Morgunblaðið - 20.02.1920, Síða 2

z
MORGUNBLAÐIÐ
Hanskabúðin
Nýkomnar miklai birgð.r af kailmanns Rnskins og Vaskaskinshönskum
í hanskabúðina.
U*.*U.AtáLaU.3ts.Ji!A.Xxl*JhU.MXA lto ÁtM *ií
MORGUNBLAÐIÐ
Ritstjóri: Vilh. Finsen.
AfgreiSsla í Lækjargötu 2
Sími 500. — Prentsmiðjusími 48.
Ritstjórnarsímar 498 og 499.
Kemur út alla daga vikunnar, ai5
mánudögum undanteknum.
Ritstjórnarskrifstofan opin:
^ Virka daga kl. 10—12.
Helgidaga kl. 1—3.
Afgreitislan opin:
Virka daga kl. 8—5.
Helgidaga kl. 8—12.
Auglýsingum sé skilað annaðhvort
á afgreiðsluna eða í ísafoldarprent-
smiðju fyrir kl. 5 daginn fyrir útkomu
þess blaðs, sem þær eiga að birtast í.
Auglýsingar, sem koma fyrir kl. 12, fá
að öllum jafnaöi betri staS í blaðinu
(á lesmálssíðum), en þær sem síSar
koma.
AuglýsingaverS: Á fremstu síSu kr.
3.00 hver em. dálksbreiddar; á öSrum
iíSum kr. 1.50 em.
VerS blaSsins er kr. 1.50 á mánuði.
*(t
deilur um kaupgjald, ekki aðeins
milli verkamanna og iðnaðarmanna
við vinnuveitendur, heldur eirmig
milli starfsmanna landsins við
þeirra húsbónda, þing og stjórn.
En þær deilur hafa oftast nær jafn-
ast án þess að hvorumtveggja aðil-
um væri unnið stórtjón með verk-
falli eða vinnuteppu. Og á því ríður
oss mest, að varast slík örþrifaráð.
Þjóðin er ungur frumbýlingur 'og
má ekki við þeim skakkaföllum,
sem af því mundi leiða. Hugsum
okkur t. d. að ein togaravertíð fær-
ist fyrir að meira eða minna leyti
Végna þess að vínna iegðist niðui'
fyrir ósamkomulag útgerðarmanna
og háseta. Iíagskýrslumar hera það
ljóslega með sér, hver afleiðingin
mundi verða. Stórt skarð yrði högg-
ið í útflutning fiskiafurða. At-
vinnuleysið yrði þess valdandi, að
fjöldi heimila gæti ekki komist af
og yrði að leita á náðir sveitarinn-
ar. Reykjavík stendur og íellur með
því, hvort þeir atvinnuvegir, seml
bærinn á hinn hraðfara vöxt og
viðgang sinn að þakka, haldast í
horfi eða ekki, og enginn má ganga
þess dulinn, að byrðirnar, sem
hvíla nú á bænum, eru orðnar svo
þungar, að það mundi hafa hrun í
för með sér, ef atvinnuvegimir
byrgðust. Hvar átti þá að taka þær
nærri tvær miljónir, er borgarar
bæjarins greiða nú árlega í bæjar-
sjóð? Hvar stæði bærinn þá með
öll sín mannvirki, ef fólkið færi að
flýja hann sakir atvinnuskorts ?
Kaupgjaldið hefir hækkað jafnt
og þétt síðan ófriðurinn hófst. En
hins vegar hefir þess ekki verið
gætt, að fult samræmi héldist á
milli ýmsra atvinnugreina, hvað
kaupgjald snertir. Það er eigi nema
eðlilegt og sjálfsagt að þau störf,
sem krefjast langs undirbúnings-
náms séu betur borguð en hin, sem
eigi kosta svo eða svo mörg undir-
búningsár. Mkður, sem vinnur al-
gerlega kaúplaust í, segjum 4 ár,
við að læra trésmíði, söðlasmíði,
prentiðn eða annað þess háttar,
verður að fá þau árin endurgoldin
beihlínis eða óbeinlínis þegar hann
hefir lokið náminu, og sama er að
segja um þá, sem verja fé og árum
til þess, að búa sig undir embættis-
próf. Atvinna, sem er hætti^eg lífi
Forsikringsáktieselskabet
TREKRONER
Brunatryggingar.
Aðalumbosmaður:
Gunnar Egilson,
Hafnarstræti 15.
Talsími 608 og 479 (heima).
og' heilsu verður að vera betur borg-
uð en sú, sem ekki er það, o. s. frv.
Hingað til hefir þessu ekki verið
neinn gaumur gefinn. Kaupgjaldið
fyrir atvinnuna hefir að mestu leyti
farið eftir því, hvensu arðberandi
hún var. Þeir atvinnuvegir, sem
mestan hafa gefið arðinn hafa dreg-
ið til sín fólkið, Því þar var mest
í boði. Breyting sú, sem orðið hefir
af þessum ástæðum liefir verið mjög
hraðfara. Máske um of. Að vísu er
það í sjálfu sér heilbrigt, að þeir
atvinnuvegirnir, sem mestan gefa
arðinn, séu stundaðir af mestu
kappi. En afleiðingin af fólks-
fækkuninni í sveitunum hefir orðið
slæm, ekki aðeins fyrir sveitirnar
sjálfar heldur einnig fyrir Reykja-
vík. Afurðir þær, sem við þurfum
að fá úr sveitunum liafa hækkað
stórkostlega, meðfram vegna þess
að framleiðendurnir eiga í vök að
verjast háu kaupgjaldi og fólks-
leysi.
IV.
Sú spurning hefir oft komið fram
hiá útlendum þjóðum nú síðustu
mánuðina, hvort atvinnugreinirnar
þyldu þá gífurlegu hækkun á öll-
i;m kostnaði, sem nú er orðin og
sífelt er að verða. Því verður ekki
ftjólsvarað. Beztu atvinnuvegirnir
þola auðvitað lengst, ef markaðs-
verð framleiðslunnar hækkar að til-
tölu við framleiðslukostnaðinn. En
ef markaðurinn spillist, þá er voð-
inn vís.
Viðskiftm við útlönd eru orðin
svo mikil, að hagur þjóðarinnar er
nndir þeim kominn. Og meðan pen-
ingarnir tapa gildi hjá þeim þjóð-
v,m, sem við höfum skifti við, þá
verða þeir einnig að gera það hér.
Engin ein þjóð er þess megnug, að
veita rás viðskiftalífsins í annan
hollari farveg en hami er nú í, og
orkumeiri þjóðir en við verða að
gera sér að góðu, að sætta sig við
það. En með því ástandi sem nú er
orðið á viðskiftalífi þjóðanna, hafa
skapast nýjar hættur, sem eigi voru
til áður. Og við þeim hættum hefir
þjóðin ekki nema eina vörn, að
tryggja sig fjárhagslega og reyna
að vera sjálfri sér nóg eftir því
sem unt er.
Verz-lunin við útlönd er orðin ó-
tryggari en áður og liggja til þess
ýmsar orsakir, þó mest megi um
kenna vandræðunum í verkamanna
málunum. Útflutningsteppur og
íramleiðsluskortur, sem áður þekt-
ist ekki, eru nú daglegir viðburðir.
Þetta er ein ástæðan til þess, að
nú þarf meiri forsjálni en áður.
íslendingar hafa nýlega rekið sig
á, hversu vandræðin eru fljótari að
bera að höndum nú en áður, þar
sem er kolaskorturinn, sem nú vofir
vfir. En á samá hátt og Bretar
banna útflutning á kolum einn góð-
an veðurdag, eins getur bann kom-
ið á öðrum vörutegundum þegar
minst varir, og bakað oss hin mestu
vandræði. Því er fullkomin ástæða
til þess, að brenna sig ekki aftur á
sama soðinu eins og nú hefir orðið
með kolin, en hafa. vakandi auga
með því, að ávalt haldist nægar
birgðir af nauðsynjavöru í landinu.
Verzlunin hefir nú verið gefin
frjáls, samkepni getur komið til
greina á ný og landsverzlunin verð-
ur ekki ein um liituna eins og áður
var, í því að sjá landinu fyrir vör-
um. Hér verður frjáls samkepni
milli kaupfélaga og kaupfélaga og
'SÚ samkepni hlýtur að skera úr
því fyr eða síðar, hvor stefnan sé
heilbrigðari, ef báðum aðilum eru
gerð jöfn skilyrði.
Á árunum sem liðin eru síðan
ófriðurinn hófst hefir íslendingum
iíklega vegnað bezt allra þjóða í
Evrópu. Dýrtíðin hefir að vísu ver-
ið mikil eins og annarstaða'r, en af-
urðir landsins flestar í ágætu verði.
En samt stöndum við engu betur að
vígi nú en þá, fjádhagslega. Hin.s-
vegar hefir allmörgu verið frestað
af verklegum framkvæmdum og
eykur það því á útgjöld landsins
á næstu árum, að bæta það upp.
Sama er að segja um málefni þessa
bæjar.
Sameiginlegt með landinu og
bænum er það, að um of er treyst
á fremsta. En vi'ð eigum engan
Aarasjóð, ekkert „torf í bakhend-
inni“ til að grípa til, ef illa árar.
Og „mögru kýrnar“ geta komið
hingað, ekki síður en til Egypta-
lands forðum. En þá verður ekkert
handa þeim að gleypa.
fslendingar mega ekki láta það
dragast lengi héðan af, að vera við
riisjöfnu búnir. Því næstu ár geta
orðið þung í skauti.
Erl. símfregnir.
(Fri fréttaritara Morgunblaðsins).
Khöfn 18. fabr.
Vilson vikið frá?
Sírnað er frá London að Wilsou
forseti sé ta.linn andlegur örkumla-
maður og er búist við að kongres-
inn sarnþykki yfirlýsing um að
framkoma hans fari algerlega í bág
við stjórnskipunarlögin og að for-
setaembættið sé autt.
Holland og keisarinn.
í nýju ávarpi til Hollendinga
láta bandamenn undrun sína í ljós
yfir því, að stjórn Hollands skyldi
ekki, um leið og hún neitaði að
verða við kröfum þeirra, gera ein-
hverja tillögu um varðveizlu keis-
arans, eða áfellast afbrot hans, og
fara þeir þess á leit, að málið verði
tekið til nýrrar yfirvegunar, og
leggja áherzlu á það, að nærvera
keisarans við þýzku landamærin,
sé hættuleg, ef Hollendingar geti
ekki sett Norðurálfunni þær trygg-
ingar, sem nauðsynlegar verða að
teljast til að varðveita frið í álf-
unni.
Frá Sey^sf rði,
Þaðan símar fréttaritari vor í
gær á þessa ieið :
— Hér er logn og hreinviðri.
Góður þorskáfli kominn á Horna-
firði.
Þórunn Sigurðardóttir, kona Sig-
urðar hreppstjóra á Þórarinsstöð-
um, andaðist í nótt.
Sterling er hér. Verður afferm-
ing byrjuð í dag, en ráðgert er að
skipið fari héðan á morgun.
Hinn nýi forseti1
Frakklands.
Khöfn, 18. febr.
P’lrá París er símað að Deselianel
taki við forsetatigninni í Frakklandi
í dag.
Paid Desclianel, hinn nýji forseti
Frakklands, er fæddur í Bryssel 13.
febr. 1856. Faðir hans, Emile Des-
chanel, var nafnkunnur sagnfræð-
ingur. Paul Deschanel lagði stund á
lögfræði og árið 1885 var hann fyrst
kosinn á þing Frakka og hefir sama
kjördæmið sent hann síðan á þing.
I þinginu hefir hann fylgt flokki
l.inna gætnu lýðveldismanna, en þó
meir og meirhallastaðklerkaflokkn
um. Hann er nafntogaður mælsku-
maður og vel mentaður. Árin 1898—
1902 var hann forseti þingsins, en
1902 varð hann að víkja þar sæti
fvrir Leon Bourgeois. Við næstsíð-
и. stu forsetakosningar var hann í
к. röri, en fékk þá að ein hverfandi
lítinn minni hluta atkvæða og varþá
um kent hvað hann væri reikull í
stjórnmálastefnu. En nú hafði hann
fylgi vinstrimanna og rótnema og
þar sem Clemeneeau hefir aldrei
verið neinn vinur kirkjunnar, hafði
Deschanel atkvæði allra klerka-
flckksmanna.
<z DAG8ÓK =>
I. O. O. F. 10122081/2—0.
Nidaros kom hingað í gærmorgun.
Voru nokkrir farþegar með skipinu.
Ennfremur hefir það og ineðférðis lík
ungfrúar Matthildar Guðmundsdóttur,
dóttur Guðmundar bæjarfógetaskrifara
('ruSnmndssonar. Hún andaðist í Kaup-
mannahöfn úr berklaveiki.
.Hreski botnvörpungurinn Clothilde
er kominn hingað frá Fleetwood. Er
skipstjóri hans Guðmundur Guðnason,
seni áður var með Njörð. Skipið verður
gert út héðan yfb vertiðina.
Lilléborg, leiguskip steinolíufélagsins,
er komið hingað frá New York með
nær 9000 tunnur af steinolíu. Annað
skip hlaðið olíu er og væntalegt til
sama félags á næstunni.
Bæjarstjórnarfundur var haldinn í
gær á skrifstofu borgarstjóra. Voru þar
engir áheyrendur nema blaðamenn.
Heimsóknir til sjúklinga á Vífilsstöð-
um hafa nú verið bannaðar vegna in-
flúenzuhættu.
Alþingi. Að .sögn fróðra manna mun
alþingi verða slitið í lok næstu viku.
því, svo sem kunnugt er, aðallega ætl-
að að samþykkja stjórnarskrána. —
Sennilegt þykir að alþingi komi sam-
an afturú suinar um það leyti sem kon-
ungur verður hér á ferð.
Vínland er komið frá Englandi og
liggur í sóttkví. Farþegi með skipinu
er Geir Thorsteinsson útgerðarmaður.
Skipið hefir töluverðar birgðir kola
meðferðis.
Brezliur botnvörpungur kom inn í
gær með lík af manni sem rotast liafði
um borð í skipinu. Annar maður á skip-
inu hafði slasast mjög, mist handlegg^
A öðrum botnvörpung, sem inn kom í
gær var einnig veikur maður.
Botnvörpungur, sem hingað kom í
gær hafði komið nýlega til Keflavíkur-
og haft samgöngur við landsbúa þrátt
fyrir mótmæli læknis og hreppstjóra
Mun hann verða látinn sæta sektum fyr-
ir tiltækið.
Inflúenzan. Beztu vonir eru um a'S
Vestmannaeyingarnir hafi ekki flutt
með sér inflúenzu og að bærinn sé enn.
laus við hana.
Björgunar- og strand-
varnarmálefni Islands.
Það er kunnugt öllum landslýð,.
að Vestmannaeyjar eru eitt hið
mesta sjósóknarpláss á öllu land-
inu, Oig eins hitt, að sjór er þar sótt-
ur um hávetrartímann, þegar allra
veðra er von.
Síðan að hætt var að mestu við
opnu skipin, og í þeirra stað komu
vélbátar, eins og nú er raun á orð-
in, hefir útvegurinn stækkað að
mikium mun; skipum fjölgað,
iengra sótt og í verra veðri, og
róðrar byrjaðir um og fyrir jól, og
jafnvel fyr, ef tíð er góð. Veiðar-
íæri þau, sem notuð eru, hafa líka
tekið miklum stakkaskiftum frá því
sem áður var; í stað handfæra er
nú að inestu veitt á lóðir og í net
og' hefir þessi síðastnefnda veiði-
aðferð með góðum notum mjög
færst í aukana ófriðarárin, þar eð
mirina var hér um botiivörpunga,
og því minni liætta á skemdum á
netunum en áður.
Það leiðir af sjálfu sér, að sam-
t'ara þeirri kappsemi í sjósókninni,
sem óhjákvæmlega leiðir af þeirri
breytingit til framfara útgerðinni,
sem raun liefir á örðið hér hin síð-
ustu árin, hefir hættan aukist stór-
lega fyrir sjómenn vora.
Litlir vélbátar eru illa komnir
við hina hafnlausu suðurströnd
landsins, þegar á skella skammdeg-
is stórviðri, ef eitthvað bilar ofan
þilfars eða neðan. Það eru þó eink-
um vélbátarnir sem hætta stafar af,
en fyrir þeim verður aldrei gert að
fullu. Að sönnu eru þær fátíðari
nú en á fyrstu árum vélbátanna
og vélamennirnir betur orðnir
starfi sínu vaxnir, en við vélbilun-
um má altaf búast, og ef þá hittist
illa á með veður, er voðinn vís. Eru
mörg og 'sorgleg dæmi þess.
Á 10 árum höfum vér mist 19
vélbáta og 33 mannslíf í sjóinn.
Stundum hefir tekist að bjarga
mönnunum, þó ekki hafi tekist að
bjarga bátuinyn. Vélbátunum er
það í flestum tilfellum um megn
að draga annan jafnstóran bát á
eftir sér í stormi og stórsjó.
Slysin vofa daglega yfir liinni
hraustu-sjómannastétt vorri, og það
þó alls sé gætt, sem samry'manlegt
er vaskri sjósókn. Við svo ramman
reip eiga sjómenn vorir að draga
þar sem er vetrarveðráttan of hafn-
leysið. Bátarnir reyna auðvitað af
fremsta megni að hjálpa hver öðr-