Morgunblaðið - 03.03.1920, Side 3

MORGUNBLAÐIÐ
3
til þess kæmi aS börnin yrðu hinga'S
send. — Oss skilst aS hér sé aSalefni'ð
að sjá bömunum fyrir mat og fötnm,
sem eins og sakir standa er miklu býð-
ingarmeira heldur en „andlega, fæðan“.
Danir þurfa ekkert að óttast í þessu
efni.
Símamir voru bilaðir svo að segja
’ allar áttir út frá Reykjavík í gær.
Eru meiri brögð að bilunum í þetta
sinn en mörg undanfarin ár.
Villemoes fór í gærmorgun frá Hafn-
arfirði áleiðis vestur og norður um
land. Kemur á Vestfirði og Siglufjörð.
Ekkert loftskeylasamband hefir stöð-
in á Melunum haft við ísland síðan
það fór héðlan. Loftskeytai'ræðingur
skipsins er veikui-, en enginn annar um
borð, sem með vélarnar getur farið.
Ásgeir SigwrSsson konsúll var meðal
i'arþega á íslandi héðan um daginn.
Hann er á leið til Bretlands.
Bæjarskrá Reykjavílcur er væntan-
leg einhvern næstu daga. Útkoma bók-
arinnar hefir dregist vegna mjög mik-
illa anna í prentsmiðjunni.
Sig. Jónsson fyrverandi atvinnumáJa-
ráðhera hefir verið skipaður í yfirmats-
nefndina í stað Péturs Jónssonar
ráðherra.
Sig Eggerz fyrv. fjármálaráðherra
er orðinn endulskoðandi Landsbank-
®ns í stað hæstaréttardómara Eggert
Briems, sem vegna embættis síns ekki
getur lengur gegnt þeim starfa.
Island-Falk, sem héðan fór nýlega á-
leiðis til Vestmannaeyja varð að hleypa
inn til Keflavíkur undan ofviðri. Lá
skipið þar enn í gærkvöldi.
Matthías 'PórSa/rson útgerðarmaður,
frá Móum, liefir nýlejfa keypt alla eign
Luusverzlunar í Keflavík. Hygst Matt-
hías að flytja þangað ineð alt sitt fólk,
en það hefir búið í Danmörku undan-
farin ár. — frtgerð mun hann ætla að
stunda allmikla úr Keflavík.
Avapce fer héðan á morgun til Leith.
Föstuguðsþjónusta í dómkirkjunni
kl. 6 í kvöld, síra Jóhann porkelsson
prédikar.
Gifting. í dag verða gefiu saman í
hjónaband ungfrú Guðrún Runólfs-
dóttir og O. Rydelsborg klæðsðeri.
byrjar á morgun (fimtudag) kl. io árd. eian fjórði vorðs atslegitm (25%) af öllnm vcrum í
VefnaðarvörubúOirsiii Aða stræli 14.
Danmörku og var lengst ráðherra,
þeirra manna, fyrst innanríkisráð-
kerra og síðan kenslumálaráð-
herra í ráðuneyti Sig. Bergs og hélt
hann þvú embætti í ráðuneytum
þeirra I. C. Christensens, Neer-
gaarcls og Holsteins. Eftir það hvarf
hann inn í landsþingið sem konung-
kjörinn.
Hann var í upphafi skólakennari
og í 20 ár var hann ritstjóri „Kold-
ing Folkeblad“. Á þing var hann
fyrst kjörinn 1892.
Bækur og börn.
Erindi frú Laufeyjar Vilhjálms-
dóttur á kveldskemtun L, F. K. R.
26. febrúar þ. á.
Enfiv
!$£<
Eg vona að þér, háttv. áheyrend-
ur. misvirðið >að ekki við mig, þótt
eg á samkoníu, sem haldin er til á-
góða fyrir lestrarfélag, eða bókasafn
þess og barnalesstofu, tali nokkur
orð um bækur og börn.
í engu landi er gert jafn mikið til
þess, að börn og unglingar eigi greið
an gang að góðum bóknm og 1-esi
þær sér til gagns eins og í Bandarík
junum í Norðnr-Ameríkn. Að því
stuðla mest og bezt lýðbókasöfnin
þar (The free Publie libraries).
Stofnanir, sem hafa það fyrir mark-
mið að .glæða og svala sem bezt
lestrarlöngun sem flestra borgara
þjóðfélagsins, geta ekki gleymt
æskulýðnum eða nnga fólkinu. 1
Ameríkn hefir brennandi áhugi og
dugnaður bókavarðanna, sem oft og æskulýðinn
einatt eru konur, leitt þá inn á það
svið, sem alment í Evrópu er talið
að vera verksvið barnaskólanna. Og
það er einkum á tvennan hátt, að
sveita- og bæjaljóðum. Þeir segja,
eins og er, að góð bdkasjöfn sén sann
ir framhaldsskólar fyrir livern ein-
stakling þjóðfélagsins, og því beri
að kosta þau af almannafé eins og
skólana. Það er til lítils, að verja
í'mu fé og tímatilað'yeitaæskulýðn
um lestrarkunnáttu, sé hann síðar
látinn standa höndum nppi, án þess
að eiga aðgang a'ð góðum bókum til
aS auka mentun sína. Góð bókasöfn,
stjórnað af áhugasömum mönmum,
körlum og konum, sem starfinu tíru
vaxin, geta verið til ómetanlegs
gagns, verið sannir lærifeður og
siðameistarar sinnar þjóðar.
Eins og áður er tekið fram, gleyma
Ameríkumenn ekkibörnunumþegar
verið er að koma á bókasafni hjá
þeim. Á flestum þeirra eru sérstak-
ar barnadeildir eða barnalessalir.
Þar eru borð og stólar við þeirra
liæfi. Þar er þvottaklefi, til þess að
börnin geti þvegið sér áður en þau
fara að handleika bækur safnsins.
í lágupi bókahy-llum meðfram
veggjunum er fult af bókum, sem
þau mega velja úr sjálf til að lesa
eða lána heim til sín. Séu börnin
ýmsra þjóða, svo sem oft er í bæjum
í Ameríku, er tekið tillit til þess í
bókavali. Þá er og hugsað um, að
börnin geti lesið bækur, er fræða
um þær greinar, sem kendar eru
í barnaskólunum. Spjaldskrá er til
yfir allar bækurnar og börnunum
kent að nota hana. Sérstakur bóka-
vörður, oftast kona, hefir umsjón
á salnum og leiðbeinir börnunum.
Salurinn er prýddur vegg- og
standmyndum og jafnvel blómum,
til að vekja fegurðartilfinning
barnanna. Alt er gert, sem í mann-
legu valdi stendur, til þess að laða
að bókasöfnunum.
Þess vegna er áhersla lögð á að
hafa húsakynnin þægileg cg áhrifa-
mikil. Þess vegna er tekið á móti
unga fólkinu með opnum örmum.
lýðbókasöfnin vinna fyrir nngu j Því er sýnt samúð og hlýja og ó-
kynslððina: 1. alveg út af fyrir sig, I takmarkað traust. Þannig eru oft
eldri börnin látin. hjálpa til að
halda uppi reglu á lestrarsalnum og
tæra bækur í samt lag." En jafn-
iraint því og leitast er við að hlýja
huga barnanna, er þeim gefinn
kostur á fr^ðslu, er oft nær dýpri
tökum á barnssálinni eif hin lög-
boðna fræðsla barnaskólanna, Og
fræðslan getur verið margvísleg.
Á sérstakri töflu í lestrarsalnum er
t. d. til skifta festar upp myndir
áf ýmsum merkum viðburðnm, er
ýmist fræða böfnin um eitthvað
2. í samvinnu við skólana.
Það er fyrir löngu viðurkent, að
lýðbókasöfnm amerísku séu full-
komnust allra safna af þeirri teg-
uud. Auðmennirnir keppast um að
styrkja þau, gefa t. d. vegleg skraut-
hysi eða bæknr í tugum þúsunda.
ÍWI könnumst vér við auðkýfinginn
mikla, Carnegie. Þegar hann var lít-
ill drengur og átti heimaíPittsburg,
í Bandaríkj unum, fékk hann ásamt
öðrum unglingum að nota lítið bóka
safn (400 biuda), sem maður þar
Um mánaðarmótin jan.—febr.
iczt Enevold Sörensen, fyrverandi
riðherra í Kanpmannahöfn. Hann
Tar einhver hinn atkvæðamesti
^jórnmálamaður vinstrimanna í
borginni hafði lánað >eim. -Þá hét I það, sem er að gerast, eða vekur
hann því, að ef hann yrði einhvern-1 eftirtekt þeirra á sérstökum bók-
tíma ríkur, >á skyldi hann stofna! um á safnínu. Á vorin eru festar
lýðbókasafn tii að gieöja og fræða j Upp myndir af helstn farfuglum og
unga fólkið, eins og þetta litla safn j skrá yfir bækur, er safníð á um
væri honum til gagns og gamans. Og : þá. — Á afmælisdegi Abrahams
hónum auðnaðist að halda þetta lof-; Lincolns eru hengdar upp myndir
orð si'tt. Nú eru Carnegies bókasöfn-; af honum og fæðingarstað hans —
in og bókahallirnar á víð og dreif j af helztn viðburðnm úr lífi hans,
um öll Bandaríkin'og víðarogbreiða I og jafnframt er festnr upp listi yfir
btessun sína yfir lönd og lýð. j bælcur, sem safnið á um hann.
Amerísku bókasöfnin eru rekin af ; Þennan dag er hvert sæti skipað á
almanna fé. Frá því um miðja síð-, lestrarealnuin. Daginn fyrir hefir
ustu öld liefir sú skoðun verið ríkj-! sögukennarinn í barnaskólaúum
andi þar, að lýðbókaspfnin sén al- sagt við börnin: „Eg set ykkur ekk-
þjóðamálefni er setja beri iög iimog ert fyrir til morguns. Farið á safn-
styrkja með fjárframlögum úr ríkis- ið og vitið hvað þið finnið þar um
Lincoln. Grerið ritgerð um hann og
komið með hana í skólann á morg-
un.“ Böriiin taka þessu fegins hug-
ar, og nú er unnið af kappi. Hver
bók á saí'ninu mn þetínan merkis-
mann er á lofti. Börnin lesa og
skrifa, því hvert um sig vill færa
kennaranum sínum beztn ritgerð-
ina. Þetta tek eg sem eitt dæmi um
samvinnu milli skóla og bókasafns,
en mun síðar minnast á fleiri.
Til þess að glæða áhuga barn-
anna á lestri,segir bókavörðnr þeim
sögu eða skýrir frá efni einhverrar
bókar, nokkra tíma á viku. Stöku
bókasöfn hafa eins konar þeima-
söfn, sem flutt eru á heimili barna,
sem treyst er til að lána út bækur
og vilja taka það að sér. Kringum
þetta heimasafn safnast svo hópur
af litlu lesandi fólki og einn dag
í viku er það boðað til fundar við
sendimann frá lýðbókasafninu, sem
lítur eftir öllu, spyr börnin hvað
þan iiafi lesið og segir þeim sögur.
Reynt er að venj.a bömin á að
fara vel með bækur. Þeim er sögð
saga bókariunar frá upphafi, þeim
er kent hvernig bezt sé að hand-
leika hana, án þess hún skemmist.
Sum bókasöfn mynda félagsskap
meðal barnanna til þess að fara vel
með bækur. Hvert bam, sem geng-
ur í þetta félag, skrifar undir það
loforð, að það skuli gera sitt ítrasta
til að hjálpa bókasafninu til þess
að bækiirnar skemmist sem minst.
Það lofar því 'kð muna það, að í
bókunum eru hugsanir og hug-
inyiidir merkra manna, karla og
kvenna, sem virða beri. Það lofar
því að fara ekki illa eða kæruleysis
lega með nokkra bók, og lofar að
reyna -að hafa áhrif á önnur börn,
að þau einnig fari vel með hæk-
urnar.
Þá kem eg að samvinnunni við
skólana. Kennurunnm er boðið að
koma með bekkinn sinn á safnið.
Kennararnir geta lánað bækur til
þess að láua þær aftur nemendum
sínum, því í Anieríku geta börnin j
haft tíma til að lesa annað en skóla- j
bækur sínar, sem betur fer. Þar er
lítið um fastar heimalexíur. Til-
lögur skólastj. um val á bókum
eru teknar til greina og þeim bók- j
um raðað á sérstakar hyllnr í lestr- \
arsal barna. Bókasafnið sendir
stundum bapnabókavörðinn í skól-
ana til að flytja fyrirlestur um
bókpsafnið og notkun þess. í hverri
viku seiida bókasöfnin skólunnm j
þær, bækur, sem börnin bafa óskað j
að fá lánaðar o. fl. o. fl.
Eins og gefur að skilja, er starf j
barnabókavarðarins s margþætt og j
vandasamt. Er því nauðsynlegt að j
liann sé vel að sér ger um sem j
flesta hluti. Ameríkumenn hafa og |
sérstök námskeið fyrir bókaverði j
sína og eru sum námskeiðin ein-
göngu fyrir barnabókaverði, svo j
sem við Carnegie-bókasafnið í Pitts-
burgja.
En það eru ekki bókasöfnin ein- j
göngu, sem útvega börnunum bæk- j
ur.'Skólinn sjálfur eða stjórn hans ;
lággur og hönd á verkið.
í sumnm ríkjunum í Norður- .
i
Ameríku er það lögum bundið, að
úr skólasjóði skuli varið ákveðinni
upphæð, miðað við nemendafjölda,.
til þess að kaupa bæknr handa
börnunum. Yið bókavalið er farið
eftir skrá þeirri,) er fræðslumála-
stjórn ríkjanna sernur yfir barna-
bækur. — Þá er og lestur barna
og bækur tekið til umræðu og íhng-
nnar á kennaramótnnum Koma
þar fram svohljóðandi nmræðuefni:
1. Hvaða gildi hafa bækur fyrir
börnin, svo sem ljóð og skáld-
sögur ?
2. Meðferð bóka.
3. Hvernig á að glæða lestarrlöng-
un barna?
4. Hvernig#á að kenna börnunum
að uota bækurnar?
5. Hvaða þáttur á lesturinn að vera
í (skólastarfinu?
6. Hvernig má nota lestur bóka til
þess að vekja æðri viðleitni hjá
börnnnnm ?
Þetta, sem á undan er greint,
vona eg að nægi til þess að sýna,
r.ð Ameríkumenn láta sér mjög ant
um að börn þeirra kunnx að lesa
og vilji lesa góðar bækur, og leit-
um vér til annara þjóða og kynn-
um oss hvað þær hafa gert fyrir
börnin á þessu sviði, þá sjánm vér
alstaðar meiri og minni viðleitni
til þess að afla börnunum góðra
bóka og kenna þeim að nota þær.
Þó er sá munurinn, að í Evrópu
eru það að jafnaði skólarnir en ekki
iýðbókasöfnin er eiga upptökin. —
í Noregi var það skólamað urinn
Nordahl Rolfsen, sem fyrst vakti á-
li.uga manpa á þessum efnum. Árið
1896 hélt hann erindi á kennara-
raóti um lestur barna í lýðskólum
Noregs. Yar á því móti stofnað
„Centralstyret for de norske Folke-
skolers barne og ungdomsbiblio-
theker“, sem kunnugt er að hafa
starfað mikið að útbreiðslu barna-
bókasafna við lýðskólana norsku.
Hér er ekki tími til að tala ðán-
ar um bariiabókasöfnin í Evrópu,
eða á Norðurlöndum sérstaklega,
en leyfa vil eg mér, áður en eg lýk
máli rnínu hér í kvöld, að fara.
nokkrum orðum um ástandið hér
heima fyrir.
í skýrslu nm fræðsln barna og
■.inglinga árið 1903—1904, eftir
Gnðm. Fimibogason, er skrá yfir
þau lestrarfélög, er þá voru til í
landinu. Yom bókasöfn þeirra til
samans 109 að tölu með 22,000 bind-
iim. En ekkert þeirra var sérstakt
barnabókasafn, er stæði í nokkru
sambandi við barnaskólana eða far-
skólana, að öðru leyti en því, að
sófnin voru stundnm geymfl í skóla
húsunnm. Þá hefir fræðslumála-
stjóri, Jón Þórarinsson, ragt mér,
að ástandið sé enn hið sama: lítil
eða engin viðleitni frá skólanna
hálfu eða hins opinbera til að afla
börnunnm bóka til að lesa, annara
en skólabókanna. Hér mnn sú af-
sökun á reiðum höndum, að altof
fátt sé til af bókum á íslenzku
handa börnnm og ungli'jgum, og
er það alveg satt. En ekki er þó
alt komið undir fjölda hókanna.
Ættu börn hér álment kost á a'ð
lesij þær bækur,, sem eru við þeirra
hæfi, þá væri það gott og blessað.
Enginn Islendingur ætti að komast
■svo til vits og ára, að eigi hefði
hann lesið íslendingasögurnar Nor-
egs konungasögur, 'Fornaldarsögur
Norðurlanda, þjóðsögurnar, beztu
skáldsögnrnar okkar og ljóðin —
og Dýravininn, svo og ýmsar ágæt-
ar þýðingar, svo sem Þúsmid og
eina nótt, Æfintýri Aandersens