Morgunblaðið - 07.03.1920, Blaðsíða 2

MORGUNBLAÐIÐ
2
....
;KOBGUNBLAÐIÐ
Bitatjóri: Vílh. Finsen.
■jg wfrwwiwyfK <jt y ■»|g *|> »|g wyc 'irpr
Gunnar Egilson
Ha4nar8tr»ti[,15.'
Sjó-
Striðs-
Bruna-
Lif-
Slysa-
haldið áfram í gær uiiz afgreiðslu
•gamalla skeyta var lokið.
Talsíminn er bilaður ennþá, en
u ú er farið að reyna að gera við
bann og því búist við að hann kom-
ist bráðlega í lag, ef illviður eigi
hamla aðgerðinni.
Nú mun það vera sannað að það
er sæsíminn milli Vestmannaeyja
■og lands sem bilaður er, og það á
&tað nálægt eyjunum. Er því hætt
við að Vestmannaeyjar verði sam-
fcandslausar um hríð, því tæplega
■er hægt að koma viðgerð við þegar
í stað. Er að sjálfsögðu svo, að
eamband milli eyja og lands verður
aldrei trygt meðan ekki er reist
lítil loftskeytastöð í eyjunum, að-
eins nógu aflmikil til þess að geta
uáð sambandi við Melastöðina. Sú
stöð yrði og notuð til sambands við
■skip í hafi kringum eyjarnar, en
aðaltilgangur hennar vspri auðvitað
sá, að vera varastöð þegar sæsíminn
biiar. Ef til vill mætti og nota hana
til þess að senda og taka við þeim
símskeytum, sem send eru milli
eyja og lands og þar með „létta á
talsímanum' ‘. Menn kvarta yfir því
að erfitt sé að fá talsímasamband
við eyjamar og mun það vera á
tökum bygt, svo loftskeytastöð í
Vestmannaeyjum gæti orðið að
utiklu gagni.
Norðlendingamótið
Það var haldið í fyrrakvöld eins
og til stóð. Var þar fjölmenni mik-
ið. Sigurður Jónsson fyrverandi at-
vinnumálaráðherra setti mótið með
stuttri en góðri ræðu. Jón Jacob-
son landsbókavörður, mælti fyrir
minni íslands, og birtist ræða hans
bér í blaðinu í dag. Einar Viðar
söng einsöng, Jón Bjömsson mælti
fyrir minni Norðurlands, Davíð
Stefánsson las upp kvæði eftir sig,
ópTentað, einkennlegt og snjallt.
og að síðustu skemtu menn sér við
dans til klukkan 5 um, nóttina.
Fór mótið hið bezta fram og skemtu
menn sér ágætlega.
Minni íslands.
Ræða Jóns Jakobssonar Jandsbóka-
varðar á Norðlendingamótinu
5. þ. m.
Heiðruðu frúr og ungfrúr, herrar
og ungherrar!
Eg hafði fyrir nokkru verið beðinn
»£ einum háttv. forgöngumanni þessa
samsætis að halda hér ræðu í kvöld
fyrir móður vor allra, Islandi, og
fcafði dregist á það, en iðrast nú þess
sáran, með því að langvarandi kvef-
*®it hefir gert mig lítt færan til þátt-
t«ku í samsæti og óhæfan til ræðu-
kalds. Eg mun því verða stuttorður
til þess hvorki að ofbjóða rödd
minni né þolinmæði yðar.
Fyrir skönnnu hefir, sem þér öll
vitið, staðið yfir almenn atkvæða-
jfreiðBU í. norður hluta Suður-Jót-
laads um hvort þeir, Suður-Jótaro-
ir, vildu heldur vera þýzkir þegnar
danskir. Svarið hefir verið skýrt
Tals'mi 608. Símnefni: Shlpbroker.
Biðjið um
Roon’s Cacao.
Einkaumboðsmenn
Þórðnr Sveinsson & Co.
■)g ótvírætt hjá þessum ótrauðu út-
vörðum og kynvarnarmönnum nor-
ræns þjóðernis í suðurátt — sem
Danir eru nú að heimta aftur heim
í ríkisheildina eftir meira en þó ald-
ar útlegð. — Þessum þrekmiklu og
þrautseigu útvörðum, sem um þús-
undir ára hafa með ósigrandi kjarki
og staðfestu varið hverja alin af
danskri jörðu gegn ofurmagni hins
raikla megin þáttar germansks þjóð-
ernis, sem jafnan hefir sótt á að
sunnan, og látið tiltölulega svo ótrú-
lega lítið undan síga frá ómuna tíð.
Þessi varnarbarátta er nú loksins
sigri krýnd og vér samfögnum Suð-
ur-Jótum af hjarta og bjóðum þá
velkomna aftur til Norðurlanda og
yfir til þjóðar sinnar, sem vér höf-
um sjálfir um svo langt skeið átt
saman við að sælda.
En til er annar útvörður norræns
þjóðernis, svo langt norðvestur í
höfum að telja má verandi á mótum
bins nýja og gamla heims. Þessi út-
vörður er föðurland vort og fóstra,
ísland, þetta næst stærsta eyland
Norðurálfunnar, sem einnig er ís-
brjótur álfu vorrar og varnargarður
hennar gegn ,landsins forna f janda‘.
Ilér í einverunni innan um jarðelda
og ís, logaði skært ljós vísindanna í
miðaldanna myrkri, hér gevmdist
að miklu leyti óbreytt, hin fagra
norræna tunga fram á þenna dag,
i tr geymdust goðsagnir kynsins, hér
reit Snorri á skínandi fögru móður-
máli sögu Norðurlanda, Heims-
kringlu, um sama leyti, sem klerkar
suður í löndum þuldu trúarþulur
sínar og hjátrú og hindurvitni á lat-
neska tungu. Hér kvað Egill, hér
reit Ari sínar merku heimildir um
landnám íslands, hér sagði Sturla
sína hlutlausu sögu. Hér fæddust
yfirleitt og geymdust þau norrænu
fræði, sem Norðurlönd, England og
Þýzkaland eiga svo mikið að þakka
um fortíð sína.
Á samsæti verzlunarmannafélags-
ins, sem haldið var hér fyrir tæpum
1 (i árum á fímtíu ára afmæli verzl-
unarfrelsisins, nefndi eg land vort
mótsetninganna, land. Eg hygg það
sé réttmætt orð um land, sem á svo
mikið af eldi og ís, land, þar sem
víða sér ekki sól í skammdeginu, en
röðullinn á vorin aftur á móti gyllir
bæði láð og iög allan sólarhringinn,
land, sem lieyir eilífa baráttu við
almanakið, þar sem vorið stundum
verður að hausti, skammdegið stund-
um færir vorveðráttu og sumur
stöku sinnum verða að vetrum, land,
sem laugar kollinn í helköldum
bylgjum íshafsins, en iljar fæturnar
í gólfstraumnum. Þessar rnót-
sutningar, þessir dutlungar, eru
slæmir gallar, einkum þungbærir
öðrum aðalatvinnuvegi þjóðarinnar,
landbúnaðinum, enda má oftlega
heyra fóstru vorri álasað af börnum
hennar fyrir þetta misl.yndi hennar.
En, er þá þetta land, sem illu
beilli er við ísinn kent, ílt og óbjörgu
legt land, eru gallanrnir yfirgnæf-
andi? Eg verð fyrir mitt leyti að
s/ara þessum spurningum hiklaust
neitandi og færa nokkrar ástæður
fyrir máli mínu og nef’ia nokkra
kosti, sem eg tel þunga á metunum.
í fyrsta lagi má nefna landrýmið.
Viða í álfu vorri er orðið svo þétt-
býlt, að íbúar landanna hafa ekki
olboga rúm, en flýja fððurland sitt
eða hírast í öngþv.eiti og óhollu bæj-
iífi af skorti á jörðu, vöntun á mold.
Víst er misræmi mikið enn sem kom-
ið er á milli víðáttu landsins og fá-
mennisins, sem það byggir, sem ger-
ir örðugar og dýrar umbætur í at-
v.miuvegum, samgöngum og stjórn,
en það fer að vonum minkandi og er
ei kert á móti landeklu annara þjóða.
Annar kosturinn og ekki síðri eru
hm fiskisælu og miklu mið umhverf-
is þessa eyju, sem gera hana að fisk-
auðgasta eylandi álfu vorrar. Iiér
liefir ljós af orðið á síðustu áratug-
rm — fæðst atvinnuvegur, sem gpæf
ir yfir aðra. Sjórinn sem var lengi
vanhirtur,er orðinn aðal mjólkurkýr
landssjóðs. Og lof sé öllum þeim
mönnum, sem þar hafa ötullega að
unnið. Minnist eg þá, sem gainall
þingmaður einkum tveggja manna,
fjölvitra mannsins Eiríks próf.
Briems, sem átti meira en heimspeki
í heila sínum að kenna, og unga
mannsins,sem þá var,Markúss skip-
stjóra Bjarnasonar, sem settist við
fætur þess Gamalíels og lærði af
prestaskólakennaranumsiglingafræð
eftir óskum þáverandi aðalútgerðar-
nianns þessa bæjar, Geirs sál. Zoega.
Þetta var sá mjói mikils vísir. Síðan
liefir myndast öflug og myndarleg
sjómannastétt með þekkingu frá sjó
n.annaskóla fslands. En „snákurinn
sér leynir“ einnig í þessari auðlegð-
arinnar „Paradís“. Heimskulegar
kröfur og ofstæki — síðustu óára
\eraldar — óáran í hugsun — getur
jafn gerspilt þessum vænlega at-
vinnuvegi sem öðrum. — En eitt er
vist, að sjórinn umhverfis þetta land
er eitt þess ágætasta hnoss, sem jafn-
an hefir hjálpað hið neðra, er harðn
v 3 hefir hið efra, uppi til sveita og
afdala. Og vöruskifta-verslunin milli
landsfjórðunga, milli sveita og sjáf-
ar, skreiðaferðirnar, seiw jafnvel
eimdi eftir af á fyrstu árum mínum
norður í Skagafirði, var hollur
heimafenginn baggi, sem var óháður
gengi púnds og dollars og gaf báð-
um verzlunaraðiljum hollar íslenzk-
ar sveitar og sjávarafurðir, enda er
það gömul og ólirakin setning, að
íbúum hvers lands sé yfirleitt sú
íæða hollust, sein landið sjálft fram-
leiðir.
Priffja hnossin, sem skáld vor á
síðustu árum hafa sungið úr fram-
tíðarvonir, eru fossarnir íslenzku.
Vér eigum liáa fossa, afl, sem í hlut-
lalli við stærð landsins og íbúatölu
mun vera hið lang mesta afl álfunn-
ar og þessu landi, sem er af náttur-
unnarhendi kolvana og steinolíu-
laust, nauðsynlegri og dýrmætari en
mörgum öðrum löndum álfunnar.
En því miður liefir þetta mikla mál
kornist inn í hringiðu íslenzks póli-
tisks öngþveytis og misræmis, sem
tefur meinlega fyrir að hafist verði
handa. Eitt af mörgu, sem eg ekki
skil nú á þessum síðustu og verstu
tímum og þykir harðdrægt, að tveim
Iramtíðarhéruðum landsins, sem
eins og önnur, stynja undir vinnu-
fólkseklu, kolaskorti og steinolíu
leysi, sé meinað ár eftir ár að vinna
sér hita ljós og afl úr ánum, sem
renna um héruð þeirra. Aðalmótbár-
an virðist vera sú, að 2000 verka-
mannasálir erlendar séu háski fyrir
þjóðerni vort. Fáránleg kenning og
Haflð Þér reykt TEOPANI?
Dansskólinn
Nýtt mánaðarnámsskeið byijar mánudaginn 8 marz. — Fytir börn kl. 8
og fnllorðna kl. 9. — Dansleikur veiður haldinn 27. þessa mánaðar.
Sig. Gnðmundsson.
U. M. F. REYKVÍKINGUB
heldur fund annað kvöld kl. 8% í Þingholtsstr. 28 (Hússtjórn). Mæt-
ið vel og stundvíslega. Stjdrnin.
Frá landsímanum.
6. marz 1920
Sem stendur er að eins ritsímasamband við Austur-, Norður- og
Vesturland og stöðvarnar hinu megin við Hvalfjörð. Að líkindum
kemst talsímasambandið í lag eftir nokkra daga. Ekkert samband við
Vestmannaeyjar fyrst um sinn —sæsímaslit. Auglýst verðui ef unt er-
að afgreiða skeyti þangað yfir skip áður en viðgerðinni á sæsímanum
verður lokið eða beinu loftskeytasambandi verður komið á.
ókurteis í garð þjóðernis vors, sem
um 1000 ár hefir varðveitt og geymt
tungu sína og einkunnir á erfiðari
tímum en nú eru. Þeir, sem gamlir
eru nú, muna þá tíma, að Reykjavík
var hálf danskur bær. Það er hann
ekki nú og þjóðerni, sem ekki þolir
2000 erlendra verkamenn í þjónustu
sinni á engan tilverurétt.
Fjórðu hlunnindin, sem eg vil
nefna hér í kvöld, er frelsið og feg-
urðin, sem fylgir fjallalöndum. Eg
veit vel, að jurtagróður þessa lands
þolir ekki samjöfnuð við mörð suð-
lægari lönd, en þar er aftnr á móti
kreppan meiri, og víst mundi ýms-
um þeim, er hlýrri löndin byggja,
þykja það talsverð hlunnindi, að
geta sent búfénað sinn upp til f jalla
og heiða á vorin og heimt hann aft-
nr á haustin feitan og sællegan af
heiðum ofan, án þess að hafa
nokkru nema rekstrinum og haust-
göngunum til kostað. Svo er um
búpeniuginn, en livað er þá að
segja um oss, mannlega íbúa lands
þessa. í öðrum löndum eru mörg
gæði náttúruunar allmikið tak-
mörkuð af eignarréttinum, en hér
hefir, að minsta kosti þangað til
blessaður gaddavírinn og vegalögin
komu, öll íslenzk jörð verið mönn-
um heimil til umferðar, til yfirlits
og ánægju. Og ekki þekki eg betri
hressingu og meiri ánægju á efri
árum en að hrista af mér Reykja-
víkurrykið, fá mér nesti og nýja
skó og ganga með malpoka minn á
bakinu yfir fjöll og niður í frjóvg-
ar unaðslegar sveitir, begar vel
viðrar, með heiðskíran, djúpbláan
liimininn yfir höfði mér, fannhvíta
jökla eða seyðandi fjallabláman
í sjóndeildarhringnum og íslenzk
Iiraun og blóm með einverunnar
tal í eyrað. Þá sviftist sorg úr
sinni, þreytan hverfur úr líkaman-
um og sólin geislar inn í sálina.
Þetta er mér betra en öll „bíó“ og
leikhús og vil eg ráða öllum uug-
um mönnum, einkum Reykvíking-
um, að fylgja þessum sið mínum,
sem eg hefi illu heilli of seint upp
tekið.
Eg þykist nú hafa talið aðal-
ókosti þessa lands, en hvergi nærri
alla kosti þess og þó virðist mér
augljóst af þessari litlu Iýsingu; á
hvora vogina hallar.
Nei, land vort er gott, þótt enn
sem stendur sé það ýmist numið,
hálfnumið eða ónumið.
En „árinni kennir illur ræðari“
SAMKOMA
verður haldin í húsi okkar Ingólfs-
stræti 21 B í kvöld kl. 7. Allir vel-
komnir.
O. J. Olsea.
Raflýsingar
Þessir yfirstandandi timar eru
vafalaust heppilegastir fyrir yður
að láta leggja rafleiðslur um hús
yðar.
Borgarar! Þér getið verið vissir
uin að alt efni og vinna hækkar f
verði frá því sem nú er.
Notið því tækifærið sem við bjóð-
um yður núna.
Frekari upplýsingar í síma 830..
H.f, Raf.mf. Hiti og Lj 's.
Vonarstræti 8.
og sízt eru vorar yfirsjónir og van-
hyggni landinu að kenna. Skáld
vor, þau beztu, hafa jafnan elskað
iand vort, og vildi eg vir einhverju
því fegursta kvæði, sem íslandi er-
eignað og orkt af skáldinu djúp-
sterka, miima vður á tvö erindi
þess: „Fjör kenni’ oss eldurinn,
frostið oss herði, fjöll sýni torsótt-
um gæðum að ná, bægi sem kerúb
með sveipanda sverði silfurblár
Ægir oss kveifarskap frá “ — Og
cinkum þessi sterku lyktarorð:
„En megnirðu ei börn þín frá vondu
að vara, og vesöld með ódygðum
þróast þeim hjá, aftur í legið þitt
forna þá fara, föðurland, áttu og
hníga í sjá.“
En það er ósagt, að móðir vor
allra, Fjallkonan, hlýði þessu kröft-
uga boðorði skáldsins þótt svo
hrapallega kynni til að takast, að
vér yrðum ættlerar og ættjarðar-
nýðingar, og þá auðvitað öðrum
þjóðum að bráð, sem skilja 0g
kunna betur vænan grip með að
l’ara — því að svo er lífsins sterlca
logmál, að hrakinn verður hver úr
því Eden sem hann vanrækir.
En þig bið eg, drottinn náttúr-
unnar, alheimsaflið, að halda al-
máttugri verndarhendi þinni yfir