaupa Shakospeare rautt hálsband
þegar hann gæti náö peningum úr
haukanum. E11 þá datt honum í hug,
livílíka heimsku haun heföi gert í því,
aö setja heimilisfang sitt á Waldorf-
gistihúsinu. pví þangaS gat hann ekki
komiö undir neinum kringumstæSum.
ííanu varS aö senda eftir skeytinu, sem
líklegt var a'S gæti korniS fyrri hluta
dagsins.
— Viö erum aS koma aö hallarhliS-
inu, herra minn, sagöi Bill í spaugi viS
Val. Hamí vissi ekki, a'ö þojmig hafSi
\ eriS vant aS tala til hans. Yalur hrökk
viö. Haun leit í kringum sig. Þeir voru
staddir á albjartri götu, hingað og þang
uð voru uppljómaSar búSir, veitingiti-