Morgunblaðið - 09.01.1920, Page 1

Morgunblaðið - 09.01.1920, Page 1
7 érg., 52 thl Föstndag: 9. Jannar 1920 I«»toldarprent8mið1a ■ — s ----------' g * " f í*k 3IE 0 Gamla Bio C=1C 01 Libertv Til þess að gefa sem flestum tækifæri til að fylgjast með þessari ágætu myad frá byrjun, sýnum við i kvöld kl. 8, Liberty I. kafla. tiiberty II. kafli verður^ s ý n d u r [i kvöld tkl. 9*/a f siðasta sinn. NtjA BIÓ Æíintýri Macistes II. kafli sýndur i kvöld ki 9. 010 Y _ * Fyrirliggjandi í heildsölu ti’ kaupmanna og kaupfélaga: Westminster heimsfræga reyktóbak Amulet og Westminster Mix- t,ure. — Selst með sama verði og áður, þar eð innflutt áður en toll- hækkun varð. <?. EIRÍKSS, Reykjavík Einkasali a íslandi. BjörgunarsKip Víístmanueyinga. V estmannaeyingar haf a fyrir nokkru fest kaup á fiskirannsókna- skipinu „Thor“ og ætla að gera úr því björgunarskip. Seljandi er danska stjórnin ng verðið 150 þús. krónur. Mikið hefir verið rætt um þetta fyrirtæki Vestmannaeyiinga, 0g mörgum þótt djarfmannlega í ráð- ist. Eyjaskeggjar eru aðeins 2000 og þetta er engu minna af þeim en þó allir íslendingar keyptu heilan bryndreka. En það er líka til mik- ils að vinna. Varla líður svo nokkur vertíð, að sjórinn taki ekki fleiri eða færri mannslíf, og leggi á þann hátt skatt, sem eigi verður metinn til peninga, á sjávarútveginn. Og enginn vafi er því, að hægt hefði verið að afstýra mörgum þessum s'lysum, ef ekki flestum, ef gott hjörgunarskip hefði verið til. Þess eru mörg dæmin, að botnvörpnngar hafa hjargað skipshöfnum úr sjáv- arháska, e:1 það er þó tilvi'ljun ein, að þeir rekast á skip sem illa eru komin. TJndanfarin ár hafa um 60 mótor- bátar og 10—-12 opnir bátar stnnd- að veiðar frá Vestmannaeyjum. Skipverjar á bátum þessum eru á fjórða hnndrað. Sjór er aflasælli við Eyjar en víðast hvar annars- staðar hér við land, og þar af leið- andi sóttur með meira kappi en annarstaðar. Er því auðsætt, að ei er neitt smáræði í húfi. Og í þessu sambandi skilst það betur, að hlut- taka Vestmannaeyinga í björgun- arskipsmá'linn er lengiin uppgerð. Þar 'haf-a flestir lagst é eitt, hver cftir sinni getu, og þeir sem minna gátu, ekki dregið sig í hlé, heldur lagt alt, sem þeir gátn mist, í fyr- irtækið. Þeir vilja gera sitt til, að kaupa af Eyjunum kvöð 'þá, er Æg- ir hefir á þær lagt. En björgunarskipið kemur eigi Eyjarskeggjum einum að haldi. Verksvið þess nær lengra en út á fiskimiðin, sem þeir sækja. Með- fram allri suðurströnd landsins eru útræði, einkanlega að vestanverðu. Má gera ráð fyrir að björgunar- skipið geti komið að haldi alla leið austan úr Skaftafellssýslum og vest ur á Reykjanes eða jafnvel lengra. í SkaftafellS-ogRangárvallasýslum stunda nær 300 manns útræði á vetrarvertíðinni, mestmegnis á opn- um bátum. Á Stokksevri eru gerðir út nær 20 mótorbátar og á Eyrar- bakka 5—10, og 1 stærstu verstöð- inni snnnanlands, Þorlakshöfn, stunda 400—500 manns sjóróðra á vetrarvertíð. Alls stnnda 800—900 manns sjóróðra í Árnessýslu. Það verður því um 1500 mannslíf sem sækja sjó á því svæði er björgunar- skipið ætti að geta komið að gagni. En fyrirtækið verður dýrt. Þó kaupverðið sé ekki hátt, verður að taka tillit til þess, að kosta verður um 80 þúsund krónum til viðgerða á skipinu og telst það til byrjunar- útgjalda. En rekstur skipsins verð- r.r dýr og vandasamt að láta hann bera sig. Að vísu fhá gera ráð fyrir að landið styrki fyrirtækið ríflega og að tekjur verði nokkrar af skip inu fyrir unnin björgunarstörf og strandvörslu. Að sumrinu til mundi það t. d. hentugt til þess að hafa eftirlit með síldveiðunum nyrðra. Hingað til eru það Vestmanna- eyj'ar, sem lagt hafa fé í fyrirtækið og nokkrir menn hér í Reykjavík. En hluttakan a að verða almennari. Fólk á öllu Suðuriandi á hér hags- muna að gæta og má ekki láta björgunarskipsmálið sig engn skifta. Og allir íslendingar eiga hér hagsmuna að gæta, að sem minst af starfshæfum mönnum þjóðarinnar missi lífið í sjómn. Þar liggur mikið við, og tilraunin, sem hér er verið að 'gera til þess að tryggja líf sjó- mannanxfa, er svo mikilsverð, að það væri ófyrirgefanlegt skeytingí arleysi, að reyna eigi að styrkja hana sem bezt. Góð bók. Arne Möller: Sönder- jylland eftir 1864. Fyrir margra hluta sakir mega Islendingar gefa bók þessari rneiri gaum en flestu því, sem komið hefir út á dönsku á árinu sem nú er að líða. Bókin er gefin út af Dansk- íslenzka félaginu og höfundur henn- a,r er hinn góðkunni íslandsvinur Arne Möller prestur. Hún er ætluð íslendingum sérstaklega, og átti að koma út á íslenzku, en frá því var þó horfið, meðfram vegna margra tilvitnana í bókinni, sem réttara þótti að birta á frummálinu. Og flestir eða allir meðlimir dansk- íslenzka félagsins hér á landi munu skilja dönsku, en þeim er hókin sér- Florylin þurgerið fræga, er vænt- anlegt aftur með næstn skipum. Gjörið svo vel að senda pantanir yðar nú þegar. G. EIRÍKSS, Reykjavík Einkasali á íslandi. einhverja nasasjón af kjörum Suð- ur-Jóta eftir að hertogadæmin Siésvík og Holstein gengu undan Dönum 1864 og urðu herfang I’rússa með friðnum í Prag 1866. Prússar revndu á alla lund að út- rýma dönsku þjóðerni, eigi að eins í þeini hlutum Suður-Jótlands, sem Danir og pýzkumælandi menn bjuggu í, heldur einnig í norðlægu liéruðunum í Suður-Jótlandi, þar sem eingöngu voru danskir íbúar. Prestarnir urðn að mæla á þýzku, skólamálið var þýzka, fundarhöld flest, sem ekki fóru fram á þýzku, voru bönnuð, menn gerðir landræk- ir fyrir engar sakir og öll stjórn Þjóðverja á landinu ofbeldi og kúgun. Ákvæði það, er tekið hafði verið upp í V. grein friðarsamning- anna í Prag, um að íbúum Suður- Jótands yrði gerður kostur á að láta í Ijós með atkvæðagreiðslu, hvort þeir vildu fylgja Dönum eða Þjóðv.erjum, var að engu haft, og Þjóðverjar feldu það meira að segja úr gildi upp á sitt eigið eindæmi. Saga Suður-Jóta eftir 1864 er raunasaga kúgaðrar þjóðar, sem aldrei lét þó hugfallast og alt af átti menn, sem þorðu að ganga í berhögg við harðleiknar yfirboð- arasmásálir, er gengið var á sjálf- sagðan rétt þeirra, en sem hins veg- ar alt af uppfylla skyldur sínar, sem horgarar í þjóðfélagi kúgara sinna og fórnuðu í ófriðnum mikla lífi 6000 manna á bezta aldri undir Irerfánanum prússneska. pað er þessi saga, sem síra Arne Möller segir í bók sinni. Og frá- sögnin er hvorki þur né saman- þjöppuð upptalning viðburða, held- ur lifandi lýsing á rás viðburðanna, saga sem sögð er á svo aðlaðandi h.átt, að lesandinn lilýtur að fvlgj est með frá upphafi til enda. Fyrsti kaíli bókarinnar er inngangnr og sýnir höfundurinn þar fram á hvar hin eðlilegu landamæri hafi verið er, Gustav Johansen, Jens Jessen, Hansen-Nörremölle, sem hver fram af öðrum voru forvígismenn dansks þjóðernis undir prússneska okinn. Og myndin, sem höfundurinn dreg- ur uþp af þýzku böðlunnm, getur ekki verið skýrari. í síðasta kafla bókarinnar, sem höf. hefir skrifað í ágústmánnði í sumar, skýrir hann írá hinni áformuðu endursamein- ingu Suður-Jóta við Danmörk, af- skiftum friðarfundarins af því máli, deilunum sem orðið hafa um nýju landamærin milli stjórnmálaflokk- anna dönsku o. fl., en eigi leggur hann þó neinn dóm á hvorir hafi réttara fyrir sér. Suður-Jótar hafa oft verið nefnd- ir í sömu andránni og íslendingar. Og eugum er skyldara en oss, að .lamgleðjast þeim á þeirri stund, er þeir geta aftur fagnað frelsi sínu. Þeim, sem les bók síra Arne Möller, óylst eigi að það hefir orðið þeim dýrkeypt og að þeir hafa miklu að íagna. staklega ætluð. Allur þorri íslendinga mun hafa*imilli dansks og þýzks þjóðernis í Jðlafeveðja til íslenzkra bama frá dönskum sunnudagaskólabömum (1919) byrjun 19 aldar og rekur í fáum dráttnm sögu hertogadæmanna i’iam til ávsins 1864. Bókinni skiftir liann í kafla og nær hver þeirra yfir eitt tímabil, er sérstaklega er helgað starfseihi einhvérs forvígismanns- ins. Lesandinn kj nnist Hans Krúg- Þessa litla rits hefir verið getið hér í einhverju blaði, og allir kann- ast við þessa fögra hugmynd og hugulsemi við bömin íslensku. — Börnin þakka jólagjöfina og vilja eflaust sýna þakklátssemi sína í verki, svo sem tillaga hefir þegar komið fram nm. í jólakveðju þeirri, sem hér ræð- ir um eru 7 meira og minna fagrar og vel gerðar myndir, og efnisval dágott; en því miður er málið á pésanum fremur hroðvirknislegt, og prófarkalestur framúrskarandi slæmur, svo að þessar fáu blaðsíður úa og grúa af prentvillum til stór- lýta. Óskandi væri að einhver fengist | hæfur til þess að leiðrétta í prent- 'un ef á fleiri jólakveðjum er von!

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.